درباره اینکه چرا مجریان این برنامه‌ها، ستاره و برنامه‌های دینی و معارفی، برند نمی‌شوند با «فرزاد جمشیدی» مجری شناخته شده برنامه‌های تلویزیونی همچون «یاد خدا» و «ماه خدا» گفت‌وگو کردیم. او که دکترای علوم قرآنی دارد، مدتی از تلویزیون دور بود اما بهار پارسال برنامه «باران» را برای شبکه2 در حرم مطهر رضوی اجرا کرد و امسال هم در شبکه2 به عنوان مجری برنامه سحرگاهی «صبح روز بعد» در ماه مبارک رمضان اجرا داشت که برنامه خوبی شد و او نیز خوش درخشید.

چه عواملی در برند و دیده شدن برنامه‌های مذهبی و معارفی تلویزیون اثرگذار است؟
هر کسی که می‌خواهد خودرو یا ادکلن برندی بخرد به کمپانی‌های معروف آن مراجعه می‌کند، برای ساخت یک برنامه دینی و معارفی هم باید به کمپانی آن رجعت کرد یعنی قرآن و عترت. اگر جز این باشد، نه تنها کار خوبی تولید نمی‌شود که مخاطبان هم با آن اثر ارتباط برقرار نمی‌کنند. اگر مغز نغز و شیرین دین را به مردم ارائه کنیم و سراغ سرچشمه اصلی برویم، مردم هم استقبال می‌کنند. اگر بخواهیم یک برنامه خوب معارفی بسازیم نیازمند مراجعه به اصل و ریشه هستیم یعنی قرآن و عترت. چندی پیش برنامه‌ای در شب‌های ماه مبارک رمضان پخش می‌شد که مجری آن برای چندمین سال پیاپی، حرف‌های تکراری می‌زد. خب این برنامه برند می‌شود؟ این کجا و آنکه از احوال و خصوصیات ائمه اطهار(ع) براساس منابع معتبر، روایت کنیم کجا! این نکات در برند شدن یک برنامه دینی اثرگذار است، باید به اصل و ریشه مراجعه کرد.

یعنی لازمه دیده شدن برنامه‌های معارفی، داشتن حرف‌های جدید است و اینکه نباید نگاه روتین و روزمره به این حوزه بشود؟
چند آفت و آسیب در سیر برنامه‌های معارفی وجود دارد؛ یکی از این آفت‌ها دید موسمی، تقویمی و تکلیفی به برنامه‌های دینی و معارفی است مثلاً رادیو و تلویزیون فقط در شب دهم ماه مبارک رمضان درباره حضرت خدیجه کبری(س) حرف می‌زند و مابقی روزها نه، مگر اینکه یک مجری تیری به طاق توفیق نشانه برود و حرفی بزند. این دید مناسبتی به چه معناست در حالی که خارج از ماه مبارک رمضان هم می‌توان درباره این بزرگواران سخن گفت. من در یکی از برنامه‌های سحرگاهی تلویزیون گفتم آیا ماه مبارک رمضان تمام می‌شود؟ نه! مگر خیر و خوبی تمام می‌شود. در روزهای دیگر سال هم می‌توان درباره ماه مبارک صحبت کرد. نباید نگاهمان صرف پر کردن آنتن باشد. در ماه مبارک رمضان، بیشتر شبکه‌های تلویزیون برنامه‌های ویژه سحر و افطار داشتند که هزینه گزافی روی دست سازمان گذاشت و برنامه‌های بعضاً تکراری هم ساخته شد. دستورالعمل‌های ماه رمضان ممنوعیت شهوت و شکم‌پرستی بود و به تن کردن یونیفرم لشکر اسلام که تقواست، خب در ماه‌های دیگر سال هم می‌توان این کار را کرد. اینکه در این ماه، آنتن تلویزیون از برنامه‌های مناسبتی پرمی‌شود، آسیب است. بایستی چند شبکه معدود، برنامه‌های ویژه این ماه را داشته باشند و جو رقابتی سالمی بین آن‌ها حاکم شود، از همه مهم‌تر اینکه برنامه‌ها دارای محتوای خوب و غنی باشد نه اینکه در هر شبکه‌ای، یک کارشناس و مجری در یک دکور تکراری نشسته‌اند و حرف‌های تکراری می‌زنند. برنامه‌های تکراری سبب سازش حسی مخاطب می‌شود یعنی نسبت به آن برنامه و حرف‌هایی که زده می‌شود، بی‌حس می‌شود. الان گوش، چشم و دل مخاطب با برنامه‌های دینی و معارفی، سازش حسی پیدا کرده است. باید کمند دیگری بیندازید که مخاطب را جذب کند و آن، نوآوری در فرم و محتواست. 

