در ۹دقیقه سخنرانی، نزدیک به ۶۰بار نفس گرفت تا بتواند جملاتش را کامل کند. بارها از خودش به عنوان رئیس‌جمهور کشوری یاد کرد که صاحب قدرتمندترین ارتش جهان است ولی یادش رفت حائل کردن دست‌ها و تکیه دادنش به میز به معنای نیاز او به یک تکیه‌گاه در هنگام ایراد این خطابه و نشانه ظهور و بروز ترس بود. 
امروز ۱۸دی ماه، سالگرد روزی است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حمله‌ای انتقام‌جویانه به نام «عملیات شهید سلیمانی» با ده‌ها موشک، پایگاه هوایی عین‌الاسد را که متعلق به ارتش تروریست آمریکا در استان الانبار عراق بود در هم کوبید. حمله‌ای که در حرکتی معنادار دقیقاً در همان ساعت شهادت سپهبد شهید قاسم سلیمانی در ۱:۲۰ بامداد و در حالی که هنوز پیکرش به خاک سپرده نشده بود، انجام گرفت. 
هر چند ابعاد و عظمت این رخداد به‌واسطه فعالیت رسانه‌ای گسترده جبهه استکبار برای بسیاری از ایرانی‌ها، تحت‌الشعاع رویدادهای دیگر قرار گرفت ولی از چشم جهانیان که ناظر شکسته شدن هیمنه و هژمونی آمریکا در منطقه بودند، دور نماند. بعدها خاطرات بسیاری از مردم جهان و منطقه ناظر بر اهمیت همین موضوع، در کتاب «سلیمانی‌ها» منتشر شد.
به هر ترتیب، به بهانه سالروز این واقعه که رهبر معظم انقلاب از آن به «یوم‌الله» تعبیر کردند، لازم دانستیم سراغ مشخصه‌های این مفهوم قرآنی برویم. شخص رهبر معظم انقلاب در تعریف این مفهوم چند روز پس از این حمله فرموده بودند: «یوم‌الله یعنی چه؟ یعنی آن روزی که دست قدرت خدا را انسان در حوادث مشاهده می‌کند؛ آن روزی که ده‌ها میلیون در ایران و صدها هزار در عراق و بعضی کشورهای دیگر به پاس خونِ فرمانده سپاه قدس به خیابان‌ها آمدند و بزرگ‌ترین بدرقه‌ جهان را شکل دادند، این یکی از ایام‌الله است. آنچه اتفاق افتاد، کار هیچ عاملی جز دست قدرت خدا نمی‌توانست باشد. آن روزی هم که موشک‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پایگاه آمریکایی را در هم کوبید، آن روز هم یکی از ایام‌الله است... این‌ها روزهای نقطه‌ عطف تاریخ‌اند، روزهای تاریخ‌سازند، روزهای عادی نیستند این‌ها».
مشروح گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحسن دعائی، رئیس مرکز مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام را در همین خصوص می‌خوانید.

