به گزارش خبرگزاری فارس، محله دولاب در جنوب شرقی شهر تهران و در منطقه ۱۴ واقع شده است. این محله در گذشته یکی از روستاهای قدیمی در حاشیه تهران بود که به علت وجود خاک حاصلخیز، کشاورزی و کاشت صیفی‌جات در آن رونق زیادی داشت. در این منطقه ساکنان برای بیرون کشیدن آب از چاه از دولاب و دلو استفاده می‌کردند. معنی دولاب، چرخ چوبی با ریسمان و دلو، ظرفی برای بیرون کشیدن آب از چاه است. به همین دلیل، این محله «دولاب» نام دارد.
خیابان خاوران را به سمت بزرگراه امام علی(ع) که پیش می‌روی در تقاطعش به خیابان عبدالحسین شیرازی می‌رسی. فضای این خیابان یک‌طرفه بسیار قدیمی است و خانه‌ها و مغازه‌هایش حال و هوای متفاوتی با دیگر نقاط شهر تهران دارند. قرار ما در مسجدی است که یکی از قدیمی‌ترین مساجد تهران به شمار می‌رود.

امام زمان(عج) در این مسجد به مردم تذکره می‌دادند
بنای بیرونی مسجد هیچ شباهتی به دیگر مساجد شهر ندارد؛ گنبد و گلدسته‌ای ندارد و حتی مدتی است که تابلویی هم ندارد. مسجد در حدود ۸۰۰ یا ۹۰۰ سال قدمت دارد که از سوی کارشناسان میراث فرهنگی اعلام شده است. کارشناسان میراث، پس از ثبت ملی این مسجد، بیش از دو ماه کاوش داشتند تا تاریخ و قدمت دقیقی از این مسجد پیدا کنند. آن‌ها به لایه‌های عمیقی نفوذ کردند تا بررسی زمین‌شناسی انجام دهند. یک کوزه سفالی و چند سکه‌ای را که در حفاری‌های این مسجد بدست آمد، به آلمان فرستادند تا بررسی دقیق روی آن‌ها صورت گیرد.
نام این مسجد در میراث فرهنگی به نام مسجد بقیةالله به ثبت رسیده است. حاج حسین حاتمی، مسئول هیئت امنای مسجد بقیةالله می‌گوید: «براساس نقلی از مرحوم میرزا اسماعیل دولابی که بنده افتخار داشتم شاگرد ایشان هم بودم وصیت کرده بود تا زمان زنده بودنش نقل نشود؛ ایشان امام زمان(عج) را در این مسجد دیده و حتی پشت سر ایشان نماز اقامه کرده بودند. مکانی که میرزا فرموده بودند، امروز بخش زنانه مسجد شده است. به همین دلیل نام مسجد، بقیةالله شد و مردم نیز بارها حاجت خود را در این مسجد گرفته بودند».
ماجرای امام زمان(عج) و این مسجد فقط همین نقل نیست و روایت دیگری نیز وجود دارد. حاتمی در این خصوص می‌گوید: «روزی یک مادر و دختر به مسجد ما آمدند و به محض ورود به حالت غش افتادند و مدام اشک می‌ریختند. زمانی که آرام شدند، علت را جویا شدیم. آن‌ها گفتند حدود دو هفته پیش به فاصله یک شب، هم مادر و هم دختر خواب می‌بینند امام زمان(عج) در مسجدی حضور پیدا کرده و مردم صف کشیده بودند تا تذکره بگیرند. آن‌ها دو هفته تمام مساجد قدیمی شهر تهران را گشتند تا بتوانند آن مسجد را پیدا کنند. زمانی که وارد این مسجد می‌شوند، فضای داخلی این مسجد را دُرست مشابه همان فضای خواب می‌بینند». حاتمی ادامه داد: « براساس نقل گذشتگان، این مسجد با پول مردم که عمدتاً کشاورز هم بودند، بنا شده و امروز هم هیچ درآمدی ندارد و تمامی هزینه‌ها با کمک اهالی همین محله دولاب پرداخت می‌شود. شهرداری از ما خواست با شروع کرونا مسجد را تعطیل کنیم تا بازسازی کنند اما ما دلمان نیامد و حتی شده با یک فرش نماز جماعت را برپا کردیم. در بعضی شب‌ها پنج نفر برای نماز می‌آمدند اما بعضی از شب‌ها جمعیت به قدری زیاد است که برخی بیرون می‌ایستند تا پس از پایان نماز افراد داخل، وارد شوند و نماز خود را در این مسجد به واسطه تبرک بخوانند».
