کریدور اقتصادی فراتر از زیرساخت حمل‌ونقل
 محمدصادق ترابی‌فرد، کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با قدس با تأکید بر اینکه کریدور اقتصادی برخلاف تصور عمومی زیرساخت حمل‌ونقل نیست، می‌گوید: کمربند اقتصادی تجلی یک ‌معامله کلان بر بستر جغرافیاست. در واقع زیرساخت حمل‌ونقل بخشی از یک معامله کلان میان بیش از سه بازیگر است که نقاط جمعیتی و قطب‌های ثروت را به یکدیگر به وسیله ایجاد شبکه‌ای از زنجیره تأمین و زنجیره ارزش متصل می‌کند. اتصال نقاط جمعیتی، فرهنگ و اجتماع جدیدی را خلق می‌کند که متناسب با آن باید بسترهای امنیتی جدید شکل گیرد.

توسعه محدوده بازار ایران در مقیاس کلان
 وی توضیح می‌دهد: در مباحث اقتصاد سیاسی این طور مطرح می‌شود که بازار هر کشوری محدود به نفوذ سیاسی است که می‌سازد. جهان‌روایی دلار بستگی زیادی به هژمونی امنیتی، نظامی و سیاسی که آمریکا در سراسر دنیا ایجاد کرده است، دارد. حالا بر این اساس به میزانی که کشور ما موفق بشود سطح نفوذ سیاسی خودش را در مناطق پیرامونی خودش و سایر مناطق جهان گسترش دهد، موجب خواهد شد محدوده بازار ایران در مقیاس کلان، گسترش یابد. به گفته وی، توسعه تجارت خارجی و توسعه اقتصادی و مسائلی از این دست، وابستگی بالایی به حضور و نقش دولت‌ها در فرامرز کشورها دارد. یعنی به میزانی که کشورها حضور اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در سایر کشورها داشته باشند، می‌توانند بازار اقتصادی خودشان را گسترش دهند.

حل ریسک‌های اقتصادی با بسط شبکه امنیتی
وی می‌افزاید: وقتی یک فعال اقتصادی بخواهد در فرامرز کشور خودش حضور پیدا کند با مجموعه ریسک‌هایی مواجه است که یک فعال بخش خصوصی نمی‌تواند از پس آن‌ها بربیاید. اینجا دقیقاً جایی است که دولت‌ها باید ورود پیدا کنند.  کشوری مانند چین با حضور اقتصادی و کشوری مانند آمریکا با حضور نظامی و امنیتی این نفوذ را گسترش می‌دهند. با این اوصاف کاری که حاج قاسم انجام داده این است که با بسط شبکه امنیتی نظامی در پیرامونی کشورمان، این مجموعه ریسک‌های سیاسی و امنیتی حضور اقتصادی در سایر کشورها را حل کرده است.

 وقت تعریف معامله کلان با کشورهای قدرتمند
ترابی‌فرد با یادآوری اینکه بیشتر کشورها توسعه روابط و نفوذ خودشان را در سایر کشورها یک پرونده امنیتی و سیاسی می‌بینند، می‌افزاید: وقتی بحث امنیت پیش می‌آید بحث بقا مطرح می‌شود که ترجمان آن در اقتصاد، تجارت اقلام اساسی است. حال روی این بستر امنیتی که از افغانستان تا دریای مدیترانه ایجاد شده است، به نظر می‌رسد حالا وقت نقد کردن این کارت ژئوپلیتیکی و امنیتی در منطقه است. وی با تأکید بر اینکه باید سرمایه‌ای که حاج قاسم در این حوزه بر جای گذاشته را به بازدهی برسانیم، می‌گوید: اینکه چه باید کرد، این ما را رهنمون می‌کند به یک‌سری بازی‌های دست بالا در عرصه سیاست بین‌الملل و بازی با قدرت‌های اقتصادی. در واقع اگر بخواهیم یک سایز اقتصادی سیاسی جدی در حد تبادلات منطقه‌ای ایجاد کنیم، خود کشورهای منطقه ظرفیت‌های آنچنانی برای این توسعه را ندارند. ازاین‌رو پرونده منطقه‌ای که می‌بینیم باید در یک معامله کلان با کشورهایی باشد که می‌توانند محدودیت‌های جغرافیای اقتصادی ما را برطرف کنند، یکی از آن محدویت‌ها دسترسی به ارزهای جهان‌روا است، یکی از محدودیت‌ها فناوری‌هاست، دیگری عدم توان استفاده کامل از ظرفیت‌های اقتصادی کشور است که ما در خیلی جاها سرمایه‌گذاری‌های کلان کردیم ولی قابلیت فعال‌سازی آن‌ها را نداریم. این‌ها در یک تعامل کلان با کشورهای قدرتمند معنا پیدا می‌کند.

محل تأمین منابع تکمیل کریدور حاج قاسم
این کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تأمین منابع مالی برای تکمیل کریدور اقتصادی حاج قاسم می‌گوید: ازجایی که ما همیشه از طریق عواید فروش نفت؛ سرمایه‌گذاری خارجی و تبادلات اقتصادی خودمان را ترتیب می‌دادیم، اکنون دانش حکمرانی کافی برای چنین تعاملات کلان با قدرت‌ها در منطقه خودمان را کسب نکردیم. ملزومات جدید برای حکمرانی جدید این است که شما بتوانید پرونده‌های چند طیفی، چند بُعدی و ترکیبی را طراحی کنید، مثلاً وقتی وارد تعاملات اقتصادی با افغانستان می‌شوید،  باید یک بسته کامل ایجاد کنید که در آن انرژی، صنعت و معدن و اقلام اساسی و کشاورزی و بحث‌های امنیتی و مالی و پولی را همزمان با هم ببیند، تا یک تناسب و هماهنگی جدی با هم داشته باشند. وقتی این گونه به مسئله  نگاه کنیم یک‌سری منابع و تأمین مالی جدید برای ما پیش می‌آید. مثلاً شما در پرونده منطقه خودت در یک نیاز اقتصادی، نیاز به نقاط تسویه ارزی جدید است که تحت ائتلاف امنیتی با آمریکا نباشند. اینجا وارد یک سری معاملات کلان با کشورهایی که زیرساخت اقتصادی جدی مثل چین یا روسیه یا هر کشور اروپایی که تمایل به همکاری داشته باشند می‌شویم و در آن تعامل، آن نقطه تسویه ایجاد می‌شود. ترابی‌فرد می‌گوید: با ایجاد تفکر حکمرانی جدید مبتنی بر آن چیزی که حاج قاسم ساخته است، می‌شود بحث تأمین مالی و ابعاد مختلف ماجرا را ایجاد کرد.

خبرنگار: زهرا طوسی