​​​​​​​حجت میان‌آبادی در گفت‌وگو با قدس از اینکه در بودجه‌های سالانه ازجمله بودجه سال1401 ارقام سنگین ریالی و ارزی به این حوزه اختصاص داده شده، اما وضعیت آب کشور همچنان از سوی مدیران و کارشناسان «بحرانی» توصیف می‌شود، ابراز تأسف می‌کند. او یکی از پیش‌نیازهای تصویب قانون بودجه1402 را انتشار گزارش‌هایی درخصوص میزان اثربخشی بودجه‌های گذشته می‌داند و معتقد است چنین گزارش‌هایی می‌تواند منشأ تولید درس‌آموخته‌هایی برای بودجه سال آینده و سال‌های پیش رو باشد.

عدم حساسیت روی بودجه ارزی آب! 
میان‌آبادی عمده‌ترین رویکرد بودجه آب کشور در سال‌های گذشته را تمرکز بر تأمین و عرضه می‌داند و مدیریت تقاضا و رویکردهای نوین در این حوزه را به عنوان موارد مغفول مانده برمی‌شمرد. این پژوهشگر حوزه آب می‌گوید: وقتی هیچ گزارشی در خصوص میزان اثربخشی بودجه 10 سال گذشته منتشر نشده طبیعی است که در تدوین و تصویب بودجه سال آینده همان اشتباهات گذشته، کلی‌گویی‌ها، نبود راهبرد مشخص برای بهینه‌سازی مصرف، پروژه‌های آب‌رسانی و ذخیره آب تکرار شود. برای نمونه تاکنون چند ده هزار میلیارد تومان برای حل مشکلات آبی خوزستان و سیستان‌وبلوچستان صرف کرده‌ایم، اما اوضاع این دو استان همچنان بحرانی است. برای تأمین آب استان سیستان‌وبلوچستان در سال جاری حدود 4هزارو800 میلیارد تومان بودجه دیده شده که این رقم در سال1400 هم حدود 30 هزار میلیارد تومان بوده است. بی‌شک نمی‌توان گفت تمام این ارقام به اهداف مدنظر اصابت کرده چون شواهد این را نشان نمی‌دهد، اما در عین حال نمی‌توان گفت همه این پول‌ها حیف و میل شده، پس طبیعی است که توقع داشته باشیم پیش از تصویب قانون بودجه سال آینده، گزارش میزان اثربخشی این بودجه‌های سنگین ارزی و ریالی در 10 سال گذشته که با هدف  مواجهه با بحران آب تخصیص داده شده، منتشر شود.به گفته این پژوهشگر حوزه آب، از ابتدای ایجاد صندوق توسعه ملی (سال 89) تا ابتدای امسال حدود 13 میلیارد دلار از منابع این صندوق برداشت خارج از اساس‌نامه صورت گرفته که 11 میلیارد دلار از این رقم در حوزه‌های آب، خاک، کشاورزی و محیط‌زیست اختصاص داده شده است، اما هیچ‌کس نمی‌پرسد این منابع چه اثربخشی‌ای داشته و جالب این است که «هندوانه بی‌زبان» را به عنوان مقصر اصلی در مشکلات مربوط به کم آبی اعلام می‌کنند! به عقیده این پژوهشگر، نبود اولویت‌بندی در مسائل کشور نیز در بروز وضعیت فعلی حوزه آب تأثیر داشته است، اما بار بی‌مسئولیتی، عدم شفافیت، تعارض‌منافع و عدم پاسخ‌گویی را به گردن اتفاق‌های طبیعی یا کاشت هندوانه و خیار می‌اندازند! میان‌آبادی می‌گوید: این گزاره که 90درصد مصرف آب کشور در بخش کشاورزی یا راندمان کشاورزی در ایران 30درصد است، درست نیست، چراکه 120 میلیارد مترمکعب از 400 میلیارد مترمکعب بارندگی سالانه کشور قابل برنامه‌ریزی است و کل مصرف آب هندوانه از این 120 میلیارد مترمکعب زیر یک درصد است.  او ادامه می‌دهد: هیچ فرد دانشگاهی بودجه حوزه آب 1401 را تفسیر و تحلیل نکرد. این بودجه همان رویکرد گذشته را داشت و در حوزه سازه رشد 67درصدی بودجه را شاهد بودیم، اما بودجه حوزه بهبود بهره‌برداری و حفاظت از منابع آب رشد منفی 8/6 درصدی داشت. 

