​​​​​​​مسلمانان در نگارش آثار تاریخی ید طولایی داشتند. به عبارت دیگر، علم تاریخ در میان مسلمانان، یکی از دانش‌های قوی، علمی و پررونق بوده است. البته آن هم به تدریج رشد یافته، اما این رشد منطقی، روشمند، آگاهانه و باقاعده بوده است. مسلمانان تاریخ را در رشته‌های مختلف آن ادامه دادند. آن‌ها تاریخ را از روی واقع‌گرایی می‌نگریستند و ضمن اینکه متدین بودند، اما کف تحولات جامعه را بررسی می‌کردند. برای آن‌ها سند، متن، تحلیل و همه این‌ها اهمیت داشت. تاریخ عاشورا هم در همین بستر شکل گرفت.
ادبیات تاریخی که رویداد کربلا در آن گزارش شد، به عنوان «مقتل‌نگاری» شناخته می‌شود. مقتل‌نگاری دانشی است که به شرح گزارش تاریخ رویدادهایی که منجر به قتل شخص بزرگی - مثبت یا منفی - شده است می‌پردازد. اخبار خلفای کشته شده یا انقلابیون یا هر شخصیت شناخته شده دیگری که کشته شود، عنوان مقتل می‌گیرد. بدین ترتیب مقتل‌الحسین، یعنی گزارش رویدادهایی که به شهادت امام حسین(ع) منجر شده است. روند نگارش آثار در این زمینه از همان زمان فاجعه آغاز و ادامه یافته است. 
بدون شک، قدیمی‌ترین و معتبرترین مقتل‌های نوشته شده، مقتل ابومخنف (متوفی ۱۵۷ قمری) است. ابومخنف لوط بن یحیی یک مورخ عراقی و شیعی کوفی است و خاندان او از زمان امام علی(ع) از شیعیان آن حضرت بودند. آثار ابومخنف که بخش‌های زیادی از آن‌ها بر جای مانده، آثار کاملاً علمی، روشمند و مبتنی بر اصول تاریخ‌نگاری است. منابع آن راویانی هستند که یا در کربلا بوده‌اند یا با یک و دو واسطه اخبار آن را افراد درگیر، ناظر و شاهد آن رویداد نقل کرده‌اند. این مقتل به عنوان قدیمی‌ترین مقتل امام حسین(ع) در تاریخ طبری و احیاناً منابع دیگر بر جای مانده است. بین زمان ابومخنف (متوفی ۱۵۷) تا طبری (متوفی۳۱۰) راویان و مورخان بزرگی این کتاب را روایت و گاه آن را مبنای تألیفات خود قرار داده‌اند. هشام کلبی مورخ بزرگ عراقی در نیمه دوم قرن دوم، یکی از معروف‌ترین آن‌هاست. متن اصلی مقتل ابومخنف باقی نمانده، اما عمده آن در تاریخ طبری بر جای مانده که به نام «وقعه الطف» و نام‌های دیگر گردآوری و منتشر شده است. 
نام اصلی همان مقتل‌الحسین است. ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبیین و شیخ مفید در کتاب ارشاد از کتاب ابومخنف بهره برده‌اند. در این میان باید گفت، ارزش تاریخ طبری به حفظ و نگهداری مقتل‌الحسین ابومخنف است. مقتل داستانی مستقلی که به نام مقتل ابومخنف در دست است، ربطی به مقتل واقعی ندارد و قابل استناد نیست. مقتل ابومخنف مبتنی بر نقل تاریخ به صورت عینی و واقع‌گرایانه است، هر چند اخبار مذهبی هم در آن وجود دارد.
دکتر حجت‌الله جودکی - پژوهشگر تاریخ و محقق در كتاب‌شناسی مقاتل - به روشی نقادانه و علمی به استخراج روایت‌های یاد شده از تاریخ طبری همت گماشته و آن‌ها را به ترتیب حوادث تاریخی مدون و در کتابی با عنوان «مقتل الحسین(ع)» توسط نشر خیمه منتشر کرده است. می‌توان گفت كتاب حاضر، همان مقتل أبی‌مخنف است؛ گرچه شاید همه آن نباشد.