شایعه‌سازی و شایعه‌پراكنی، بیماری خطرناک روانی و اجتماعی است كه سرچشمه آن از یک طرف، خباثت درونی و توطئه سیاسی و اجتماعی گروهی و از سوی دیگر فرومایگی برخی افراد است.  به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بلاغ،شایعه به معنای خبر پخش‌شده که معمولاً در زمینه پخش مسائل منفی و انحراف در امور سیاسی و آبروریزی و هتک حیثیت افراد به‌كارمی‌رود نوعی حركت منفی و رذیلانه به شمار می‌آید.
باید توجه داشت انسان موجودی اجتماعی است و این افراد هستند كه جامعه بزرگ انسانی را تشكیل می‌دهند. ازاین‌رو، پاكی و سلامتی آن‌ها تأثیر مثبتی در پاكی و سلامتی آحاد مردم دارد. بنابراین شایعه‌سازی، منافع و آرامش عموم مردم را به خطر می‌اندازد و همگان وظیفه دارند با این بیماری مبارزه کنند؛ چنان‌که اسلام با این پدیده شوم اجتماعی برخورد کرده است: «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین امنوا لهم عذاب الیم فی الدنیا و الآخره...؛ كسانی كه [حتی در دل] دوست دارند زشتی‌ها در میان مردم شیوع یابد، عذاب دردناكی در دنیا و آخرت برای ایشان مهیا شده است». از این آیه و تفسیرهای آن استفاده می‌كنیم هرگونه شایعه‌سازی و شایعه‌پراكنی و حتی رضایت قلبی به آن، جزو گناهان كبیره است.

شایعه‌سازان و چرایی شایعه‌سازی
«ان المنافقین فی الدرک الاسفل من النار و لن تجد لهم نصیرا؛ قطعاً منافقان در فروترین طبقه از آتش دوزخ خواهند بود و هرگز براى آنان یاورى نجات‏بخش نخواهى یافت».
بندگان مؤمن و خوب خدا دشمنانی دارند كه منافقان و بیماردلان توطئه‌گر در رأس آنان‌اند؛ مغرضانی که بیشترین عذاب الهی را به خود اختصاص می‌دهند. این گروه‌ها در موارد بسیاری نمی‌توانند به طور آشکار دشمنی كنند و به همین دلیل از راه‌های فریبکارانه و غیرمستقیم وارد می‌شوند كه شایعه‌سازی و شایعه‌پراكنی، از جمله ترفندهای این كوردلان است. آنان می‌كوشند توسط این شیوه‌، با ایجاد جنگ روانی توده‌های مردم را نگران کرده، آنان را از مسائل اصلی و محوری دور کنند، حیثیت بزرگان و نیكان و پاكان را هدف گیرند و مردم را از اطراف آنان دور کنند.
مفسران قرآن، از جمله مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر ارزشمند المیزان ذیل آیه مربوط به شایعه، ضمن معرفی شایعه‌سازان، به اهداف شیطانی آنان پرداخته‌اند؛ می‌فرماید: «افراد منافق و بیماردل، دست به این امور زده و اخبار دروغ و شایعه را رواج داده و از این طریق، مؤمنان و مسلمانان، حتی نوامیس و خانواده پیامبر را هدف می‌گرفتند».
در عصر ما، این شیوه فریبكارانه با ابزار پیشرفته خودنمایی می‌كند و دشمنان داخلی و خارجی از این طریق، شخصیت‌های مذهبی و سیاسی ما را هدف می‌گیرند تا علاوه بر تخریب و ترور شخصیتی آنان، روند رشد و پیشرفت كشور و هماهنگی و همبستگی مردم را مختل کنند.
در ادامه به‌اختصار به بررسی عوامل و زمینه‌های بروز شایعه در جامعه می‌پردازیم.
1. توطئه دشمنان
قرآن مجید در آیاتی چند، از بغض و دشمنی توطئه‌گران خبر می‌دهد و شایعه‌سازی را یكی از مصادیق بارز توطئه‌‌ها می‌شمارد. ازاین‌رو، مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان به بیان هدف این عمل پرداخته و می‌فرماید: «این گروه بیماردل و كینه‌توز با تمام توان تلاش می‌كنند از این طریق با آبروی مؤمنان بازی کنند».
2. متخلفان
كسانی كه در فساد اخلاقی غرق شده‌اند، می‌كوشند حریم پاكان و نیكان را نیز به‌نوعی متهم کنند تا از این طریق، خلاف‌های خود را توجیه و وانمود کنند این امر، عمومی و همگانی است. امام علی‌(ع) می‌فرماید: توده‌های معیوب و متخلف تلاش می‌كنند عیوب دیگران را فاش کنند تا برای خلاف‌های خویش، راه توجیه فراهم سازند.
