به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد یاوری، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) ۲۶ مرداد ماه در نشست علمی «آثار سیاسی و اجتماعی عاشورا در جامعه اسلامی تا آغاز غیبت صغری» که از سوی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: اصول ثابتی در سیره همه معصومین(ع) وجود دارد و به تناسب زمان از سوی ایشان، واکنش‌های متفاوتی بروز و ظهور می‌یابد. البته این‌گونه نیست که واکنش انفعالی از سوی ایشان ایجاد شود بلکه کنش دقیق و به‌موقع و اثرگذار انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در دوره امام حسین(ع) اندیشه سیاسی نظام اسلامی آسیب دیده بود، افزود: ما در شهر کوفه شاهد چنددستگی قبایل هستیم و محوریت جامعه‌ امت واحده پیامبر(ص) در سرتاسر سرزمین‌های اسلامی دچار گسست شده بود و هر کسی راه خود را می‎رفت. مثلاً ابوموسی اشعری راه خود و شبث بن ربعی مسیر خود را طی کرد. ابن سعد در طبقات الکبری آورده جامعه چندصدایی در کوفه وجود داشت.

درگیری‌های قومی قبیلگی جایگزین سنت نبوی شده بود
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: دین و اعتقادات و باورهای مردم هم در این دوره آسیب جدی دیده و خرافات و سنت‌های جاهلی و انحرافی تا حدود زیادی از سوی بنی‌امیه جایگزین شده بود. در دوره امام حسین(ع) درگیری‌های قومی قبیلگی جایگزین سنت نبوی شده و فرهنگ مردم مبتنی بر فرهنگ جاهلی شده بود، بنابراین قیام باید متناسب با آسیب‌های جدیِ وارد شده باشد تا بتواند آن را اصلاح کند.
یاوری افزود: روحیه انقلابی‌گری مردم تا درصد بسیار بالایی از بین رفته بود. پیامبر(ص) سه چیز را آفت دین برشمردند، نخست حاکم جائر و ظالم؛ دوم مردم نادان و سوم عالم فاسق و پیش از عاشورا هر سه آفت وجود داشت. در تعابیر و جملات امام حسین(ع) شاهدیم که فرمودند: فاتحه اسلام را باید خواند وقتی امت اسلامی حاکمی چون یزید داشته باشد؛ البته مسئله فقط سگ‌بازی و میمون‌بازی یزید نیست بلکه مسئله اصلی حذف هویت دینی و حاکمیت کسی مانند یزید فاسق و فاجر است؛ کسی که آشکارا می‌گفت: لعبت هاشم بالملک فلا خبر جاء و لا وحی نزل؛ یعنی بنی‌هاشم با دین و حکومت بازی کردند وگرنه وحی و خبری از 
عالم غیب نیامده است.

قیام سیستان از آثار قیام عاشورا
 استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به برخی قیام‌های پس از عاشورا گفت: قیام مردم سیستان یکی از این‌هاست و برادر عبیدالله را که والی این منطقه بود بیرون کردند، قیام توابین هم قیام دیگری بود، سلیمان بن صرد که به کربلا نرفته بود توبه و قیام کرد، قیام مختار و قیام زید و قیام‌های بعدی به تبعیت از عاشورا رخ داد.
وی افزود: تحت تأثیر عاشورا، نوعی اتحاد اجتماعی و وضعیت فرهنگی بهتری رخ داد و زندگی مردم با یکدیگر همراه با یکسری نمادهای اهل بیتی(ع) مانند زیارت کربلا، تمسک به تربت، عزاداری، زیارت اربعین و... دارای وحدت بیشتر شد.
حجت‌الاسلام یاوری تصریح کرد: توجه به مسئله عاشورا در دوره آل‌بویه در قالب روضه‌خوانی و شعر، مرثیه، مقتل‌خوانی، تولید محتوا در مورد گزاره‌ها و روایات تاریخی نمود زیادی یافت و وارد فرهنگ اجتماعی و زیست مردم در این دوره شد.
وی افزود: بنابراین جامعه اسلامی در آن دوره به‌شدت از نظر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دچار آسیب شده بود و امام حسین(ع) به آن واکنش نشان دادند و قیام را متناسب با این وضعیت و با تأسی به سیره جدشان آغاز کردند و اصلاحات را انجام دادند. این قیام سبب تغییرات اساسی در زندگی مردم شد و زندگی فرهنگی اجتماعی و سیاسی مردم در طول دوره‌های مختلف تاریخ برمبنای سیره و سنت نبوی، بازسازی شد.

