به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن اراکی، استاد درس خارج حوزه علمیه در مراسم رونمایی از آثار جدید گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه یکسری مسائل شرعی وجود دارند که اگر در چارچوب فقه نظام بررسی کنیم، حکم متفاوتی به ما می‌دهند، گفت: مسائل زیادی هست که در بعد فردی حکم استحباب دارد ولی در بعد اجتماعی، حکم وجوب و الزام دارد، از این رو بسیار بجاست تحولی در نگاه فقهی ایجاد کنیم. البته معنای تحول این نیست که منابع فقه را عوض کنیم بلکه مسائل و روش نگاه ما به مسائل تغییر می‌کند. در گذشته فقها مدیریت بر جامعه نداشتند و مسئولیتی هم نداشتند ولی امروز مدیریت جامعه بر دوش فقه و فقاهت است بنابراین باید مسائل را در چارچوب فقه نظام بررسی کنیم.
استاد درس خارج حوزه اظهار کرد: باید همه مسائل خرد را در بعد کلان با رعایت ضوابط و روش استنباط صحیح و قدرت قوی استنباطی و... بررسی کنیم. بنابراین مؤسسات حوزوی جدید باید وارد این کار شوند. لازمه‌اش این است ابتدا تراث فقهی ما به صورت متقن ارائه شود، زیرا مجتهد قوی و استخوان‌دار می‌تواند این کار را کند و اگر فردی، آگاه و محیط به مباحث فقهی نباشد نمی‌تواند در بعد اجتماعی هم ورود درستی داشته باشد زیرا ممکن است مصادیق عوض شده یا تعارضاتی در ادله و موضوعات ایجاد شود.
وی تصریح کرد: فقه در صورتی که فقه نظام (فقه کلان برای اداره نظام) باشد پاسخگو خواهد بود، زیرا خیلی از مشکلات امروز به سبب نگاه فردی به فقه حکمرانی است. تکلیف مکلفان دو دسته است؛ گاهی فعل، فردی است و تکلیف، فردی و گاهی فعل جمعی است و تکلیف اجتماعی؛ قرآن کریم فرموده عموم و آحاد جامعه وظیفه دارند قسط و عدل اجتماعی ایجاد کنند.
آیت‌الله اراکی اظهار کرد: عدل هم مکلف فردی داشته و هم جامعه بما هو جامعه در این زمینه تکلیف دارد. به همین دلیل در جامعه ظالمانه، عذاب بر کل جامعه نازل می‌شود. در آیه شریفه «واتقوا فتنة لا تصيبن الذين ظلموا منكم خاصة واعلموا أن الله شديد العقاب» آمده از فتنه‌هایی بپرهیزید که عواقب آن صرفاً به برخی افراد نمی‌رسد و همه را دربرمی‌گیرد یعنی با اینکه افراد خوبی در این جامعه هستند، ولی تر و خشک با هم می‌سوزند و جامعه معذب خواهد شد.
وی اضافه کرد: در روایت بیان شده اگر خواص کار زشتی انجام دهند و جامعه به آن اعتراض نکند، همه معذب خواهند شد. وقتی رفتار جمعی غلط باشد حتی اگر رفتارهای فردی درست باشد، عذاب نازل می‌شود، ولی اگر رفتار جمعی درست باشد و رفتار فردی اشکالاتی داشت، این مسئله برای خدا قابل اغماض است. مثلاً در تظاهرات ۲۲ بهمن، روز قدس و... ممکن است افرادی رفتارهای فردی درستی نداشته باشند، ولی وقتی رفتار جمعی می‌کنند، درست موضع می‌گیرند و در این نوع تظاهرات حضور  پررنگ دارند. روایت داریم اگر جهت‌گیری جمعی یک جامعه درست باشد، خدا از رفتارهای فردی غلط آن‌ها گذشت خواهد کرد.
اراکی در پایان گفت: اکنون در کشورهای غربی رفتارهای فردی از افراد خوب کم نیست، ولی رفتارهای جمعی آن‌ها در نهایت درست نیست و این نوع رفتارها در نظام عدل الهی ملاحظه خواهد شد. بر این اساس باید حاکمیت و رفتارهای اجتماعی را از منظر فقه کلان بررسی و تعریف کنیم و وظیفه جامعه در قبال احکام شرعی با این نگاه تدوین و ترسیم شود تا جامعه بهتری داشته باشیم.