3. نگاه منفی
برخی افراد كه نتوانسته‌اند رشد و پیشرفت کنند و در انظار مردم جایگاه و منزلتی یابند، اگر تقوای لازم را نداشته باشند به رشد و پیشرفت سایر مردم حسادت می‌ورزند و ممكن است حرف‌وحدیثی نیز بسازند. در سخنان حكیمانه امام علی‌(ع) می‌خوانیم: «خوی ناكسان و ابلهان، آزار جوانمردان و آزاداندیشان است».  آری، طبع بَدان، نگاه بدبینانه و افشای بدی‌هاست و توان دیدن خوبی‌ها را ندارند. ازاین‌رو همیشه بدبین و بدگو هستند و این در حالی است كه آبروریزی، بزرگ‌ترین گناهان است و خداوند افشاگران را لعن كرده و به عذاب دردناک وعده داده است. امام باقر‌(ع) در تفسیر آیه19 سوره نور می‌فرماید: «وظیفه داری اسرار برادر دینی‌ات را بپوشانی؛ هرچند 70 گناه از او ببینی». همچنین امام صادق(ع) در تفسیر آیه یاد شده می‌فرماید: «هركس آنچه را از برادر دینی‌اش دیده و شنیده، فاش كند مشمول كیفر و عذاب شایعه‌پراكنان است».

راه‌های درمان شایعه‌سازی
برای جلوگیری از شایعه‌سازی و مبارزه با شایعه‌پراكنی، نخست باید ریشه‌ها و عوامل آن را شناسایی كرد و سپس به تناسب انگیزه‌ها و سم‌پاشی‌‌ها و غفلت‌ها وارد نبرد فرهنگی شد و شایعه‌سازان را وادار به عقب‌نشینی کرد. در این نبرد فرهنگی باید توسط رسانه‌های جمعی و مراكز فرهنگی و آموزشی و تبلیغی فرهنگ‌سازی کرده و راه‌های نفوذ دشمن و شیطنت آنان را گوشزد و وجدان‌ها را بیدار کرد تا مردم به دام بدخواهان نیفتند. در اینجا به برخی راه‌های مبارزه با شایعه‌سازی اشاره می‌كنیم.
1. نقش فرهنگی نظام حكومتی
برای مبارزه با شایعه‌پراكنی، نظام حكومتی بیشترین نقش عملی و فرهنگی را دارد؛ زیرا بنا بر سخن امام علی(ع) گرایش فرهنگی مردم به مسئولان حكومتی، بیش از خاندان خودشان است. بنابراین، مسئولان نظام وظیفه دارند به طور صحیح و روشمند با مردم تعامل و اسرار شخصی آن‌ها را حفظ کرده و در عمل، با شایعه‌سازی مبارزه کنند و هرگز بر اساس شنیده‌ها سخن نگویند.
2. علم‌گرایی و بصیرت‌افزایی
قرآن کریم هشدار می‌دهد: هرگز بدون علم و یقین سخن نگویید و سخن كسی را نپذیرید؛ زیرا هرگز ظن و گمان، یقین‌آور نیست؛ به‌ویژه به زعمای ملت و بزرگان حكومت تأكید می‌كند فریب گفتار و كردار دشمن را نخورید؛ زیرا بعضی افراد قصد دارند شما را گمراه کنند. توجه نکردن به علم و بصیرت، سبب شایعه‌سازی و شایعه‌پراكنی می‌شود. انسان بصیر و آگاه، به‌راحتی فریب پیام‌ها و سخنان مسموم دیگران را نمی‌خورد و توجه خود را به ندای آسمانی معطوف می‌کند كه می‌فرماید: «وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أعْرَضُوا عَنْهُ؛ هرگاه سخنان بیهوده می‌شنوند، از آن روی می‌گردانند».
3. تقواگرایی
اگر گفت‌وشنودهای توده‌های مردم براساس دین و تقوا باشد، بیشتر شایعه‌ها تحقق نمی‌یابند؛ زیرا انسان باتقوا، مرزشناس است؛ نه حرف بیجا می‌زند و نه حرف‌وحدیث بی‌منطق دیگری را می‌پذیرد؛ بلکه با دل و جان باور دارد خداوند ناظر اعمال او است و چشمان خیانتکار و سینه‌های كینه‌توز را می‌شناسد. ازاین‌رو، مؤمنان با آبروی دیگران بازی نمی‌كنند و می‌دانند چنین کاری با آیین ایمانی اسلام هماهنگی ندارد. امام صادق(ع) می‌فرماید: «آسان‌ترین راه خروج از ایمان این است كه كسی دیگری را رصد كند تا لغزش‌های او را برای دیگران افشا کند».
4. برخورد كیفری
در اسلام، برخورد با متخلف بستگی به نوع تخلف مجرم دارد؛ اگر او قابل انعطاف و اصلاح باشد، از طریق فرهنگی و نصیحت‌کردن، او را اصلاح و تربیت می‌کنند ولی چنانچه از گروه منافقان یا بیماردلان و یا فتنه‌انگیزان شایعه‌ساز باشد و برخوردهای فكری و فرهنگی كارساز نشود، قرآن یادآور می‌شود نظام حكومتی می‌تواند درباره او تصمیم لازم را بگیرد و حتی شخص مجرم را به اعدام محکوم کند.