در سیاست‌گذاری آب، «شترگاو پلنگ» شده‌ایم
میان‌آبادی با بیان اینکه در نظام حکمرانی آب کشور سازوکار پاسخ‌گویی و مسئولیت‌پذیری وجود ندارد، می‌گوید: پس از 6 برنامه توسعه، تلاش زیادی صرف کردم تا در برنامه هفتم بندی وارد شود که وزارت نیرو را موظف کند به سمت شفافیت و مسئولیت‌پذیری حرکت کند، اما چون تک صدا بودم تلاشم به نتیجه نرسید. از صدر تا ذیل وزارت نیرو خودشان منتقد وضع موجود هستند! خیار، هندوانه و کشاورز را به عنوان مقصر بالا می‌آورند و در سیاست‌گذاری، ساختاری «شترگاو پلنگی» داریم. میان‌آبادی اضافه می‌کند: درگیر ایده‌آل‌نویسی در قوانین و اسناد شده‌ایم. سیاست‌های خوب می‌نویسیم، اما در مرحله اجرا و پایش بدون حوصله و برنامه هستیم. دوستان وزارت نیرو و محیط‌زیست در جلسات تدوین برنامه هفتم توسعه، پیشنهادهای زیبایی می‌دهند، اما نمی‌دانند کدام مسئله را قرار است طی یک دوره پنج ساله حل کنند. 

سیاست‌های غلط آبی لای زرورق دروغین توسعه
این استاد دانشگاه با فراتخصصی و چندوجهی توصیف کردن سیاست‌گذاری در حوزه آب ادامه می‌دهد: همه کشورها در سیاست‌گذاری آب چالش‌هایی دارند، اما منطقه ما بیشترین میزان آسیب‌پذیری را دارد. در ایران پس از چهار دهه به دلیل نداشتن نظام سیاست‌گذاری در حوزه آب، نتوانسته‌ایم نقطه توازن بین امنیت آبی، غذایی، محیط‌زیستی و امنیت ملی را پیدا کنیم و یکی را به نام دیگری فدا می‌کنیم. وی می‌گوید: در مقیاس ملی از سال 43 تا 98 با وضع قوانین و سیاست‌های خاص در حوزه ذخایر آب زیرزمینی، شاهد تغییر چشمگیر حجم این آب‌ها هستیم. هزینه‌های هنگفت برای حل مشکلات آبی صرف می‌کنیم، اما شاهد شکست این سیاست‌ها هستیم، چراکه نقاط مشکل‌زا را هنوز پیدا نکرده‌ایم به همین دلیل پس از چهار دهه سیاست‌گذاری آبی و 6 دهه سیاست‌گذاری توسعه آبی، زمان بازبینی علمی این سیاست‌ها فرا رسیده است.او ادامه می‌دهد: در حوزه آب، مهندسان و سیاست‌گذاران به سازه توجه ویژه دارند. با افراط در حفر چاه عمیق، آب‌های زیرزمینی تخلیه و فرونشست‌ها رونمایی شد. سپس سراغ سدسازی و سیاست مهار آب‌های سطحی رفتیم. امروز از بس سدسازی کرده‌ایم هیچ جای کشور سالم نیست و تبعات محیط‌زیستی این سیاست اشتباه آشکار شده که نمونه‌های آن خشک شدن دریاچه ارومیه، گاوخونی، بختگان، هامون و... است.

خبرنگار: فرزانه غلامی