ساخت این خط‌ آهن به قدری دارای اهمیت است که رئیس‌جمهور در دیداری که با الکاظمی، نخست وزیر عراق در تیر سال جاری داشت، اعلام کرد بر تسریع در اجرای طرح اتصال ریلی شلمچه و بصره توافق شده، زیرا بهره‌برداری از این طرح تأثیر زیادی در تسهیل و افزایش مراودات بین دو کشور دارد. به گفته کارشناسان حوزه حمل و نقل، این خط ریلی به‌عنوان شاخه جنوبی کریدور شمال- جنوب، دسترسی ایران برای انتقال بار به‌ ویژه از کشورهای حاشیه خلیج فارس به عراق و سوریه و از آنجا دسترسی به مدیترانه و کشورهای اروپایی را باز می‌کند و عاملی است در راستای تقویت موقعیت ژئوپلتیکی ایران و از این جهت این خط ریلی دارای اهمیت است.

سنگ‌اندازی آمریکا برای اتصال ریلی ایران به خط مقاومت و دور زدن تحریم‌ها
به عقیده کارشناسان سیاسی، اتصال ریلی ایران و عراق یک اتفاق راهبردی در خاورمیانه محسوب می‌شود؛ چراکه این اتصال در صورت امتداد تا سوریه، لبنان و مدیترانه توانایی کم‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا ضد جبهه مقاومت را دارد و به همین جهت این اتصال از خطوط قرمز آمریکا در غرب آسیاست و به همین دلیل آنان روی خوش به این خط آهن نشان نمی‌دهند. سنگ‌اندازی‌های آمریکا تا جایی ادامه یافت که مسئولان عراقی هر بار مسئله لایروبی اروند و یا زمین‌های تحت تملک مردم در مسیر راه‌آهن و یا ایجاد اتصال از بندر فاو به ترکیه را بهانه کرده و از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کردند. به تازگی خبری منتشر شد که در آن وزیر راه و شهرسازی از تدوین طرح توسعه ترانزیت کشور خبر داد و با اشاره به حل اختلاف نظر با عراق برای ساخت خط آهن شلمچه- بصره گفت: اختلافات مربوط به تحویل زمین برطرف شده و به زودی مقدمات ساخت این خط آهن فراهم خواهد شد.

نقش خط ریلی شلمچه به بصره در ترانزیت ۲۰۰ میلیون تنی بار
محمدجواد شاهجویی، کارشناس حمل و نقل ریلی در خصوص اثرات این اتصال ریلی به خبرنگار ما گفت: کریدور شرق به غرب، قابلیت این را دارد که به صورت سالانه حدود ۲۰۰ میلیون تن بار ترانزیتی را جذب و از این رهگذر بتواند درآمدهای حاصله را کسب کند. وی درخصوص نقش خط ریلی شلمچه به بصره در این کریدور ابراز کرد: این خط ریلی (شلمچه- بصره) هم می‌تواند به عنوان یکی از دالان‌های عبوری باشد و از طرفی عملاً نخستین اتصال ریلی ایران به کشور همسایه (عراق) به حساب می‌آید. وی اضافه کرد: البته اتصال این خط ریلی تنها برای ایران مهم نیست، بلکه برای عراق هم دارای اهمیت است؛ چراکه حجم بالایی از تجارت و مسافرت بین این دو کشور در حال انجام است. با توجه به همسایگی ایران و عراق و از طرفی نزدیکی‌های مذهبی که این دو کشور با یکدیگر دارند، مسلماً پیگیری ساخت این خط ریلی و در کنار آن ایجاد دیپلماسی فعال اقتصادی در این مسیر خواهد توانست سهم ۲۰درصدی ایران از بازار عراق را افزایش دهد و از طرفی با ایجاد یک محور اقتصادی قوی بین ایران، عراق و سوریه، اثرگذاری تحریم‌های آمریکایی- غربی را کمتر و از دیگر سو عاملی باشد در راستای ایجاد یک موقعیت ژئوپلتیک برای ایران. وی افزود: اتصال ما به آب‌های مدیترانه از مسیر عراق سبب می‌شود عملاً ترکیه هم همکاری خود در حوزه ترانزیت را با ما تقویت کند؛ چراکه در این صورت ترکیه تنها عامل اتصال ما به غرب نخواهد بود و این گونه این کشور رویکرد خود را از سنگ‌اندازی به سمت همکاری دوجانبه تغییر می‌دهد.

