​​​​​​​غلامرضا قدسی؛ شاعر و مبارز انقلابی که چندین ‌بار توسط ساواک دستگیر شده بود، علاوه بر شعر و حضور تأثیرگذار در محافل ادبی، سال‌ها در دانشگاه فردوسی مشهد مشغول تدریس بود. مرحوم قدسی گرچه در انواع شعر دست داشت اما فن غالب او غزل و سبکش هندی بود و ارادتی ویژه به صائب داشت و در کنار زنده‌یاد محمد قهرمان در انجمن ادبی‌شان شعرهای بسیاری به این سبک سرودند. زنده‌یاد قدسی ۲۱ آذر ۱۳۶۸ در سن ۶۴ سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت و در جوار جودی خراسانی در صحن آزادی حرم مطهر امام رضا(ع) به خاک سپرده شد. 
مصطفی محدثی خراسانی از شاعران معاصر در این گفت‌وگو به ویژگی‌های اخلاقی و شعری مرحوم قدسی اشاره کرده و با یادی از حلقه ادبی خراسان به جایگاه این شاعر در میان دیگر نامداران این عرصه پرداخته است. محدثی که در ایام جوانی با زنده‌یاد قدسی همسفر و همنشین بوده از تجربیات خود و دیدار با او می‌گوید و این شاعر مبارز را پیونددهنده نسل‌ها می‌داند. 

مرحوم قدسی یکی از شاعران حلقه ادبی خراسان بود که نقش مهمی در شکل‌گیری جریان ادبی سنت‌گرای معاصر داشت؛ نسبت و جایگاه این شاعر در کنار دیگر همراهانش که هر کدام نقش مهمی در اعتلای شعر خراسان داشتند، چه بود؟
 در میان شاعران قرن اخیر خراسان 6-5 نفر برآمد و سرآمدان این خطه هستند و پایگاه رشد و نمو همه آن‌ها هم انجمن ادبی فرخ بوده است. زنده‌یادان محمد قهرمان، ذبیح‌الله صاحبکار (سهی)، کمال خراسانی، بقا و مرحوم قدسی اعضای این حلقه بودند. البته مرحوم اخوان و آقای شفیعی کدکنی نیز در این حلقه حضور داشتند اما مدتی بعد از مشهد رفتند، اما در مجموع این هفت نفر سرآمدان قرن اخیر شعر خراسان هستند. 
در بین این‌ها مرحوم قدسی از دیگر شاعران این جمع سیاسی‌تر و با سابقه مبارزاتی بیشتری بود و سال‌های زیادی را در زندان گذراند؛ این مشخصه خاص مرحوم قدسی در میان این حلقه ادبی است و به نظرم به لحاظ مرتبه شعری نمی‌توان گفت که ایشان از بقیه شاعران سرآمدتر است. همه این شاعران تقریباً در یک سطح قرار دارند اما اخوان، قهرمان و شفیعی کدکنی نسبت به بقیه اعضای این حلقه ویژگی‌های خاصی دارند که می‌‍‌توان آن‌ها را در سطح ملی مطرح کرد. اما همان طور که اشاره کردم آن چیزی که مرحوم قدسی را از دیگران متمایز می‌کند نوع زیست، وجه حماسی و مبارزات سیاسی او بوده است.  

به سال‌هایی اشاره کردید که مرحوم قدسی در زندان گذراند؛ ادعاهایی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی از آثار ایشان در دوران پهلوی از بین رفت؛ چقدر این ادعاها به واقعیت نزدیک است؟
 به نظرم این‌ها حرف‌های حاشیه‌ای و افواهی است و مشخص هم نیست این مسائلی که مطرح می‌شود اصلاً مستند هست یا خیر. ضمن اینکه شعرهای مرحوم قدسی در فضایی نبوده که حساسیت به وجود بیاورد و حتی پس از انقلاب هم اشعارشان همچون «بوی گل‌های چیده می‌آید/ خونم از دل به دیده می‌آید» در کتاب‌های درسی چاپ شد. 

«انجمن ادبی خراسان» یکی از چندین انجمن ادبی در این خطه است که مشخصاً توسط مرحوم قدسی تأسیس شد. این انجمن‌ها چه تأثیری در مسیر شعر خراسان داشتند؟
 بله، انجمن‌های بسیاری در خراسان وجود دارد اما انجمن‌هایی که بیش از بقیه مطرح شده‌اند انجمن ادبی فرخ، انجمن ادبی قهرمان و انجمن سرگرد نگارنده است. مثلاً انجمن نگارنده پیش از انقلاب شکل گرفت و رهبری بارها در این انجمن شرکت می‌کردند و در آن محفل بیشتر شعر آیینی خوانده می‌شد، پس از انقلاب هم انجمن ادبی حوزه هنری به وجود آمد که نسل ما در آن رشد کرد. 

دو شاعر در حلقه ادبی خراسان پیرو سبک هندی بودند که یکی از آن‌ها مرحوم قدسی بود. درباره گرایشش به سبک هندی بگویید. 
 بله؛ ایشان و مرحوم قهرمان از پیگیران جدی سبک هندی در خراسان بودند و درونمایه شعرشان چه به لحاظ ذهن و زبان به سبک هندی گرایش دارد. محمدجان قدسی یکی از شاعران مطرح سبک هندی از اجداد مرحوم قدسی است و این مسئله در گرایش او به سبک هندی بی‌تأثیر نبوده است. 

پیشتر به روحیه خاص مرحوم قدسی اشاره کردید، حضور این شاعر چه تأثیراتی در فضا و محافل ادبی داشت؟
 یکی از ویژگی‌های شخصیتی مرحوم قدسی که به نظرم بسیار مهم و قابل تأمل است ارتباطش با جوانان بود. با وجود اینکه او از شاعران نسل گذشته خراسان بود اما ارتباط زلال و شفافی با نسل جوان داشت. سال 69 با مرحوم قدسی در کنگره شعر دانشجویی که در گرگان برگزار می‌شد همسفر بودم. با یک مینی‌بوس همراه ایشان از مشهد عازم گرگان شدیم. این همسفری و حضور در کنار نسل جوان کمک می‌کرد این شاعر بتواند واسطه میان دو نسل باشد و نسل بزرگان شعر خراسان را به نسل بعدی که من و شاعرانی 25-20ساله بودیم متصل ‌کند و این نقش بسیار مهمی بود و فکر می‌کنم حضور ایشان در پیوند بین دو نسل بسیار مؤثر واقع شد. 

خاطرتان هست که ارتباطشان با جوان‌ترها چطور بود؟
مرحوم قدسی بسیار اهل مطایبه و شوخی بود و به جوان‌ها خیلی روحیه و دلگرمی می‌داد و با آن‌ها با صبر و حوصله برخورد می‌کرد. به نظرم کسی که حاضر می‌شود در آن سن و سال با جوان‌ترها مسیر طولانی مشهد تا گرگان را با مینی‌بوس طی کند و به سفر بیاید نشان می‌دهد که چقدر روحیه دارد و با نسل جوان همراه است.

خبرنگار: صبا کریمی