به گزارش آستان‌نیوز، این نشست تخصصی در ادامه برگزاری رویدادهای هنری- پژوهشی «در آینه هنر رضوی» با حضور امیرمهدی حکیمی، مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی و جمعی از اعضای هیئت علمی و دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه هنر در محل دانشکده مطالعات نظری این دانشگاه در پایتخت برگزار شد.
 
ضرورت بازشناسی گنجینه هنری حرم رضوی
مشاور فنی و مجری کلان‌پروژه مکتب هنر رضوی در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در این نشست با اشاره به اهمیت و جایگاه مؤلفه‌های فرهنگی اسلامی بیان کرد: متأسفانه دچار تقلیل‌گرایی در درک و استفاده از مؤلفه‌های فرهنگی دینی و معارف دینی شده‌ایم. بی‌تردید برای اینکه بتوانیم از ظرفیت معارف دینی به شکل گسترده در مسائل خود استفاده کنیم، باید این مؤلفه‌ها را در جایگاه واقعی خودشان در نظر بگیریم.
محمدجواد استادی با تأکید بر ضرورت شکل‌گیری و توسعه دستگاه‌های معرفتی با تکیه بر آیات قرآن و روایات اسلامی در کشور، افزود: در راستای تأثیرگذاری مفاهیمی همچون مکتب هنر رضوی در بالاترین سطح، نیازمند استفاده از دستگاه‌های معرفتی همچون دستگاه فقاهت، دستگاه اخلاقی و دستگاه کلامی هستیم. به‌خصوص که این دستگاه‌ها می‌توانند زمینه‌ساز شکل‌گیری یک زندگی ایده‌آل شوند.
وی ادامه داد: مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی نیز مسیر حرکت خود را از مأموریت‌محوری به مسئله‌محوری تغییر داده است، به عبارتی این مؤسسه، امتداد فرهنگ زیارت در زیست عمومی مردم از طریق هنر را مسئله اصلی خود قرار داده و به منظور پاسخ به این مسئله نیز تمامی فعالیت‌های مؤسسه بر محور مکتب هنر رضوی متمرکز شده است.
استادی با تأکید بر وجود گنجینه بسیار ارزشمند هنری که در طول بیش از 700سال در حرم مطهر رضوی گرد آمده، گفت: بخش بزرگی از این گنجینه برای محققان و هنرمندان ناشناخته است. از این رو بازشناسی این گنجینه سترگ، یکی از گام‌های اصلی مکتب هنر رضوی به شمار می‌آید.
 
ضرورت تفکیک هنر اسلامی به مکتب‌های جزئی‌تر
در ادامه، مجری کلان‌پروژه مکتب هنر رضوی با اشاره به گستردگی حوزه هنر اسلامی چه در مضمون و محتوا و چه در جغرافیای جهان اسلام، اظهار کرد: در راستای احیای هنر اسلامی و بازگرداندن آن به جایگاه رفیع خود برای استفاده، ابتدا باید این حوزه هنری را بشناسیم و سپس آن را با توجه به شرایط و نیاز روز جامعه کاربردی کنیم. وی افزود: بدین منظور باید اصول کلی و عرصه‌های گسترده هنر اسلامی را به مکتب‌های جزئی‌تری تقسیم کرد. با این رویکرد، مکتب هنر رضوی می‌تواند به عنوان یکی از اجزا و شاخه‌های هنر اسلامی و هنری شیعی مورد توجه قرار گیرد.
 
جهان‌شمول بودن مکتب هنر رضوی 
استادی همچنین در پاسخ به چرایی بایسته و لازم بودن مکتب هنر رضوی در ذیل مکتب‌های هنری گفت: هیچ مکانی در جهان اسلام و ایران به جز حرم مطهر رضوی وجود ندارد که در آن، شاهد تمرکز مجموعه‌ای از عالی‌ترین و درخشان‌ترین نوع هنرهای اسلامی باشیم. در واقع در حرم مطهر حول موضوع زیارت، تنوع گسترده‌ای از هنرهای گوناگون در عالی‌ترین سطح ممکن کنار یکدیگر جمع شده‌‌اند. 
وی اضافه کرد: اگرچه مکتب‌های هنری دیگری همچون هرات، شیراز و اصفهان در فرهنگ اسلامی وجود دارند، اما هیچ‌کدام از این مکتب‌ها از نظر پیوستگی، عظمت آثار و تنوع و تکثر، قوت موجود در مجموعه حرم مطهر رضوی را ندارند.
مجری کلان‌پروژه مکتب هنر رضوی ادامه داد: همچنین اگرچه در حرم مطهر رضوی شاهد بروز هنری شیعی هستیم اما مسئله مذهب به عنوان یک اختلاف در این آستان مقدس محل دعوا نیست چراکه در آن شاهد نقش هنرمندان غیرشیعی که به آستان حضرت رضا(ع) ارادت داشتند نیز هستیم. بی‌شک این امر موجب جهان‌شمولی در جهان اسلام شده است.
وی تصریح کرد: بدین ترتیب با آنکه مکتب هنر رضوی نمودی از هنر شیعی است اما کارکرد و کاربرد آن برای تمام مسلمانان و چه بسا برای تمام مردم جهان خواهد بود.
 
