آیین‌های معنوی زیادی که در ماه محرم در این استان برگزار می‌شوند، شناسایی شده‌اند و تاکنون حدود ۱۴ آیین به ثبت رسیده است. برخی از آیین‌هایی که در این استان برگزار می‌شوند همچون آیین حلیم‌پزان و نخل‌گردانی به ثبت ملی نیز رسیده‌اند.

سنگ‌زنی در روز عاشورا
سنگ‌زنی یکی از آیین‌های قدیمی مردم این استان در روز عاشوراست که هر ‌سال توسط مردم منطقه بام در شهرستان اسفراین اجرا می‌شود. در روز عاشورا دسته‌های عزاداری از جلو مسجد اعظم بام عبور می‌کنند و اعضای یکی از هیئت‌ها به عنوان نماینده در کنار مسجد به انجام این کار می‌پردازند. طی این مراسم به جای اینکه افراد به سینه‌زنی بپردازند هر فرد دو سنگ کوچک دایره‌ای شکل را در دست گرفته و روبه‌روی یکدیگر می‌کوبد. در این مراسم با سنگ‌های در دست گرفته شده یک ضرب جلوی پا، یک ضرب جلوی سینه و یک ضرب بالای سر زده می‌شود.

علم‌اندازی خراشا 
روایتگر زمین افتادن علم حضرت عباس(ع)
علم‌اندازی یکی دیگر از مراسم قدیمی در روستای خراشا در شهرستان جاجرم است که همه‌ ساله روز تاسوعا توسط مردم اجرا می‌شود. بعد از پایان یافتن مراسم تاسوعا در این منطقه، هر هیئتی که به مسجد و حسینیه خود باز می‌گردد، علم را داخل محوطه مسجد روی زمین قرار می‌دهد.
انجام این مراسم روایتگر به شهادت رسیدن حضرت ابوالفضل العباس(ع) و افتادن علم ایشان بر زمین است.  

نخل‌گردانی با قدمتی ۴۰۰ ساله
«نخل‌گردانی» یکی ‌از مهم‌ترین مراسم‌ در شهر جاجرم است که با شیوه‌های متفاوت در این منطقه برگزار می‌شود. آیین نخل‌گردانی در شهر تاریخی جاجرم از سابقه و پیشینه زیادی برخوردار است. تحقیقات میدانی از بزرگان، تکیه‌داران و نخل‌گردانان به ‌ویژه افراد مسن نشان‌ دهنده قدمت چند صد ساله این مراسم از گذشته تاکنون است.
صبح روز عاشورا هیئت و دسته‌های زنجیرزنی با نظم خاصی در محلی به نام «حسینیه بزرگ» جمع می‌شوند و از هر هیئت یک نوحه‌خوان به مدت پنج دقیقه نوحه‌سرایی می‌کند و مردم سینه و زنجیر می‌زنند و عزاداری تا ظهر ادامه می‌یابد.
عزاداران جاجرم هرسال در روز عاشورا، نخل را به سمت میدان حسینیه این شهر حمل می‌کنند و حدود ۴۰ تا ۵۰ نفر در برداشتن نخل مشارکت دارند. پس از ورود نخل‌ها‌ به میدان، حرکت آن‌ها سرعت گرفته و سوگواران نیز حرکت خود را تندتر کرده و به دنبال نخل‌ها می‌دوند.
در دور سوم، نخل اول و در دور چهارم نخل دوم بر زمین گذاشته می‌شود؛ اما چرخیدن علم‌ها هنوز ادامه دارد و چند بار دیگر دور میدان حسینیه حرکت می‌کنند و به عزاداری می‌پردازند. سپس نخل‌ها در جای خود قرار می‌گیرند و مردم به سوی مزار شهدا واقع در بهشت مهزیار رهسپار می‌شوند.

حلیم‌پزان بازمانده از دوران صفویه
 یکی از این رسوم کهن و قدیمی که به دوران صفویه باز می‌گردد، آیین حلیم‌پزان است. آیین حلیم‌پزان هر سال در دهه اول محرم در بسیاری از مساجد بجنورد برپا می‌شود و هر کس به اندازه توان خود در خرید اقلام و پخت حلیم مشارکت می‌کند. در این مراسم ارادتمندان 
اهل بیت(ع) صبح تا شب در کنار دیگ‌های حلیم، خیمه عزا برپا می‌کنند و پس‌از طبخ حلیم برای رضای خدا و افزایش روزی اقدام به توزیع آن بین عزاداران حسینی و نیازمندان می‌کنند.
پخت حلیم محرم در خراسان‌ شمالی به دوره صفویه بازمی‌گردد و در دوره قاجاریه نیز تثبیت شد. به تناسب مجلسی که برگزار می‌‎شود هر شب یک یا چند گوسفند نذری برای پخت حلیم ذبح شده که باید با مراسم و دعاهای خاص برگزار شود و سپس فردی مؤمن و معتمد، دست خود را داخل گندم آماده شده برای این خوراک کرده و دعا می‌خواند و همه مراحل انجام کار پخت حلیم با صلوات و یاد امام حسین(ع) همراه است.