اول ربیع‌الاول سالروز هجرت پیامبر اعظم(ص) به مدینه و سرآغاز شکل‌گیری جامعه اسلامی و نقطه شروع تمدن‌سازی اسلامی است. تعیین سال هجرت پیامبر به عنوان مبدأ تاریخ مسلمانان که به تاریخ هجری مشهور شده است اهمیت این حادثه را نشان می‌دهد. هجرت پیامبر، برجسته‌ترین نقطه عطف تاریخ اسلامی و حادثه‌ای حماسی است که متأسفانه در ذهنیت عمومی امت اسلامی، مورد غفلت قرار گرفته و بدان پرداخته نشده است.
مجاهدت‌های طاقت‌فرسا و دشوار مسلمانان در 13سال دوران دعوت پیامبر اکرم(ص) در مکه مکرمه اکنون به بار نشسته است و با بیعتِ جمعی از مسلمانان یثرب و دعوت آنان برای حضور پیامبر در آن شهر، زمینه تأسیس «مدینةالنبی» و آغاز مدنیّت اسلامی فراهم شده است و پیامبر اکرم(ص) تنها و تنها با خروج شبانه و پنهانی از مکه و با فداکاری بی‌مانند امیرالمؤمنین علی(ع) برای ماندن و خوابیدن به جای پیامبر(ص)، توطئه کفار را خنثی می‌کند و از یک تهدید بزرگ، فرصتی تاریخ‌ساز می‌سازد و در دوازدهم ربیع‌الاول به همراه تعدادی اندک از مسلمانان که در بین راه به پیامبر پیوسته بودند، مورد استقبال یاران خود در یثرب قرار می‌گیرد و در منطقه «قبا» منتظر می‌ماند تا علی(ع) پس از انجام سفارش‌های پیامبر(ص) به او بپیوندد و در این مدت، نخستین پایگاه و نهاد اجتماعی _ عبادی مسلمانان 
ـ مسجد قبا ـ بنا نهاده می‌شود و سپس به مدینه وارد می‌شود و «مسجد نبوی» را پایه‌گذاری می‌کند.
این رویداد تاریخی عظیم و باشکوه، حاوی نکات برجسته‌ای در سیره تمدن‌سازی پیامبر اکرم(ص) است که فراتر از جنبه تاریخی آن، امروز می‌تواند الهام‌بخش و هدایتگر باشد. 
بازخوانی این حادثه عظیم و نقش محوری آن در گسترش دعوت پیامبر(ص) و تثبیت و تحکیم پایه‌های اسلام، روح اجتماعی و مدنیّت اسلام را به ‌گونه‌ای واضح و انکارناپذیر ترسیم می‌کند که هیچ مسلمانی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. اول ربیع‌الاول، یوم‌الله برجسته‌ای است که یوم‌الله‌های فراوانی را خلق کرد. بدون «هجرت»، انرژی عظیم نهفته در یاران پیامبر(ص) و ظرفیت عظیم فکری و انگیزشی اسلام هرگز شکوفا نمی‌شد و راهی به سوی نجات انسان‌ها از ظلم و ظلمت گشوده نمی‌شد.
یکی از نمادهای مهم هویت مستقل و متمایز «امت اسلامی» در روزگار ما، با وجود همه اختلافات و فراز و نشیب‌ها و خلأهای فکری و اجتماعی و اخلاقی، نشانِ بی‌مانندِ «تاریخ هجری» است که هر چند بر مبنای محاسبه بر اساس سال قمری و سال شمسی دو شاخه شده است، ولی مبدأ واحد آن، عامل مهمی در وحدت هویتی امت اسلامی و الهام‌بخش وحدت هویتی جهان اسلام و مسلمانان جهان خواهد بود.
مدنیت اسلامی با «هجرت» و «هجرت» با «بیعت» گره خورده است. برای امتداد و بازآفرینی ظرفیت تمدن‌سازی اسلام در روزگار ما، این دو عنصر، عناصری اساسی هستند: هجرت در هر دو بُعد هجرت سیاسی و جغرافیایی و هجرت معنوی و اخلاقی و بیعت به معنای پیوستن عناصر بصیر و مجاهد و مخلص از هر نقطه عالم به اسلام ناب محمدی و جبهه تمدن‌سازی ـ که جز با جهاد و مقاومت شکل نمی‌گیرد ـ و رشد اعتقادی و فرهنگی مسلمانان برای پذیرش مدنیت اسلامی و حکمرانی تراز اسلام، دو راهبرد اساسیِ تسریع در تمدن‌سازی نوین اسلامی است. اگر رسول‌الله (ص)، «اسوه حسنه» برای همه مردمان در همه زمان‌هاست، این اسوه و الگو بودن، تنها به عرصه آداب و اخلاق فردی منحصر نمی‌شود و این دو اصلِ برجسته در سیره تمدن‌سازی پیامبر اکرم(ص) الگویی برای امروز امت اسلامی است.
احیای این مناسبت و تبیین و اشاعه آن در سطوح مختلف پژوهشی، تبلیغی، رسانه‌ای و هنری می‌تواند ظرفیت عمیقِ الهام‌بخش، بصیرت‌آفرین، انگیزه‌بخش و هدایت‌گریِ «هجرت» را به فعلیت برساند و این سرمایه نهفته و سر به مُهرِ امت اسلامی را برای وحدت‌آفرینی و تقویت کنشگریِ هم‌افزای آن به پشتوانه معنوی و اجتماعی امت اسلامی برای بازآفرینی مدنیت اسلامی به عنوان امتداد و استمرار هجرت پیامبر اکرم (ص) تبدیل کند.
بازه زمانی اول تا هفدهم ربیع‌الاول فرصت بسیار مناسبی است برای بازخوانی ابعاد و اعماق اسلام تمدن‌ساز، یعنی همان اسلام سیاسی و اسلام اهل‌بیت(ع) که اسلام ناب محمدی است. این فرصت را دریابیم و به هر شیوه و راهکار جذاب و اثربخشی در کنار ارتباط عاطفی و معنوی، ارتباط معرفتی و رفتاریِ کلان امت اسلامی را با پیامبر رحمت و حکمت و مجاهدت تقویت کنیم.