تاریخچه ساخت راه آهن شلمچه به بصره
برای نخستین بار در سال ۹۰ بود که به صورت جدی‌تر ایران و عراق برای ایجاد راه‌آهن شلمچه به بصره، تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند که آن هم محقق نشد. در سال ۹۳ بار دیگر تفاهم‌نامه احداث راه‌آهن شلمچه به بصره میان تهران و بغداد به امضا رسید که بر اساس این تفاهم‌نامه‌ ایران متعهد به طراحی و ساخت یک پل روی اروند و طرف عراقی موظف به احداث ۳۲ کیلومتر خط آهن از مرز شلمچه تا ایستگاه راه‌آهن بصره در خاک عراق شد. به گفته عباس خطیبی، معاون ساخت و توسعه راه آهن بنادر و فرودگاه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در آن دوره، هیئت دولت در سال ۹۹، پیشنهاد تغییر سرمایه‌گذار برای قرارداد مشارکت در اجرای پروژه راه‌آهن شلمچه- بصره را با هدف تسریع در آغاز عملیات اجرایی فرایند تأمین مالی پروژه به تصویب رساند. طبق آنچه در سال ۹۹ اعلام شده بود، زمان در نظر گرفته شده در مصوبه هیئت دولت دوساله بود و برای بازگشت سرمایه این شرکت نیز مدت زمان حدود ۵۰ سال در قرارداد جدید در نظر گرفته شد. 

آزادسازی مسیر راه‌آهن شلمچه- بصره یکی از علل تأخیر در احداث خط آهن
سیدحمید حسینی، عضو اتاق مشترک ایران و عراق در خصوص علت تأخیر دو دهه‌ای در ساخت و راه‌اندازی این خط آهن، ابراز کرد: راه‌آهن شلمچه به بصره از دیدگاه ما یک بحث جدی است، ولی هم مشکلات فنی دارد و هم مشکلات فاینانس و هم اینکه مسیری که قرار است این پروژه اجرا شود توسط برخی از مردم این شهرها تصرف شده و آزادسازی این مسیر خود یک مسئله است. وی ادامه داد: ضمن اینکه به هیچ وجه دنیای غرب و کشورهای قدرتمند علاقه‌مند نیستند ما از مسیر عراق، سوریه و لبنان به آب‌های مدیترانه دست یابیم؛ چراکه موقعیت ژئوپلتیکی و راهبردی ایران به شدت تقویت خواهد شد.
حسینی با بیان اینکه همچنین بخشی از علت این تأخیر هم به برخی از دولتمردان عراقی بازمی‌گشت که تحت تأثیر کشورهای غربی به هر نوعی کارشکنی می‌کردند و تاکنون موافقت نکردند در مقابل سرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیون دلاری که در این مسیر انجام شده تضمینی به ایران بدهند، خاطرنشان کرد: از طرفی درست است که ما قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر راجع به روابط با عراق و اروند را داریم اما پروتکل‌ها و کارگروه‌های مربوط به اروند ایجاد نمی‌شود؛ چراکه ما می‌خواهیم روی اروند پل متحرک بزنیم که این پروژه هم خود هزینه در بردارد و هم اینکه به نوعی با موضوع راه‌آهن شلمچه- بصره ارتباط برقرار کرده است. عضو اتاق مشترک ایران و عراق اضافه کرد: در حال حاضر که این خط آهن ساخته نشده است کالاهای ایرانی در مرز تخلیه و مجدد بارگیری و به سمت عراق فرستاده می‌شود که این اتفاق هم منجر به آسیب به کالاها می‌شود و هم هزینه حمل و نقل را افزایش می‌دهد.
حسینی یادآور شد: در حال حاضر هزینه یک تریلی از تهران به خرمشهر ۲۰ میلیون تومان می‌شود و پس از بار زدن از شلمچه به بصره هم باید همین میزان را برای یک مسافت خیلی کوتاه‌تر پرداخت کنیم که این مسئله هزینه‌های صادرات را افزایش می‌دهد. 
وی تأکید کرد: همچنین کرایه ماشین در عراق بسیار بالاست و چنانچه این خط آهن ساخته شود دست‌کم در مسیرهای جنوبی عراق، هم دوباره تخلیه و بارگیری انجام نمی‌شود و هم اینکه هزینه حمل و نقل به‌ شدت کاهش می‌یابد. عضو اتاق مشترک ایران و عراق ادامه داد: از طرف دیگر در ایام اربعین در مرزها ترافیک بسیار زیادی به‌ وجود می‌آید که ایجاد این راه‌آهن، راحتی و آسایش را هم برای صادرات و هم برای زائران به دنبال دارد.

خبرنگار: فرزانه زراعتی