از منظر قرآن، یک روز یا واقعه باید حائز چه مشخصه‌هایی باشد تا بتوان از آن به «یوم‌الله» تعبیر کرد؟
در قرآن مجید در دو جا واژه ایام‌الله مطرح شده است. یکی در آیه۵ سوره ابراهیم و دیگری آیه۱۴سوره جاثیه. در سوره ابراهیم خداوند متعال می‌فرماید: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَی بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ». هر پیامبری معجزه‌هایی را با خود می‌آورد که دلیل صدق مدعای بعثت او از طرف خداوند است. خداوند می‌فرماید: موسی را با معجزاتی فرستادیم و مأموریت او را این‌گونه تعریف کردیم که قوم خودت را از تاریکی‌های اعتقادی و اخلاقی به سمت نور معرفت و پاکی بیرون بیاور. این قسمت اول مأموریتی بود که حضرت موسی(ع) باید انجام می‌داد و فضای کلی بعثت و همچنین مأموریت انبیا را مشخص می‌کند. خداوند متعال یک مأموریت خاص نیز برای حضرت موسی(ع) تعریف کرد که آن هم به قسمت دیگر این آیه برمی‌گردد، اینکه روزهای سرنوشت‌ساز را به قومت گوشزد کن. دلیل این یادآوری چیست؟ چون در آن روزها برای کسانی که در سختی‌ها صبوری می‌کنند و همیشه به دنبال شکر خدای متعال به‌خاطر نعمت‌های او در مقیاس خرد و کلان هستند عبرت‌های فراوانی نهفته شده است. یکی از مأموریت‌هایی که باید جریان هدایت -از انبیا تا وارثان آن‌ها که علما و قسمت‌های مختلف فرهنگی هستند- در پی گیرند خارج کردن مردم از ظلمات به سوی نور است. مأموریت دیگر آن‌ها که بسیار مهم است طراحی عملیاتی برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره روزهای سرنوشت‌ساز در ذهن مردم است. اگر جریان‌سازی ایام‌الله و روزهای سرنوشت‌ساز تحقق پیدا کند کسانی که صبور و شکور هستند می‌توانند عبرت‌های فراوانی از این موضوع اقتباس کنند. این راهبرد و دستور قرآنی سبب می‌شود روزهای سرنوشت‌ساز همیشه زنده باشد و در واقع هر روز سرنوشت‌ساز شود. در آیه۱۴ سوره جاثیه قرآن می‌فرماید: «قُلْ لِلَّذِینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذِینَ لَا یَرْجُونَ أَیَّامَ اللَّهِ لِیَجْزِیَ قَوْمًا بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ» کسانی انتظار ندارند روزهای سرنوشت‌ساز سر برسد و نسبت به این روزها جبهه‌گیری منفی دارند. خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد به مسلمانان سفارش کن از بدرفتاری‌های این جماعت فعلاً چشم بپوشند. منظور از این جماعت افرادی هستند که در مقابل ایام‌الله نگاه منفی دارند و نمی‌خواهند آن ایام فرابرسد و تکرار شود و می‌فرماید خدا خودش در فرصت مناسب آن‌ها را به سزای کارهای زشتشان می‌رساند. از منظر قرآن هر روزی که مسلمانان یک پیروزی درخشان نصیبشان شده باشد یا دشمنان اسلام شکست سختی خورده باشند و یا روزی که منجی ظهور کرده و طاغوت گردن‌کشی به هلاکت رسیده باشد یوم‌الله است. به تعبیری، آن روزی که عدالتی بر پا شده باشد یا ظلمی سرکوب شده باشد از ایام‌الله است. اضافه شدن واژه ایام به الله مثل اضافه شدن مسجد به الله است. همه زمین مال خداوند است اما مسجد یک اضافه تشریفیه به خدا پیدا می‌کند. ایام هم همگی مربوط به خداوند است اما بعضی از روزها را به خاطر بروز یک لطف ویژه الهی به عنوان ایام‌الله مطرح می‌کند. یعنی روزی که خداوند در آن، خودش را بیشتر نشان داده و خدایی حضرت باری‌تعالی در آن روز برملا شده و نصرت‌های الهی در بعد اثباتی و سلبی فوران کرده و شامل حال شده است.

به نظر نسبت وثیقی میان آنچه از آن به «ایام‌الله» تعبیر می‌شود با «سنت‌های الهی» وجود دارد. 
سنت‌های الهی یکی از واژگان مبارک قرآن است که در آن از روش‌های مدیریت ارتباطات اجتماعی با عنوان سنت‌های اجتماعی یاد می‌شود. طبیعی است ایام‌الله خودش را تحت اشراف سنت‌های الهی در جامعه نشان می‌دهد. خدای متعال معماری خاصی درزمینه ساختن یک جامعه در بعد اثباتی و منفی دارد. در قرآن شریف در زمینه سنت‌ها  دو تعبیر داریم. «لَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا» در راه و روش خدا هرگز تبدیل و تغییری نخواهید دید. اگر خدا سنت‌های مشخصی برای مدیریت جوامع انسانی قرار داده و بر اساس آن، ربوبیت خود را اعمال می‌کند آن وقت شکل پیدا کردن یوم‌الله ذیل سنت‌های الهی تعریف می‌شود. برای مثال درباره سنت استدراج که یکی از سنت‌های الهی است هنگامی‌که ظالم دچار این سنت الهی و سرنگون شد یوم‌الله طلوع می‌کند. بنابراین نسبت بسیار وثیقی میان ایام‌الله و سنت‌های الهی وجود دارد.

