عریضههای زائران امام رضا(ع) در دوره قاجار
مهدی خانیزاده، کارشناس مسئول بخش طبقهبندی و آمادهسازی مرکز اسناد آستان قدس رضوی
در دوره قاجار زائران با مشکلات ناشی از دشواریهای مربوط به وضعیت بد راهها، بهداشت، تهاجم راهزنان و ناامنیهای ناشی از هجوم مهاجمان داخلی و خارجی مواجه بودهاند. بررسی محتوای عریضههای بهجا مانده از زائران در این دوره، حاوی دقیقترین و جزئیترین اطلاعاتی است که سبب و علت درخواست مساعدت زائران را از آستان قدس رضوی آشکار میکند.
با بررسی عریضههای زائران این دوره مشخص میشود بیماری و فوت همراهان، طولانی شدن مدت سفر، فقر، تنها و بیسرپرست بودن و هجوم و حمله راهزنان از جمله علل نگارش عریضه بوده است. محتوای عریضهها، حاوی یک مقدمه در اهدای سلام، تحیت و تکریم مقام متولی و معرفی مختصر صاحب عریضه از حیث جنسیت، لقب و شهرت و یا انتساب خود به رجال و علماست. در بدنه عریضه علت درخواست ذکر و در انتها بر اهمیت این درخواست با استفاده از جملات تحذیری تأکید میشده است. حواشی عریضه هم ممهور به مهر و خط توصیهکنندگان و شاهدان است. نوع نگارش عریضهها بر حسب طبقات اجتماعی متفاوت است. طبقات اجتماعی بالا عریضههایشان با تفصیل و نگارش زیباتری تقریر میشده و عریضه زائرانی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند، توسط محرران و عریضهنگاران که به طور حرفهای به این شغل اشتغال داشتند، نگاشته میشده است. در عریضههای زنان زائر از اصطلاح کمینه، ضعیفه، عاجزه، پاشکسته و یا ترکیبی از دو اصطلاح استفاده میشده و در صورتی که سیده یا سادات بودند، صفت آن نیز میآمده ولی در عریضه مردان فقط به شغل و طبقه اجتماعی فرد اشاره میشده است.
اقامت زائران در مشهد تا چند ماه به طول میانجامیده؛ عریضهها اغلب درخواست خرجی برگشت، پرداخت مقرری در مدت اقامت، پول یک جفت کفش، چادر و پوستین بوده است. سيستم پرداختها برای زائران بدين منوال بوده كه بسته به مدت زمان اقامتشان در مشهد و همچنين بر حسب وضع حال و موقعيت معيشتی آنها به صورت روزانه و يا هر چند روز يکبار نان و وجه خورشت به آنها تعلق میگرفت. اين كمکها تقريباً همه روزه بود. هزینه کمک به زائران اغلب از محل موقوفات وزیر نظام و عتیق علی منشی تأمین میشد.
بررسی اسناد کمکهای مالی زائران، توسط شخص متولی وقت انجام میگرفت که به مطالعه مستقیم درخواستها میپرداخت و سپس در قسمت بالای عریضهها، با دستخط خود، خطاب به تحویلداران آن آستان، دستور پرداخت مبالغی وجه نقد و یا وجوه جنسی که اغلب نان بود، به فرد درخواستکننده را میداد و مهر میکرد و در نهایت از تحویلداران میخواست پس از پرداخت کمک، از صاحب عریضه، رسید دریافت کنند.
متن سندی که در ادامه میآید یک نمونه از اینگونه عریضههاست که خطاب به محمد علی صدرالممالک، متولیباشی وقت آستان قدس رضوی در سال 1303 قمری نگاشته شده است.
جناب عالی سرکار آقای متولی دام اقباله
عرض میشود داعی سید حسن نام از سادات دزفول از طایفه حاج سید عیسی نقیب عربستان به عزم زیارت حضرت ثامنالائمه علیه آلاف من الثناء والتحیه بیخرجی مشرف شده، در تهران از سرکار امینالسلطان وجه تومان به جهت مخارج التفات فرمود. متوقع از سرکار، التفاتی و مرحمتی درباره این داعی بشود برای مخارج رفتن خود با مرکوب. زیاده عرضی نیست. والسلام حسن الحسین الموسوی
عبدالرحیم بن محمد علی
بسم الله الرحمن الرحیم بلی جناب سید از زوار مستحقین است [سجع مهر:] الواثق بالله علی الموسوی الجزایری
[پشت سند:] یک تومان با ده من نان به اینجانب رسید [سجع مهر:] حسن الموسوی
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
تیتر خبرها
-
شخصیت حضرت فاطمه معصومه(س) الگوی دختر مسلمان است
-
1 خرداد
-
میگویند کار کودک سود ندارد
-
مأموریت سختی درپیش داریم
-
سفر امام رضا(ع) به ایران و رشد جریانهای شیعی
-
ما توانستیم
-
خط و نشان مقاومت بیخ گوش اشغالگران
-
آینده متعلق به دختران ایران است
-
الزام سران قوا و ائمه جمعه به بیطرفی در انتخابات
-
سازماندهی امور مهاجران و اتباع در اولویت خانه ملت
-
تلفنخانهای برای دلها
-
«جغرافیا»یی که برملاکننده «تاریخ» است
-
عریضههای زائران امام رضا(ع) در دوره قاجار
-
آزادسازی 50 زندانی جرایم مالی غیرعمد در پویش «نذر امام(ع)»
-
گلباران بارگاه نور