​​​​​​​آلودگی هوا در سراسر دنیا سالانه هزاران قربانی می‌گیرد، آن‌طور که عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت بر اساس داده‌های وزارت بهداشت در سال 1400 به ما می‌گوید به طور میانگین 12/6 درصد مرگ‌ومیرهای کشور در سال گذشته به دلیل ذرات معلق ناشی از آلودگی هوا بوده که هزینه سالانه 8/2 میلیارد دلاری را به کشور تحمیل کرده، ضمن آنکه زیان‌های اقتصادی ناشی از تعطیلی کارخانه‌ها، اختلال در پروازها، تعطیلی مراکز آموزشی و تعطیلی شهرها را نیز باید به این موضوع افزود.برای پیشگیری و کاهش این معضل، سال1396 قانون هوای پاک تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شد؛ قانونی که به گفته کارشناسان به دلیل کم‌کاری و تعلل سازمان‌های مسئول، ناکارآمدی آن پیداست.

سهم منابع ثابت و متحرک 
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت به ما می‌گوید: معضل آلودگی هوا در فصل سرما یعنی از اواسط آبان تا پایان بهمن تشدید می‌شود و یکی از مهم‌ترین دلایل آن در این فصل، وجود منابع آلاینده خودروها، منابع متحرک و منابع ثابت است. براساس پژوهش‌ها سهم منابع متحرک در آلودگی هوا حدود 60درصد و سهم منابع ثابت نیز بیش از 40درصد برآورد می‌شود. ضمن آنکه در فصل‌های سرد سال با تجمع آلاینده‌ها مواجه می‌شویم و البته وارونگی هوا نیز بر آن افزوده می‌شود و این پدیده، افزایش غلظت آلاینده‌ها و به خطر افتادن سلامت مردم را رقم می‌زند.

چهارمین عامل مرگ زودرس در دنیا
عباس شاهسونی ادامه می‌دهد: آلودگی هوا به عنوان چهارمین عامل مرگ زودرس در دنیا شناخته می‌شود و برپایه آمار سازمان جهانی بهداشت از هر 9مرگ، عامل یک مورد آن‌ها آلودگی هوا گزارش می‌شود. در حال حاضر رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت در سال 2001 به‌روزرسانی شده و سطح میانگین سالانه غلظت ذرات معلق «PM 2.5» 5 میکروگرم در مترمکعب کاهش یافته و این موجب شده تقریباً 99درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی کنند که ذرات معلق هوا بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت است.
دلیل اینکه این سازمان معیار غلظت ذرات معلق در هوا و سایر آلاینده‌های معیار را کاهش داده انتشار مستنداتی از نقاط مختلف دنیا بود که نشان می‌داد آلودگی هوا و به‌ویژه ذرات معلق حتی در غلظت‌های پایین هم موجب افزایش مرگ و میر می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: آلودگی هوا مرگ‌های منتسب به سکته‌های قلبی، مغزی، سرطان‌های ریه و همچنین مرگ‌های ناشی از بیماری مزمن انسداد ریوی را تشدید می‌کند، چنان‌که براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، عامل 7درصد مرگ‌های ناشی از سرطان ریه، 34درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکیمیک قلب، 20درصد مرگ‌های ناشی از سکته‌های مغزی و 19درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های انسداد ریوی یا COPD آلودگی هواست و سالانه در دنیا 7میلیون مرگ زودرس ناشی از آلودگی هوا گزارش می‌شود.
شاهسونی با اشاره به پیامدهای آلودگی هوا در کلانشهرهای کشورمان نیز می‌گوید: براساس آمار سال گذشته وزارت بهداشت علت 20هزار و 800 مرگ در 27شهر کشور که ایستگاه سنجش ذرات معلق دارند آلودگی هوا گزارش شده و می‌توان گفت به طور میانگین 12/6 درصد مرگ‌ومیرهای کشور در سال گذشته به دلیل ذرات معلق ناشی از آلودگی هوا بوده و هزینه سالانه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشور 8/2 میلیارد دلار است.
وی با اشاره به اینکه غلظت ذرات معلق برخی کلانشهرها بیش از رهنمود سازمان جهانی بهداشت است، می‌گوید: در سال گذشته غلظت ذرات معلق در مشهد 6برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت بوده و وضعیت کیفیت هوا طی سال1400 در این کلانشهر نامطلوب گزارش شده، به‌طوری که مردم این شهر فقط هشت روز هوای پایین‌تر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت تنفس کرده‌اند. ضمن آنکه سال گذشته در مشهد هزار و 891 مرگ منتسب به آلودگی هوا اتفاق افتاده و هزینه این مرگ‌ها در این کلانشهر 742 میلیون دلار گزارش شده است. 
وی تصریح می‌کند: البته وضعیت تهران نیز با کمی تفاوت به همین ترتیب بوده؛ چنان‌که مردم پایتخت 10روز هوایی پایین‌تر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت را تنفس کرده‌اند و در واقع میزان ذرات معلق هوا طی سال 1400 در 355 روز بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت گزارش شده است. 
شاهسونی اضافه می‌کند: در کشور 11/5میلیون موتورسیکلت وجود دارد که بیشتر آن‌ها معاینه فنی ندارند و 90درصدشان فرسوده هستند. همچنین خودروهای فرسوده و کامیون‌های دیزلی که فیلتر دود ندارند از دیگر منابع متحرک آلودگی هوا محسوب می‌شوند. به‌طوری که از 25میلیون خودرو شماره‌گذاری شده در کشور 6/5 خودرو فرسوده است. به این آمار، منابع ثابت آلودگی هوا را هم که شامل کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها، صنایع مختلف و حتی منازل مسکونی می‌شود، اضافه کنید.

دستگاه‌های کم‌توجه به قانون هوای پاک 
وی در خصوص قانون هوای پاک نیز می‌گوید: این قانون که سال1396 به تصویب مجلس رسید و به دولت ابلاغ شد، شامل 34ماده و تعدادی آیین‌نامه است. اگر قانون هوای پاک به‌درستی اجرا شود نقش مؤثری در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت، اما متأسفانه بخش عمده‌ای از این قانون تاکنون اجرا نشده است؛ به همین دلیل غلظت ذرات معلق در بیشتر نقاط کشور در مقایسه با سال1396 نه تنها کاهش نیافته بلکه در برخی مناطق افزایش داشته است. یکی دیگر از موانع اجرای قانون هوای پاک، تحریم‌ها و دسترسی نداشتن به فناوری‌های نوین و بخشی از آن به دلیل کم‌کاری دستگاه‌های اجرایی است، حال آنکه سلامت مردم باید در اولویت کار همه دستگاه‌های اجرایی کشور قرار گیرد.  

خبرنگار: اعظم طیرانی