در ادبیات حضرت امام می‌بینیم نترسیدن مردم و باورداشت آن‌ها به وعده الهی منجر به شکل‌گیری حوادث و ایامی از جنس ایام‌الله می‌شود. نقش مردم در شکل گیری ایام‌الله چطور است؟
بدون تردید مردم می‌توانند در خلق ایام‌الله و مشمول شدنشان برای سنت‌های سلبی و ایجابی خداوند بالاترین نقش را داشته باشند و اساساً بخشی از سنت‌های الهی که منجر به ایجاد ایام‌الله می‌شود حاصل عملکرد مردم در مقیاس یک فرد یا گروه و جامعه است. برای مثال «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم وَ یُثَبِّت اَقدامَکُم» خطاب به مردم است. 
اگر جامعه‌ای سنت نصر را در خود تحقق دهد و به جامعه صبور تبدیل شود این کلام و سنت خداوند روی آن پیاده می‌شود. وقتی سنت نصر بر یک جامعه پیاده شد روزی پیروزی را در آغوش می‌کشد و آن روز یوم‌الله می‌شود. مانند یوم‌الله ۲۲ بهمن که مردم تحت ولایت فقیه جامع‌الشرایط، امام خمینی (ره)، از سال ۱۳۴۱ انقلابشان را شروع کردند و در مبارزه با طاغوت استقامت و صبوری نشان دادند و در نهایت آن مبارزه منجر به فتح و نصری شد که خدای متعال منت گذاشت و در روز ۲۲بهمن شر طاغوت را از سر این کشور کوتاه کرد. بنابراین نقش مردم در شکل‌گیری ایام‌الله بسیار برجسته است. این برجستگی در مقیاس فردی، گروه‌های عمل‌کننده و امت اسلامی مطرح است.

ایام‌الله در ادبیات حضرت امام(ره) غیر از حوادث منتهی به انقلاب، در خصوص موالید حضرت رسول(ص) و ائمه طاهرین(ع) هم به کار رفته است. خوانشی که حضرت امام(ره) از این ایام‌الله دارد، در این موارد هم خوانشی سیاسی و با کارکردهایی از این جنس است. اساساً وجه اجتماعی سیاسی ایام‌الله چیست؟
در یوم‌الله قید خاصی ملحوظ نیست. در روز میلاد پیامبر اعظم(ص) در عالم تحول اتفاق افتاد. کنگره‌های کاخ سلاطین جور شکست و آتشکده‌های بزرگ زرتشتیان خاموش شد. طبعاً این میلاد پربرکت یک یوم‌الله تلقی می‌شود و این تولد هیچ وجه سیاسی ندارد. اما روز بعثت پیامبر(ص) که بی‌تردید یک یوم‌الله برجسته است واقعه‌ای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. 
همچنین می‌توانیم مصادیق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خاص از آن‌ها را برای ایام‌الله داشته باشیم. تمام روزهای سرنوشت‌ساز ایام‌الله قرآنی هستند که اگر با دید توحیدی به فرایندهای منتهی به خلق آن روز سرنوشت‌ساز توجه کنیم مأموریت داریم آن‌ها را برجسته‌ کرده و جریان یادآوری مستمر آن‌ها را در دستور کار اشاعه فرهنگی خود قرار دهیم تا بتوانیم جامعه را درزمینه بروز قدرت الهی و دست قدرتمند خدا در خلق آن روز توجه دهیم. ایام‌الله باید استمرار داشته باشد. چنانچه باز هم صبوری و شکرورزی در میان جامعه وجود داشته باشد می‌توانیم ایام‌الله مشابه را خلق کنیم. فرهنگ قرآنی این دستور را به ما القا می‌کند که همیشه ایام‌الله را خلق کنید و راهبرد آن نیز «وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّه» است. تجزیه و تحلیل اینکه چرا یک یوم‌الله خلق شد و پس از آن تشویق جامعه برای زمینه‌سازی افکار عمومی و فرهنگ‌سازی برای خلق یوم‌الله‌های مشابه اهمیت دارد.

