​​​​​​​اتصال ریلی ایران به عراق از طریق خط آهن شلمچه – بصره، می‌تواند موجب نفوذ و راهیابی کشورمان به اروپا جدای از مسیر کشور ترکیه و آذربایجان باشد و موقعیت ما را در شبکه ترانزیتی کریدور شرق به غرب تقویت کند. این در حالی است که تکمیل و راه‌اندازی این مسیر به دلایل مختلف همواره از سوی عراق با مانع روبه‌رو شده است، چنان‌که جهانبخش سنجابی دبیرکل اتاق بازرگانی مشترک بازرگانی ایران و عراق در اظهارنظری دراین‌باره گفته است: اتصال شبکه ریلی به عراق با مانع‌تراشی سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی کشورهای رقیب ایران در بازار عراق روبه‌رو شده است. اگر با شبکه ریلی به اقصی نقاط و استان‌های مختلف عراق دست پیدا کنیم، این کشور را به پایگاه صادرات دوباره کالاهای ایرانی تبدیل کرده و به بازار بیشتر کشورهای عربی و شمال آفریقا نفوذ می‌کنیم.

ایجاد نشدن راه‌آهن شلمچه - بصره در پی نفوذ و لابی‌گری آمریکا
علی ضیایی، مدیر اندیشکده حمل‌ونقل ایران در گفت‌وگو با قدس درباره علل توقف پیشرفت اتصال پروژه ریلی ایران به عراق از مسیر شلمچه – بصره و اقدام‌های ضروری ایران در این زمینه، اظهار کرد: اصل مسیر شلمچه به بصره، بحث ترانزیت و بار است و البته مقاصد مسافری هم برای آن بیان می‌شود، اما مرزهای دیگری که به‌صورت جاده‌ای وجود دارد، به شهرها و مکان‌های زیارتی عراق بسیار نزدیک‌تر است تا مرز شلمچه. به‌هرروی، مسافران ایرانی شاید مدت‌زمان بیشتری را در راه باشند، زیرا قطار شلمچه تا بصره هنوز ایجاد نشده است و اگر مسافران درصدد باشند به سفر اربعین بروند مدت‌زمان بیشتری در مسیر خواهند بود و مجبورند قسمتی را با اتوبوس بروند.
ضیایی ادامه داد: پرونده اتصال ریلی ایران و عراق سال‌هاست روی میز مذاکرات دو کشور قرار دارد اما هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده است. شاید بتوان گفت حدود 15 تا 20 سال است درباره این مسئله مذاکره می‌شود اما وجود مشکلات متعدد از سوی دو طرف به‌خصوص مسائل و کارشکنی‌های مربوط به‌طرف عراقی، موجب شده تاکنون این خط ایجاد نشود. در حال حاضر، دولت عراق مشکل اصلی اتصال ریلی ایران و عراق یا همان راه‌آهن شلمچه – بصره است. در واقع دولت عراق به بهانه‌های مختلف از راه‌اندازی راه‌آهن شلمچه جلوگیری کرده و در حال مانع‌تراشی است تا این خط راه‌آهن ایجاد نشود. همچنین مشکلاتی هم در طرف ایرانی مشاهده می‌شود، چنان‌که راه‌آهن ایران سال گذشته پیمانکاری پروژه را از بخش خصوصی که مجری آن بوده، گرفته و عنوان کرده درصدد است خودش آن را ایجاد کند.مدیر اندیشکده حمل‌ونقل ایران گفت: باوجود تمام ناهماهنگی‌هایی که در داخل اتفاق می‌افتد، اما مشکل اصلی طرف عراقی است. حتی اگر به‌صورت گسترده نگاه کنیم، منافع آمریکا در منطقه مشکل بزرگ‌تر است. همان‌طور که به‌خوبی می‌دانید ساخت این خط آهن در تضاد و مخالفت با سلطه آمریکایی‌ها در منطقه است و آمریکایی‌ها با اشغالگری خودشان در منطقه و نفوذ و لابی که در عراق ایجاد کردند، اجازه نداده‌اند راه‌آهن شلمچه - بصره ایجاد شود.
وی تصریح کرد: موضوع مزایا و فرصت‌های اقتصادی قطار شلمچه - بصره گسترده بوده و چندین منفعت دارد که نخستین و مهم‌ترین آن مربوط به کریدور شرق به غرب است. به‌صورت کلی اتصال ریلی به عراق چه از مسیر شلمچه - بصره و چه بالاتر از آن، از طریق مرز خسروی خواهد بود. البته مرز خسروی از نظر ژئوپلیتیکی مهم‌تر از راه‌آهن شلمچه- بصره است و ما باید سعی کنیم از این نقطه به عراق وصل شویم، اما مسیر شلمچه – بصره می‌تواند کریدور شرق به غرب را به هم متصل کند. بدین ترتیب، اگر مشکل و مسئله دولت عراق در این مسیر حل شود، مشکل چندانی نسبت به ترانزیت و ارتباط با روسیه وجود ندارد و حتی در صورت بروز آن قابل‌حل است. با توجه به اتصالات ریلی که در منطقه سی‌آی‌اف و چین و روسیه وجود دارد، می‌توان کریدور شرق به غرب را محقق کرد آن‌هم بدین‌صورت که خط ریلی به ایران وارد شود و از طریق عراق به سوریه و دریای مدیترانه راه یابد و سپس به اروپا برود.

اتصال ریلی با عراق اثرات اقتصادی و راهبردی برای ایران و جبهه مقاومت دارد
ضیایی معتقد است: خط آهن ایران - عراق یکی از گزینه‌های مدعی در کریدور شرق به غرب است که اثرات قابل‌توجه اقتصادی و راهبردی برای ایران و تمامی کشورهای جبهه مقاومت همانند عراق، سوریه و لبنان دارد. به همین خاطر است که جبهه آمریکایی تمام تلاش خود را می‌کند تا این خط آهن ایجاد نشود. متأسفانه برخی مقام‌های عراقی نیز در همین مسیر با آمریکایی‌ها هم‌راستا شده‌اند و به دلایل بسیار واهی در حال جلوگیری از اتصال خط هستند. البته این مسئله به زیان منافع کشور عراق است، زیرا ایران به‌هرحال راه خودش را به گونه‌ای پیدا می‌کند اما درنهایت آن‌ها هستند که متضرر می‌شوند.این کارشناس حوزه ترانزیت بیان کرد: مهم‌ترین اقدامی که باید طرف ایرانی برای پیشبرد اتصال ریلی ایران به عراق انجام دهد، فشار دیپلماتیک و سیاسی بر دولت عراق است تا اجازه این کار را صادر کند. به‌طورکلی، ابتدا باید اجازه ترانزیت از دولت عراق گرفته شود تا کالاهایی که قصد عبور از ایران را دارند از طریق عراق نیز ترانزیت شود. این در حالی است که عراقی‌ها حتی اجازه ترانزیت جاده‌ای را به ما نمی‌دهند. در مرحله بعدی بحث اتصال ریلی است، بنابراین اگر نتوانیم از طریق مسیرهای دیپلماتیک قبلی به هدف مدنظر دست پیدا کنیم، باید ابزارهای جدیدی را به کار بگیریم. البته باید تمامی تلاش‌ها و رایزنی‌ها برای تحقق اتصال ریلی صورت گیرد، زیرا دارای اهمیت راهبردی است و سخن از راه‌اندازی خط ایران و عراق تنها از جنبه تعامل ساده اقتصادی نیست، بلکه از منظر اهمیت و ابعاد امنیتی و راهبردی است. 

خبرنگار: مینا افرازه