نقش عزاداری، زیارت و اربعین در تحقق تمدن اسلامی
این استاد دانشگاه با بیان اینکه پس از عاشورا شاهد شکل‌گیری برخی آداب و رسوم جدید هستیم، اضافه کرد: عزاداری و مسئله اربعین و زیارت ضمن تغییر فضای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مقدمه‌ای برای شکل‌گیری تمدن اسلامی شده است. در طول تاریخ، مناسبات و برگزاری مراسم به صورت خودجوش از سوی مردم دنبال شده و حتی تحقیقات نشان داده در محرم و صفر میزان جرم و جنایت کاهش می‌یابد.
یاوری اضافه کرد: در زیارت اربعین اجتماع و حرکت عجیبی رخ می‌دهد و جمعیت زیادی که حضور دارند نماد اتحاد مسلمین است و دشمنان هم از آن احساس خطر دارند. این زیارت گویای فرهنگ ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهی است.
وی تصریح کرد: برخی افراد مانند کمیل جرئت نداشتند به حمایت از امام حسین(ع) بیایند و به کربلا نیامدند ولی او در سال ۸۳ به جنگ حجاج می‌رود و به شهادت هم می‌رسد، این هم از آثار سیاسی متأثر از عاشورا و شهادت امام حسین(ع) به عنوان نوه رسول‌الله بود؛ یا سلیمان صرد نیامد ولی پس از عاشورا متحول شد.
وی افزود: در همین کوفه که امام سجاد(ع) فرمودند ۲۰ نفر به ما محبت نداشتند تأثیراتی ایجاد شد که طیف‌های زیادی از جامعه اسلامی به اهل بیت(ع) نزدیک و به دشمن بنی‌امیه و بنی‌عباس تبدیل شدند. کار به جایی رسید که هشام بن عبدالملک گفته امام باقر(ع) پیامبر مردم کوفه شده است. امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) کاری کردند که شیعیان به غیر، نیاز و توجهی نداشتند و به بالندگی رسیده بودند و جمعیت زیادی از شیعیان در کوفه سکونت گزیدند و ۷۰۰ نفر در آن قال الصادق می‌گفتند.

زیارت کربلا؛ تنظیم‌کننده روابط شیعیان
یاوری با تأکید بر اینکه توجه به کربلا و زیارت آن به عامل تنظیم‌کننده روابط سیاسی و اجتماعی مردم تبدیل و فرهنگ زیارت در بین شیعیان و حتی غیرشیعه ایجاد شد، افزود: اهل بیت(ع) تلاش کردند مردم را به سمت زیارت سوق دهند و آن را محور فرهنگشان معرفی کنند. سیدالشهدا(ع) جان خود را فدای دین کرد و این فرهنگ تا امروز هم حیات دارد و زنده است. البته دشمنان برای جلوگیری از این فرهنگ، دوبار مقبره امام و یارانش را خراب کردند و به آب بستند؛ یکی توسط هارون خراب شد و دیگری در دوره متوکل ملعون عباسی به آب بسته شد. 
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تأکید کرد: زیارت سیدالشهدا(ع) هویت‌بخش و حفظ‌ کننده فرهنگ جامعه اسلامی بوده و هست و در سخت‌ترین شرایط هم توانسته به حفظ سنت و سیره نبوی کمک کند و نمونه آن پیدایش انقلاب اسلامی متأثر از حادثه عاشوراست. به همین دلیل امام خمینی(ره) فرمودند محرم و صفر اسلام را زنده نگه داشته و ما هر چه داریم از محرم و صفر است.