مطابق دستور خداوند متعال به حضرت موسی(ع) با عنوان «فذکرهم بایام‌الله»، ذکر و یادآوری ایام‌الله در زمانه حاضر چگونه ممکن است و این وظیفه بر عهده کیست؟
همچنان که خدای متعال به حضرت موسی(ع) دستور تذکر و یادآوری روزهای سرنوشت‌ساز را می‌دهد  عالی‌ترین مقام کشور -که ولی امر(دامت برکاته) است- موظف به اجرای این دستور هستند که ایشان شکر خدا در این مدت همواره در اجرای این دستور الهی  پیشگام بوده‌اند. سران سه قوه و همه دستگاه‌های اجرایی و دست‌اندرکار در جمهوری اسلامی به‌ویژه دستگاه فرهنگ‌ساز باید دستور صریح قرآنی را برای زنده نگه داشتن روزهای سرنوشت‌ساز در برنامه‌های خود داشته باشند. یکی از ایام‌الله روز عاشوراست. به برکت فرهنگ‌سازی ائمه(ع) به‌خصوص حضرت رضا (ع) ما دهه محرم را برای بزرگداشت این ایام‌الله فرهنگ‌ساز در دستور فرهنگ شیعه داریم. چرا در میلادها و شهادت‌های ائمه(ع) مجلس برگزار می‌کنیم؟ این‌ها به خاطر اجرای این دستور قرآن است؛ البته دستورهای دیگری نیز در کنار آن فعال است از جمله تکریم و مهرورزی به اولیای خدا. متأسفانه در نظام جمهوری اسلامی از بسیاری از ایام‌الله تاریخ اسلام با غفلت عبور می‌کنیم. مثلاً خیلی ساده از کنار روز پیروزی پیامبر(ص) در جنگ خیبر یا فتح مکه و امثال این‌ها می‌گذریم در حالی که این‌ها هم ایام‌الله تاریخ مبارک پیامبر(ص) هستند. در ایام‌الله انقلاب اسلامی، روز پیروزی انقلاب را جشن می‌گیریم اما از کنار بسیاری از مناسبت‌های فتح و ظفر به‌سادگی می‌گذریم. با تولید برنامه‌های اثربخش پرجاذبه که بسته‌های آن برنامه به تناسب ظرفیت مخاطب و مجریان خواهد بود می‌توان در راستای یادآوری ایام‌الله حرکت کرد. اگر شکستی را تجربه کرده‌ایم باید تجزیه و تحلیل کارشناسی به‌منظور عبرت‌آموزی را در دستورکار قرار دهیم.

در ادبیات رهبر معظم انقلاب، غیر از وقایع اولیه انقلاب، برای ایام تشییع حاج قاسم و روز حمله به عین‌الاسد از این تعبیر استفاده شده است. می‌بینیم رسانه‌های ضدانقلاب دست‌کم در این موارد تلاش داشتند بدیل‌هایی را در کنار ایام‌اللهی که ذکر شد قرار دهند. مثلاً سعی کردند با مقایسه شکوه جمعیت تشییع حاج قاسم با موارد مشابه خارجی یا داخلی، عظمت آن را تقلیل دهند. دستگاه طاغوت چگونه تلاش می‌کند با ایجاد دوگانه‌ها یا شگردهای رسانه‌ای و تبلیغاتی، این ایام‌الله را کم‌اثر جلوه دهد؛ این موارد در تاریخ اسلام هم سابقه دارد؟
در قرآن آیه‌ای است که می‌فرماید «شَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ». به‌طور کلی در طول تاریخ جریان حق و باطل به شکل متشابه با هم درگیر بوده‌اند. در صدر اسلام با دستگاه دروغ‌پرداز معاویه مواجه هستیم که برای سرپوش گذاشتن بر ایام‌الله امیرالمؤمنین(ع) ده‌ها حرکت تزویرمدارانه تولید و اجرا کرده است. یک مثال خیلی کوچک این است که روزی امیرمؤمنان(ع) روی منبر بودند و مردم دیدند یک افعی بزرگ جثه‌ای دارد از در وارد می‌شود. حضرت(ع) آن هنگام فرمودند آرام باشید، جنی از اجنه است و می‌خواهد از من سؤالی بپرسد. آن موجود آمد و سؤالش را پرسید و رفت. پس از آن، درِ مسجد کوفه به نام «باب ثعبان» نام‌گذاری شد.
این موضوع به عنوان یکی از کرامت‌ها و معجزات حضرت امیر(ع) ثبت شد. وقتی معاویه با آن فریب و تحمیل صلح بر دنیای اسلام حاکم شد دستور داد فیلی را آوردند و بر همین در خاص مسجد کوفه بستند تا اینکه کم‌کم باب ثعبان به باب فیل تغییر نام دهد. امثال این بدل‌سازی، سانسور و تحریف را در تاریخ به‌وفور داریم. امروز همان سازوکارها منتها با مدلی جدید از سوی جبهه باطل در حال اجراست. دستگاه‌های مسئول وظیفه دارند با تولید محتواهای قدرتمند برنامه‌های دشمنان را خنثی کنند و به بزرگداشت و احیای ایام‌الله بپردازند.

خبرنگار: فاطمی‌نژاد-سرادار