در این نشست، میثم مهدیار، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و محمدرضا قائمی نیک، استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی به ارائه دیدگاه‌هایشان درخصوص چشم‌انداز فرهنگی و اجتماعی زیارت پرداختند. 

نزدیک به صفر؛ دغدغه علوم اجتماعی کشور در مسئله زیارت 
مهدیار با اظهار تأسف از کم‌توجهی علوم اجتماعی در ایران به مسئله زیارت، گفت: خوب است یک‌بار بررسی شود پژوهش‌های اجتماعی که درخصوص نظام مسائل زیارت انجام شده، چقدر بوده است. 
وی افزود: من که در فضای علوم اجتماعی تنفس کرده‌ام، شهوداً می‌توانم بگویم دغدغه استادان برجسته علوم انسانی و علوم اجتماعی در کشور ما در حوزه زیارت و مسائل آن نزدیک به صفر بوده است.  به باور معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، مهم‌ترین دلیل برقرار نشدن پیوند میان علوم انسانی با مسئله زیارت را باید در وارداتی و ترجمه‌ای بودن بینش و روش در حوزه علوم اجتماعی ایران جست‌وجو کرد. وی گفت: حتی می‌توان مدعی شد پژوهش‌های جدی که در خصوص مسئله زیارت در بیرون از ایران صورت گرفته به نسبت پژوهشگران داخلی ما بیشتر است. 
مهدیار وضعیت فعلی را محصول ذات علوم اجتماعیِ ترجمه‌ای در ایران دانست و گفت: ادبیات علوم اجتماعی متعارفی که وجود دارد حتی با «بوم» ایران نیز فاصله دارد و اساساً ضد بوم است و آن را مانع توسعه می‌داند.
وی افزود: چون علوم اجتماعی ما ضد بوم است، راهبردها و توصیه‌هایی را پیش پای توسعه‌گران ما می‌گذارد که اتفاقاً سبب تخریب فرهنگی، اجتماعی و محیط زیست ما می‌شود. 
معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات معتقد است شهرهای زیارتی نیز با همه ظرفیت‌های بالقوه‌ای که داشته‌اند، ذیل شکلی از ایده تمرکزگرا، غیربومی و ناپایدار توسعه پیدا کرده‌اند.
وی با بیان اینکه در بررسی مقوله زیارت باید در خصوص فضاهای زیارتی و نسبت حرم و شهر اندیشید، عنوان کرد: ادبیات شهر در ایران، نحیف است و توسعه شهری ما همچنان در ادبیات سنتی و کلاسیک خود سیر می‌کند و از سوی دیگر، وجه کالبدی حرم‌ها نیز گرفتار برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و سلیقه‌ای است. 

به تولید ادبیات در خصوص زیارت نیازمندیم
میثم مهدیار در خصوص «زیارت در افق برنامه هفتم» حرم امام رضا(ع) در ایران را یک پایگاه منطقه‌ای فرهنگی خواند و از ضرورت نگاه فراملی به آن سخن گفت و اظهار کرد: اگر نگاه بین‌المللی و فراملی به این بارگاه می‌داشتیم، می‌توانستیم حرم را به عنوان یک سایت بزرگ فرهنگی اجتماعی داشته باشیم که به جای نگاه سوداگرانه و سرمایه‌سالارنه، درآمدزاییِ فرهنگ مبنا و فرهنگ‌پایه داشته باشد. 
وی گفت: ما به تولید ادبیات در خصوص زیارت نیازمندیم تا بعد، این تولید در حوزه برنامه‌ریزی و توسعه سرریز شود و طوری نشود که ببینیم این‌ها دچار تضاد و چالش با همدیگر هستند. 

حرکت از توسعه مبتنی بر اقتصاد به سمت توسعه مبتنی بر الهیات در غرب
محمدرضا قائمی‌نیک، استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی، تعیین جایگاه زیارت در سند برنامه هفتم توسعه را مسئله‌ای با قید فوریت معرفی کرد و درباره بی‌توجهی به مقوله زیارت حتی در نسبت با برنامه‌های قبلی توسعه هشدار داد. 
وی افزود: نکته اساسی این است زیارت حتی اگر در فضای فعلی به عنوان بخشی از سند هفتم قرار گیرد، باز هم احتمالاً در مقام اجرا به نهادهایی سپرده می‌شود که متولی امر گردشگری هستند و احتمالاً نگاه بخشی به زیارت خواهند داشت. 
قائمی نیک در تشریح وظایف پژوهشکده زیارت و گردشگری، ترسیم افق‌های بلندتر برای زیارت را برای برنامه‌های بعدی توسعه خواستار شد.  وی با بیان اینکه در بحث توسعه باید از نگاه‌های کمی فاصله گرفت، عنوان کرد: در جهان غرب که خودش منشأ توسعه بوده، به‌واسطه چالش‌هایی که در مسئله عدالت، معنای زندگی و سرنوشت معنویت برایش پیش آمده، دارد توسعه مبتنی بر الهیات را در پیش می‌گیرد.  وی اضافه کرد: به‌تازگی در خودِ غرب با ابتنا بر الهیات کاتولیک مسیحی، مسئله توسعه از حیث قلمرو اقتصادی و فیزیک توسعه به سمت مسائل الهیاتی توسعه رفته است. یعنی پس از چالش‌های زیادی که توسعه برای جهان غرب رقم زده، پارادایم جدیدی از بحث توسعه شکل‌ گرفته که سنجه‌های محاسباتی آن، سنجه‌های کمّی نیست و توسعه مبتنی بر توسعه کلیساها و مبتنی بر افزایش کیفیت معنوی زندگی و نظایر آن‌ها مطرح می‌شود. 
وی اشاره مکرر به شاخص‌های کمّی توسعه در مقدمه برنامه هفتم توسعه را مورد انتقاد قرار داد و گفت: در برنامه هفتم توسعه که گفته می‌شود بالِ فرهنگی آن نسبت به برنامه‌های قبلی، توسعه پیدا کرده، دوباره در بخش فرهنگی مسئله این است فعالیت‌های توسعه فرهنگی چقدر می‌تواند به درآمدزایی منجر شود. وی با طرح این پرسش که «آیا می‌توانیم به شکل دیگری از توسعه که محور آن افزایش ثروت سرمایه‌دارانه نباشد، فکر کنیم» از ضرورت پژوهش روی این موضوع با توجه به ظرفیت‌های مسئله زیارت در ایران گفت. 

زیارت، مغز اصلی توسعه ایران است
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه زیارت اساساً مغز اصلی توسعه ایران است، ادامه داد: تغییر مسیر توسعه چه در سطح نظری و چه در سطح برنامه‌های هفتم توسعه به سمت الگوهایی که سازگاری کامل با بومِ فرهنگی و مذهبی ما دارند، همین الان نیز بسیار دیر شده است.
وی افزود: به نظر می‌رسد بخشی از برنامه‌ریزی‌های توسعه و تأثیرپذیری و تبلیغ کورکورانه‌ای که در این برنامه‌ها و کپی کردن این برنامه‌ها وجود دارد، چالش اصلی ما در بحث زیارت و توسعه است.
گنجاندن بحث زیارت در برنامه هفتم توسعه که اکنون در آن نیست و کمرنگ است، کمترین کار و نقطه آغاز قضیه است، در حالی که زیارت، نهادهای زیادی را از وزارت خارجه، شهرداری‌ها، نهادهای دولتی و فرهنگی و علمی درگیر خود می‌کند. به این معنا یک کلان‌مسئله است که باید از این زاویه در برنامه‌های توسعه به آن نگاه کرد.