عضدالدین ابوشجاع آلپ ارسلان محمد (زاده 407 - درگذشته 452 هجری شمسی) پسر چغری بیگ داوود، دومین شاه از سلسله سلجوقی در ایران است که با پیروزی بر امپراتوری بیزانس در نبرد ملازگرد، قلمرو امپراتوری سلجوقی را با فتح گرجستان، ارمنستان و آناتولی گسترش داد.
با وجود شکوهی که در خصوص نام وی وجود دارد و مسلمانان او را فرماندهی بزرگ، مربی مردان، مردی راستگو و دشمن همه خیانت‌ها می‌دانند، مسیحیان، برخلاف شهرت وی و پسرش ملکشاه، از او با تندی یاد می‌کنند.
آلپ‌ارسلان پس از اسلام آوردن، نام خود را به محمد تغییر داد و به‌ خاطر شجاعت‌هایی که نشان داد، لقب «آلپ ارسلان» گرفت که در ترکی به معنای «شیر شجاع» است. او پس از ساکن کردن قوم خویش در منطقه برسلان (روستایی در شهرستان قوچان امروزی)  و سر و سامان دادن به منطقه شمال خراسان، پس از پدرش (داود) حاکم خراسان شد و پس از عمویش، طغرل به سلطنت رسید.
در زمان تسلط او بر ایران، ترکان وسعت قلمرو خود را به حد ایران دوره ساسانی رساندند و بغداد را نیز که مرکز خلافت عباسی بود، در اختیار گرفتند. آلپ‌ارسلان، داماد طغرل بود و پس از وی حکومت را به دست گرفت و به نقاط بسیاری لشکر کشید که یکی از آن‌ها قلمرو دولت بیزانس در آسیای صغیر بود که در نهایت در جنگ ملازگرد بر آن‌ها پیروز شد و این حادثه آسیای صغیر را به قلمرو ترکان تبدیل کرد.
بیشتر عمر آلپ‌ارسلان در جنگ‌های صلیبی سپری شد. او به قصد گسترش اسلام، به ارمنستان حمله کرد و بر آن سرزمین غالب شد. اما پس از غلبه بر آن سرزمین در سال ۴۶۴ با حمله رومانوس دیوجانوس، امپراتور بیزانس مواجه شد. این جنگ با شکست بیزانسی‌ها و دستگیر شدن رومانوس دیوجانوس به پایان رسید. وی حتی به گرجستان لشکر فرستاد و آنجا را تسخیر کرد. 
آلپ ارسلان سرانجام به دست فردی به نام یوسف الخوارزمی که در جنگ آلپ ارسلان با حاکم تاوغاچ دستگیر و زندانی شده بود، مجروح شد و پس از چهار روز جان سپرد.