گاهی سؤال می‏کنند آیا معصیت قلبی و درونی هم داریم یا نه؟ جواب این است بله؛ معصیتِ دلی هم داریم. برای مثال در باب توبه، اگر کسی معصیت کرد، توبه بر او واجب است و اگر توبه نکرد، کار حرام کرده است؛ پس توبه واجب است و وجوب فوری هم دارد. توبه یعنی چه؟ آیا توبه، «استغفرالله» گفتن است؟ اگر گناهکار در دلش پشیمان نباشد، همین‏كه به صورت لفظی بگوید «استغفرالله» آیا عمل واجبش را انجام داده است؟ اصلاً و ابداً. خیر؛ این‏طور نیست.
 باید در درون از گناهی که کرده پشیمان شود. حقیقت توبه، عبارت از ندامت و پشیمانی ‏از گناه است. پس از پشیمانی هم بايد بنا را بر این بگذارد که دیگر به آن گناه بازنگردد. همه این‏ها امور درونی و جوانحی است و هیچ ربطی به امور بیرونی و جوارحی ندارد. استغفار لفظی، مُبرِز و کاشف از آن ندامتی است که در درون فرد است. رضا و کراهت، مقابل هم هستند. رضا، میل و خشنودی است و کراهت، تنفر درونی؛ بنابراین هم واجب درونی و قلبی داریم، هم حرام درونی. این همان است که می‏گویم: رضا به منکر حرام است و کراهت از ‏عمل منکر، واجب. در نهج‌البلاغه حکمت154 امام‌علی(ع) می‌فرماید: «الرَّاضِي‏ بِفِعْلِ‏ قَوْمٍ‏ كَالدَّاخِلِ فِيهِ مَعَهُمْ»؛ کسی که راضی باشد، خشنود باشد و عمل گروهی را بپسندد مثل این ا‌ست که با آن‌ است.
این جمله خودش دارای مطلب است؛ «وَ عَلَى كُلِّ دَاخِلٍ فِي بَاطِلٍ إِثْمَانِ»؛ کسی که گناهی را مرتکب می‌شود، گویا دو گناه انجام داده است. اگر از کاری که کرده در درون خوشش بیاید؛ یعنی اگر بپسندد و از اینکه این گناه و کار زشت را انجام داده خوشحال ‌شود، «وَ عَلَى كُلِّ دَاخِلٍ فِي بَاطِلٍ إِثْمَانِ»؛ مرتکب دو گناه شده است. «إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ الرِّضَى بِهِ» (نهج البلاغه، حکمت 154) یک گناه مربوط ‌به عمل بیرونی‌اش است که انجام داده و یک گناه برای رضای درونی‌اش از این گناه. یعنی کار را پسندید و از آن خوشحال هم شد. لازم به ذکر است در باب گناهان هیچ مانعی ندارد انسان گناهی را مرتکب شود و در حین ارتکاب عمل از نظر درونی ناراحت باشد که چرا چنین کاری می‌کند؛ چون می‌فهمد در حال انجام خلاف است و خیلی هم اتّفاق می‌افتد. فرض کنید دروغ می‌گوید اما خودش از نظر درونی ناراحت است چرا در این موقعیت قرار گرفته که این دروغ را بگوید. ولی یک وقت هست خیلی هم خوشحال است توانسته چنین دروغی بگوید. این، مطلب ظریفی است.