براساس تصریح آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)، امر به معروف و نهی از منكر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اصولاً سایر واجبات به واسطه آن بر پا می‌شوند. امیرالمؤمنین علی(ع) فرموده است: «امر به معروف و نهی از منكر را ترک نكنید، در غیر این صورت، ستمگران بر شما مسلط می‌شوند و آنگاه هر قدر هم دعا كنید اجابت نمی‌شود».
حضرت رضا(ع) نیز در مقاطع مختلف زندگی توانست سیاست‌های باطل زمامداران ستمگر زمان خویش را نقش بر آب كند و چهره حق و حقیقت را بنمایاند. امر به معروف و نهی از منكر به حدی در زندگی آن حضرت بارز بود كه یكی از مهم‌ترین علل شهادت حضرت رضا(ع) محسوب می‌شود. همچنین درباره عذاب تاركان امر به معروف و نهی از منكر، مرحوم شیخ كلینی، حدیثی از امام رضا(ع) نقل كرده كه در آن، حضرت از قول رسول خدا(ص) فرموده است: زمانی كه امت من در امر به معروف و نهی از منكر سهل‌انگاری كنند و مسئولیت را به گردن یكدیگر اندازند و هر فردی منتظر این باشد كه دیگری آن را انجام دهد، در این صورت باید منتظر عذاب الهی باشند و این كار آن‌ها به منزله اعلام جنگ با خداست.
امر به معروف و نهی از منکر در فرهنگ اسلام به‌خصوص فرهنگ شیعی و روایات شیعه و مهم‌تر از آن در قرآن مجید بسیار مهم تلقی شده است. در بخشی از این منابع آمده امر به معروف و نهی از منکر ضامن اجرایی شدن سایر دستورات دین است. در جامعه‌ای که امر به معروف و نهی از منکر وجود داشته باشد، به احکام دین، حرام و حلال، بد و خوب آن توجه می‌شود ولی اگر امر به معروف و نهی از منکر نباشد، نه تنها دیگر خوب و بد از هم تمیز داده نمی‌شود بلکه تلقی می‌شود خوب و بد مساوی هستند.
می‌دانیم نفس و شیطان نیز همه را به سمت بد شدن، تمرد، گناه، تجاوز و کج‌عهدی دعوت می‌کنند. بنابراین اگر امر به معروف و نهی از منکر در بین مردم عملی و اجرایی شود، مردم به قبح گناه و منکر و وجوه حسنات، زیبایی‌ها، اثربخشی‌ها و لذت‌بخشی‌های معروف پی می‌برند. بدیهی است در آن صورت افراد به سمت زندگی بهتر حرکت کرده و از حرکت در راهی که نتیجه و عاقبت آن بدبختی، بیچارگی، فساد و آلودگی است، متنفر و از آن‌ها رویگردان می‌شوند.
خداوند در آیه 104سوره آل‌عمران فرموده است: «وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ یدْعُونَ إِلَی الْخَیرِ وَیأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولَئكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» به این معنا که باید برخی از شما مسلمانان، خلق را به خیر و صلاح دعوت و امر به نیکوکاری و نهی از بدکاری کنند و این‌ها که واسطه هدایت خلق هستند رستگار خواهند بود.
اینکه خدای بزرگ با این تأکید می‌فرماید باید در بین شما کسانی باشند که امر به معروف و نهی از منکر کنند، نشان می‌دهد امر به معروف و نهی از منکر در واقع همان چیزی است که حیات با فضیلت را برای انسان رقم می‌زند. افزون بر آن در آیه 110 سوره آل‌عمران نیز آمده: شما مسلمانان حقیقی، نیکوترین امتی هستید که برای اصلاح بشر پدیدار شده‌اید که مردم را به نیکوکاری امر می‌کنید و از بدکاری بازمی‌دارید و ایمان به خدا دارید. اگر اهل کتاب همه ایمان می‌آوردند بر آنان چیزی بهتر از آن نبود، اما برخی از آنان با ایمان و بیشترشان فاسق و بدکارند.
با تأمل در این آیه درک می‌کنیم امر به معروف و نهی از منکر وسیله‌‌ای است که با استفاده از آن، مردم از منجلاب خارج می‌شوند و به سمت خیر، صلاح و زندگی حرکت می‌کنند. افرادی هم که از این وسیله برای بهبود زندگی دیگران استفاده می‌کنند، مسلمانان حقیقی و نیکوکارترین مردم هستند.
براساس روایتی از امیرالمؤمنین علی(ع) که در وسایل‌الشیعه آمده، كسی كه در برابر منكر با دل و دست و زبان خویش اعتراض نكند، مرده‌ای در میان زندگان است. از این روایت چنین درک می‌شود که انسان برای حیات، رشد و بقا باید امر به معروف و نهی از منکر کند و اگر امر به معروف و نهی از منکر نکند، همانند مرده‌‌ای است که می‌تواند تکان بخورد.
امر به معروف و نهی از منکر در فرهنگ دینی ما به معنای خیرخواهی و سعادت‌خواهی برای مردم است. در روایت دیگری از مولای متقیان علی(ع) داریم امر به معروف و نهی از منكر، نه اجل را نزدیک می‌كند و نه روزی را كم و برتر از همه این‌ها، سخن عادلانه و حقی است كه در برابر پیشوایی ستمگر گفته شود.
باید در هر شرایط و موقعیتی امر به معروف و نهی از منکر کرد اما به‌گونه‌ای مناسب. گاه عامل به منکر، فرد شری است و شخصی وجود ندارد که عمل شر او را گوشزد کند. آمران به معروف و ناهیان از منکر باید به نوعی با شخص شر عامل منکر برخورد کنند که ضمن اینکه نهی از منکر صورت می‌گیرد، او را از کار زشت و بدش باز بدارد. نباید از کنار منکر رد شد.
ائمه(ع) با شیوه‌هایی متفاوت امر به معروف انجام می‌دادند. یكی از بارزترین این شیوه‌ها كه توسط حضرت رضا(ع) استفاده می‌شد روش گفتاری بود كه مصادیق آن را می‌توان در مناظرات و تذكرات گوناگون حضرت به افراد مشاهده کرد. موعظه و گفتار نرم، امر و نهی آرام، امر و نهی تند، شیوه نوشتاری، شیوه فردی و جمعی و همچنین شیوه تدریجی از روش‌های امام رضا(ع) بود. این شیوه‌ها می‌تواند با بیان استدلال‌ها، برهان‌ها و مقدمات یک موضوع به‌طوری كه مخاطب را به شنیدن اصل مطلب راغب کند، صورت پذیرد كه نمونه این روش در مناظرات حضرت با علمایی چون عمران صابی، جاثلیق و راس جالوت مشاهده می‌شود. همچنین حدیث سلسله‌الذهب با نحوه زیبای بیان آن توسط حضرت رضا(ع) از مصادیق شیوه تدریجی است.