نوآوری در فرم و محتوا در مسائل دینی و معارفی به دلیل حساسیت‌های بالا سبب محافظه‌کاری سازندگان می‌شود و در صورت کلیشه‌شکنی هم متهم به وهن در دین می‌شوند، چه الزام‌ها و بایسته‌هایی برای نوآوری در این حوزه وجود دارد؟
من توفیق اجرای برنامه در حرم مطهر رضوی را داشتم و می‌خواهم مطلبی را به نقل از یکی از مدیران اسبق بخش ارتباطات مردمی آستان قدس رضوی بگویم. ایشان تعریف می‌کرد که حضرت آقا در یکی از تشرف‌هایشان به حرم مطهر امام رضا(ع) از ما درباره کارمان سؤال کردند که گفتم مسئول ارتباطات مردمی هستم و بخشی از کارم، بازتاب رسانه‌ای رویدادهای حرم و دعوت از مجری، کارشناس، روحانی و مداح است. حضرت آقا به من گفتند جنابعالی چون مسئول دعوت از افرادی هستید که قرار است برای علی بن موسی الرضا(ع) برنامه اجرا کنند تا زمانی که آدم درجه یک وجود دارد شرعاً مجاز نیستید آدم درجه2 دعوت کنید. ببینید این فرمایش رهبری چقدر در برنامه‌های معارفی و دینی ما لحاظ می‌شود؟ بودجه برنامه‌های مذهبی را در تلویزیون، رده برنامه‌های «ج» در نظر می‌گیرند و می‌گویند بودجه کم است، مگر نمی‌توان برای برنامه‌های دینی و معارفی سرمایه‌گذار جذب کرد؟ مشکل این است که هر کسی در تلویزیون می‌گوید صلی‌الله علیک یا اباعبدالله(ع)، می‌شود مجری معارفی! هر برنامه‌سازی چند کتیبه در دکور می‌زند و چهار تا ماکت نخل می‌گذارد و فکر می‌کند دکور مذهبی ساخته است! من برنامه‌های شبکه‌های مسلمان خارجی را در ماه مبارک رمضان رصد می‌کردم و می‌دیدم برنامه‌های تولیدی کشورهایی همچون ترکیه و عربستان، شیک‌ترین و مجهزترین دکور را دارند و برای تولیداتشان هزینه می‌کنند ولی در تلویزیون ما گاهی یک مجری را در برنامه معارفی جلو دوربین می‌آورند که آراستگی ظاهری ندارد، چطور با این سر و وضع آشفته در محضر مردم و اهل بیت(ع) حضور می‌یابند؟ چطور می‌توان برای دین خدا و برای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) آراسته نبود؟ بیان خوب و حرف نغز نداشت؟ دکور شکیل و چشم‌نواز نداشت؟ متأسفانه اسم برخی برنامه‌های معارفی، برنامه‌هایی برای ندیدن است. تلویزیون در حوزه معارف، برنامه‌های زیادی برای ندیدن، نشنیدن، توجه نکردن و بهره نبردن دارد. 

پس با این وضعیت نمی‌توان در حوزه برنامه‌های دینی و معارفی، چهره‌سازی و ستاره‌سازی کرد؟
من بارها گفتم نیاز داریم مجری معارفی تربیت کنیم. برای برنامه‌های وزرشی یا مسابقات فوتبال، از چند ماه پیش گزارشگر شهرآورد مشخص می‌شود، آیا مجریان برنامه‌های ماه خدا هم از چند ماه پیش مشخص می‌شوند؟ آیا گزارشگرانی که برای اربعین به عراق اعزام می‌شوند از مدت‌ها قبل مشخص می‌شوند؟ مجریان و گزارشگران ورزشی تلویزیون، چند بار تست می‌دهند، ولی این تست را از مجریان معارفی نمی‌گیرند برای همین ستاره نمی‌شوند. خدا آقای فاطمی‌نیا را رحمت کند می‌گفت شما یک آسپرین را از دست کسی نمی‌گیرید مگر اینکه به تاریخ مصرف آن نگاه کنید یا یک متخصص برایتان تجویز کند، چطور این قدر راحت از هر کسی، حدیث قبول می‌کنید؟ من در اجراهایم، پس از نقل هر حدیث و روایتی، منبع را دقیق با شماره صفحه اعلام می‌کنم. آقای کشمیری می‌گفت من 70 سال است درس دین می‌دهم چطور یک شب خواب ندیدم؟

خبرنگار: زهره کهندل