حجت‌الاسلام محمدعلی حاتمی، امام جماعت مسجد می‌گوید: «این مسجد موقوفه‌ یا درآمدی ندارد و به دلیل وضع درآمدی مردم این منطقه، کمک مردمی خاصی هم ندارد. برای همین مظلوم افتاده است؛ از این رو کار در مسجد، بسیار سخت پیش می‌رود. در دوران کرونا مردم کمک‌های خود را به مسجد می‌دادند تا به دست نیازمندان برسد. این کمک‌ها شامل بسته غذایی و معیشتی بود که میان نیازمندان توزیع می‌‌شد. پیش از کرونا کلاس قرآنی، ریاضی و... در مساجد برپا می‌شد که البته بسیاری از اقدامات به دلیل بازسازی‌ها متوقف شده است. ظرفیت کار در مسجد وجود دارد و جمعیت لازم هم هست، اما حمایت نداریم و بخشی از کارها، روی زمین مانده است. در حال حاضر میراث فرهنگی بانی و طراح و شهرداری منطقه، پیمانکار مسجد است که هر دو نهاد اصلاً کار را با سرعت پیش نمی‌برند».

میرزا اسماعیل دولابی مدتی در این مسجد، امام جماعت بود
نام این مسجد با نام مرحوم محمداسماعیل دولابی گره خورده است. یکی از نقل‌های ارتباط مسجد با امام زمان(عج) منتسب به میرزاست. این مسجد با محل زندگی مرحوم میرزا اسماعیل دولابی فاصله اندکی دارد. او که مدتی در منزل پدری خود در دولاب سکونت داشت، به نوعی همسایه این مسجد بوده و بسیاری از عبادات خود را در این مسجد به‌جا می‌آورده است. حاج حسین حاتمی که در اواخر عمر میرزا، توفیق شاگردی و مؤانست با او را داشته درباره خصوصیات میرزا و رفت‌ و آمدش به مسجد می‌گوید: «میرزا اسماعیل دولابی مدتی در این مسجد امام جماعت بود و سخنرانی داشت. او پیشکسوت و ارباب این منطقه و مورد احترام همه بود. او امام جماعت مسجد بود و به مشکلات مردم رسیدگی می‌کرد. میرزا اسماعیل دولابی را در مدت زندگی‌اش همه‌کس درک نکردند. میرزا ساده لباس می‌پوشید و بسیار ساده غذا می‌خورد و کسانی که دل در گرو حقیقت داشتند، جذب او می‌شدند».
حاتمی ادامه می‌دهد: «میرزا اگر چند ساعت بالای منبر می‌رفت، از حرف زدن او خسته نمی‌شدید و حتی خودش هم خسته نمی‌شد. او موعظه‌گر بود و روایاتی را نقل می‌کرد که بسیار دست اول بود. روزی میرزا گفت: پیامبر(ص) می‌فرماید: اگر کسی به سن ۴۰ سالگی رسید، اما عصا در دست نداشت، قطعاً جهنمی است. بسیاری در جلسه تشکیک کردند و او در نهایت فرمود: دو ماه وقت دارید ماجرای این حدیث را کشف کنید. پس از دو ماه کسی نتوانست جوابی بیاورد و خودش توضیح داد منظور از این عصا، احتیاط و پرهیز از سهل‌انگاری است. یعنی فرد پس از ۴۰سالگی به پختگی می‌رسد و احتیاطش در کار بیشتر می‌شود که اگر این رخ ندهد، عاقبتش ختم به خیر نمی‌شود. توضیحات میرزا در این خصوص بیش از نیم ساعت طول کشید».
مانند این مسجد را فقط شاید در مسجد جامع شهرهای شوش، دانیال و اصفهان می‌توان دید. با اینکه نامش از سال‌ها پیش در فهرست آثار ملی ثبت شده، همواره مورد کم‌لطفی مسئولان قرار گرفته است. مسجد بقیةالله(عج) یا مسجد «آقا شیخ علی» بیشتر از کلنگی بودنش، غریبی نام آن است که خاطر را آزرده می‌کند.
​​​​​​​