اشیایی که با خود داستان مردمان گذشته، آداب و اعتقادات و نحوه زندگی‌شان را دارند و می‌توانند ما را با آن‌ها آشنا کنند. موزه‌های آستان قدس رضوی مجموعه‌ای غنی از این گنجینه‌ها هستند که یادگارهای موجود در آن از این نظر می‌توانند مثال‌زدنی باشند. پیراهن طلسمات در موزه آستان قدس رضوی یکی از این یادگاران قدیمی است که می‌تواند ما را به روزگار جنگاوران کهن ببرد. 

لباسی تاریخی با کاربردی ویژه
به گفته مورخان، پوشاک همیشه نشان‌دهنده جایگاه صاحبان آن بوده است. درتاریخ اسلام هم پوشاک نشانه تمایز اشخاص و طبقات اجتماعی از هم بوده است. اما به جز این، لباس گاه کاربردهای ویژه‌ دیگری هم داشته است که از آن میان می‌توان به جامه رزم که اکنون به پیراهن طلسمات مشهور است، اشاره کرد. پيراهن‌های طلسمات ازجمله آثاری است که مورد توجه محققان و باستان‌شناسان دینی قرار گرفته است. قديمی‌ترين نوع اين پيراهن‌ها مربوط به دوره صفويه است. گویا در آن زمان به باور عامه، این پیراهن برای حفاظت در برابر بيماری‌ها و بلايای طبيعی، كسب شأن و مقام اجتماعی، محافظت در صحنه رزم، قدرت گرفتن در مقابل دشمنان و آمرزش در جهان آخرت مورد استفاده قرار می‌گرفته است. 

پیوند هنر و صنعت برای ساخت پوشاکی خاص
به این منظور بر پارچه یا پیراهنی که ویژه این کار دوخته می‌شد، ادعیه و نوشته‌هایی به حروف ابجد و جداول طلسمات به شیوه خاصی کتابت می‌شد. در گذشته برای تهیه پارچه‌هایی که بتوان به آسانی روی آن کتابت انجام داد از عصاره گل ختمی و نشاسته گندم استفاده می‌کردند. این عمل که به آهار زدن معروف بود، سبب می‌شد سطح پارچه یکدست و صاف شده و به استحکام و ماندگاری آن هم کمک می‌کرد. عمل آهار زدن از قرن هشتم روی کاغذ مرسوم بود که بعد در كتابت و تصويرگری روی پارچه نيز همين شیوه به کار برده شد. با اين تفاوت كه پارچه پس از طراحی و برش، آهارزنی و سپس مهره‌كوبی شده و پس از آن، جدول‌ها يا انواعی از نقوش (هندسی، جانوری، گياهی) كشيده می‌شد و در انتها با رعايت آداب كتابت، اين روند آغاز می‌شد.

قدیمی‌ترین باقیمانده
در حال حاضر یکی از نمونه‌های قدیمی این پیراهن که با توجه به ادعیه روی آن، به منظور حفاظت جنگاوران دوخته شده، در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. پیراهن طلسمات (رزم) موجود در گنجینه سلاح آستان قدس رضوی از آثار ارزشمند فرهنگی و هنری دوره اسلامی به شمار می‌آید که براساس نقوش و طرح‌های آن، متعلق به اواخر دوره صفویه یا اوایل دوره زندیه است. این پیراهن به صورت یک پیراهن گشاد با آستین بلند است که از 10قطعه کتان به هم دوخته شده، تشکیل شده است. این لباس، مزین به نقوش طوماری، گیاهی، هندسی و جانوری و جدول‌های طلسمات است. داخل طرح‌های طوماری، آیات، ادعیه، احادیث و اشعار به خط ثلث و نسخ تحریری نوشته شده است. جلو لباس، سوره‌های قرآنی و پشت آن، ادعیه حرز و حجاب ائمه اطهار(ع) کتابت شده است. تکنیک ساخت این لباس، قلمکار قلمی و بافت پارچه، ساده است ولی با وجود گذشت حدود سه قرن از تهیه آن، دارای تار و پود محکم و مقاوم است. 

خبرنگار: آزاده خلیلی