بررسی مؤلفه‌های یک مکتب ماندگار
استادی در ادامه این نشست در خصوص سه مؤلفه‌ای که یک مکتب ماندگار و واقعی باید داشته باشد، گفت: نخست باید یک ایده مرکزی معنایی داشته باشد. هر چه این ایده مرکزی جهان‌شمول‌تر و وسیع‌تر باشد، مکتب قدرتمندتر خواهد شد.
وی افزود: اگر این ایده مرکزی، امکان بروز بیرونی پیدا کند و محسوس شود، گام دوم مکتب نیز شکل می‌گیرد. بی‌تردید برای اینکه بتوانید این ایده ذهنی و محتوایی را به فرم تبدیل و ظاهرش کنید، نیازمند ساختار هستید، یعنی مکتب باید ساختار داشته باشد. مجری کلان‌پروژه مکتب هنر رضوی با تأکید بر اهمیت تبدیل ایده‌ها به ساختارها و نقش آن‌ها در تولید آثار هنری بیان کرد: این ساختارها باید بومی باشد، به عبارتی ضمن بررسی ساختارهای متعدد هنری در جهان، باید ساختارهای خودمان را بیافرینیم.
وی گفت: بی‌تردید گنجینه بزرگ آثار هنری حرم مطهر رضوی، ایده‌های معنایی مشخصی دارد، اما ساختارهایی که هنرمندان شیعی در این آستان مقدس ابداع کردند در بروز این گنجینه بسیار تأثیرگذار بوده است.
استادی تصریح کرد: همچنین مکتب باید جامعیت داشته باشد یعنی بتواند در شرایط متفاوت زمانی، برای مسائل روز انسان پاسخ داشته باشد، نه اینکه به یک امر تاریخی در یک دوره خاص محدود شود. بدین ترتیب مکتب همواره زنده و پویاست.
 
جایگاه دستگاه‌های معرفتی در پویایی مکتب 
مجری کلان‌پروژه مکتب هنر رضوی همچنین در خصوص شرایط حفظ مکتب گفت: مکتب نخست باید بتواند پویایی خود را حفظ کند؛ لازمه حفظ پویایی در مکتب‌ها نیز استفاده آن‌ها از دستگاه‌های معرفتی زنده و پویاست. حضور دستگاه معرفتی در پشت یک مکتب کمک می‌کند همواره به صورت فعال و پویا در طول زمان حفظ شود. قدرت‌ها و حاکمیت‌ها نیز در توسعه و بیرونی شدن مکتب‌ها اثرگذار هستند.
وی با تأکید بر ضرورت مطالعه تاریخی هنر شیعی و آثار هنری حرم مطهر رضوی با رویکرد فلسفه تاریخی، خاطرنشان کرد: برای استخراج مکتب هنر رضوی نیز دو روش وجود دارد، نخست می‌توان منابع اسلامی و منابع معرفتی رضوی را مورد مطالعه قرار داده و اصول هنری را از آن‌ها استخراج کرد که کار مشکلی است.
استادی افزود: روش آسان‌تر امروز این است آثار گنجینه دیرینه حرم مطهر رضوی را بررسی و فرایند خلق این آثار را تحلیل کنیم. با این روش می‌توان به فرایند تبدیل معنا به فرم‌ها دست یافت. آن‌ها نیز اصول مکتب هنر رضوی را برای ما ایجاد می‌کنند.
شایان ذکر است، در بخش پایانی نشست، برخی از حاضران نظرات و پیشنهادهای خود را با محوریت بایستگی مکتب هنر رضوی مطرح کردند.