خاطرات خالق سنگ بسم‌الله

کتاب چاپ سنگی «تذکرة الخطاطین» در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی رونمایی شد

خاطرات خالق سنگ بسم‌الله

همزمان با هفته خوشنویسی، کتاب چاپ سنگی «تذکرة الخطاطین» موجود در گنجینه رضوی در یکصد و چهل و سومین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی رونمایی شد.  این مراسم رونمایی با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجلال حسینی؛ رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و جمعی از مدیران و کارشناسان این سازمان در تالار کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس برگزار شد. 


کتاب تذکرة الخطاطین (امتحان الفضلا) توسط میرزا سنگلاخ خراسانی؛ خوشنویس، شاعر، ادیب، عالم دینی، سنگ‌نویس و جهانگرد دوره قاجار تألیف شده است. این اثر به خط نسخ توسط میرزا محمدعلی خوشنویس تبریزی و محمدشفیع خوشنویس تبریزی کتابت و در قطع رحلی در 905 صفحه چاپ سنگی شده است.  این کتاب در سال‌های 1386 تا 1388 توسط مهدی قربانی، پژوهشگر اسناد و نسخ خطی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته و به اهتمام وی در 972 صفحه در سال 1388 توسط انتشارات قاف مشهدالرضا(ع) به چاپ رسیده است. 
 
3هزار بار سفر
مهدی قربانی در این مراسم ضمن خوانش بخشی از دیباچه کتاب تذکرة الخطاطین گفت: تألیف این کتاب چاپ سنگی از سال 1288 قمری آغاز و در سال 1291 قمری در مطبعه کربلایی آقارضا در تبریز به چاپ رسیده است. 
این پژوهشگر اسناد و نسخ خطی ‌افزود: این اثر دارای دو نوع روایت است، در برخی موارد مشخص است که میرزا سنگلاخ خودش در حال روایت کردن وقایع است. در مواردی چند نیز گویا شخص دیگری در حال روایت حالات و اتفاقات است. این کتاب در چهار بخش جامع شامل «شرح حال 43 نفر از خوشنویسان قرن دوم تا سیزدهم قمری»، «خاطرات میرزا سنگلاخ در سیر و سیاحت بلاد مختلف جهان (بیش از 3هزار سفر و اقامت در 200شهر مهم جهان که در هر شهر حدود هزار قطعه خوشنویسی به جا گذاشته است)»، «شرح حال 23 نفر از شاگردان برجسته میرزا سنگلاخ» و «بیان احوالات 16 خوشنویس عصر عثمانی» است.  
قربانی ادامه داد: 43 خوشنویسی که شرح حال آنان در بخش اول کتاب تذکرة الخطاطین ذکر شده است علاوه بر خوشنویسی، شاعر و عارف مسلک نیز بوده‌اند. 

سنگ بسم‌الله
این پژوهشگر اسناد و نسخ خطی گفت: میرزا سنگلاخ خراسانی علاوه بر کتاب تذکرة الخطاطین، آثاری همچون «دُرج جواهر»، «برج زواهر»، «مجمع الاوصاف» و... را تألیف کرده است. 
وی از سنگ «بسم‌الله» به عنوان یکی از آثار این هنرمند که در ابعاد 80/3 در 18/1 متر و وزن 3 تُن در مصر حکاکی شده است، نام برد و خاطرنشان کرد: با وجود نیت و آرزوی میرزا سنگلاخ برای انتقال این سنگ به آستان مقدس حضرت رضا(ع) متأسفانه به دلیل کهولت سن فقط توانست این سنگ‌نوشته را به تبریز منتقل کند. این اثر در حال حاضر در موزه آذربایجان نگهداری می‌شود. 
 همچنین در این مراسم سیدرضا صداقت حسینی، کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: در حال حاضر 57 هزار کتاب خطی، 22هزار قرآن و جزوه قرآنی و 56 هزار کتاب چاپ سنگی در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. 
وی گفت: علاوه بر آثاری در موضوعات علوم اسلامی، علوم انسانی و علوم طبیعی، آثار هنری ارزشمندی از خطاطان و خوشنویسان دوره‌ تیموری تا عصر حاضر، در کتابخانه این آستان مقدس وجود دارد چنان ‌که حدود 210 مرقع نفیس در این گنجینه نگهداری می‌شود. 
صداقت حسینی با تأکید بر استفاده هنرمندان از مرقع برای ماندگاری آثار خوشنویسی افزود: نهج‌البلاغه یاقوت مستعصمی که در سال 701 قمری در 239 برگ به خط نسخ کتابت شده است، قدیمی‌ترین مرقع کتابخانه آستان قدس رضوی به شمار می‌آید. 
وی در خصوص دیگر مرقعات نفیس گنجینه رضوی گفت: قرآن بایسنغر میرزا در 65 برگ از جمله این آثار است که هشت برگ این قرآن نفیس دوره تیموری در موزه قرآن حرم مطهر رضوی و 57 برگ دیگر آن در کتابخانه این آستان مقدس نگهداری می‌شود. 
این کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی ادامه داد: همچنین اثر نفیسی که به خط نستعلیق ممتاز سلطان علی مشهدی، خوشنویس برجسته دوره تیموری در سال 889 قمری کتابت شده در این گنجینه قابل بررسی است. 
وی اضافه کرد: قرآن مشهور به «قرآن سلطنتی» که توسط عبدالله طباخ هروی در سال 845 قمری نوشته شده یکی دیگر از آثار نفیس گنجینه رضوی محسوب می‌شود. این اثر نفیس به صورت نسخه‌برگردان نیز منتشر شده است. مناجات‌نامه حضرت علی(ع) به خط میرعلی هروی موجود در گنجینه رضوی که قدمت آن به قرن دهم قمری برمی‌گردد نیز در سال 1387 به صورت نسخه همانندسازی شده منتشر شده است.  این کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی از مرقع شماره 5803 به عنوان نفیس‌ترین مرقع کتابخانه آستان قدس رضوی نام برد و افزود: این مرقع دارای 123 برگ و به خطوط میرعلی هروی، میرعماد حسنی، میرزا احمد نیریزی و دیگر خوشنویسان معروف دوره صفوی تا قاجار مزین است.

برچسب ها :
ارسال دیدگاه