باتوجه به شرایطی که امروز در دنیا شاهد آن هستیم؛ از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی گرفته تا جنگ و تنش میان روسیه و اوکراین، اصلاح الگوی کشت یکی از ضروریات غیرقابل چشمپوشی به‌نظر می‌رسد، چراکه در شرایطی تحریمی و یا تنش‌های بین‌المللی هیچ کشوری حاضر نخواهد بود محصولات اساسی را به ما بفروشد.
به تازگی رئیس‌جمهور کشورمان در نشستی با مسئولان و نیروهای ستادی در وزارتخانه جهاد کشاورزی مهم‌ترین مأموریت این وزارتخانه را امنیت غذایی پایدار کشور دانست و تأکید کرد: این وزارتخانه باید بتواند غذایی سالم، با کیفیت و ارزان با نگاه به خودکفایی و استقلال کشور داشته باشد، بنابراین تأکید می‌کنم به نیروهای انسانی کارآمد، انقلابی و با انگیزه تحول در حفظ امنیت غذایی در وزارتخانه، فرصت و اجازه فعالیت دهید. رئیسی تأکید کرده بود: البته رویکرد اصلی باید اصلاح الگوی کشت باشد و نیز اصلاح الگوی مصرف آب که با مصرف کمتر آب، محصول بهتر و بیشتری داشته باشیم.
حال پس از گذشت حدود ۱۳سال، محمد قربانی، معاون اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی از اجرایی شدن طرح الگوی کشت از مهر سال جاری خبر داده است. به گفته قربانی قرار است این طرح با کشت هشت محصول از جمله سویا، گندم، جو، ذرت، عدس، دانه‌های روغنی، پنبه و کلزا کلید بخورد.

امکان تولید ۳۰۰ میلیون تن محصول
پیمان فلسفی، معاون وزیر پیشین جهاد کشاورزی در این خصوص به قدس گفت: اصلاح الگوی کشت سال‌هاست در کشور مطرح است، اما تاکنون عملیاتی نشده تا اینکه دولت سیزدهم درصدد عملیاتی کردن و تحقق این سیاست برآمد که یکی از دلایل اجرایی کردن آن سامان دادن به مصرف آب و پایدار کردن تولید در بخش کشاورزی است. وی یکی از مزیت‌های اجرایی شدن این طرح را افزایش تولید محصولات کشاورزی تا ۳۰۰ میلیون تن دانست و ابراز کرد: در این صورت نه‌تنها می‌توانیم نیاز داخل را تأمین کنیم، بلکه دو برابر آن‌هم صادرات خواهیم داشت. این رقم در شرایط کنونی بسیار پایین است که با اجرایی شدن این طرح بی‌تردید شاهد صادرات و ارزآوری بالا در این حوزه خواهیم بود. این کارشناس ترویج و آموزش کشاورزی ازجمله راه‌های عملیاتی کردن سیاست‌ الگوی کشت را تقویت صادرات عنوان و ابراز کرد: این نکته به این معناست که در مناطق مختلف برای محصولاتی که کشت می‌کنیم، مشوق‌های صادراتی قرار دهیم. فلسفی با بیان اینکه در طرح پیش‌رو محصولاتی چون گندم، جو، ذرت و دانه‌های روغنی مانند سویا و کلزا به عنوان محصولات اساسی مورد توجه قرار خواهند گرفت، تصریح کرد: این‌گونه نیست که دولت تنها اقدام به کاشت محصولات اساسی کند و در دیگر محصولات فقط واردکننده باشیم، بلکه سیاست این است که به دلیل بحث امنیت غذایی و خروج وابستگی کشور به واردات این محصولات، کشت این اقلام در اولویت قرار ‌گیرند و سایر محصولات هم در اقلیم متناسب با کشت آن محصول، کشت ‌شوند. وی در ادامه سخنان خود به نقش کشاورزان در این زمینه اشاره کرد و ضمن مهم خواندن آنان در اجرای این طرح، ادامه داد: در کشور ما کسانی که باید الگوی کشت را پیاده کنند، کشاورزان هستند، چراکه کشاورزان منافع اقتصادی خود را می‌سنجند و براساس هزینه فایده‌ای که تولید محصولات کشاورزی برایشان دارد، تصمیم‌گیری می‌کنند.
سیدمهدی میردامادی، کارشناس اقتصاد کشاورزی هم، هدف اصلی از اجرایی کردن این طرح را صرفه‌جویی در مصرف آب دانست و ابراز کرد: نکته‌ای که باید مد نظر قرار گیرد این است که این طرح ۱۳سال پیش به تصویب رسیده و از آن تاریخ تاکنون، الگوی کشت تغییرات زیادی را به خود دیده، بنابراین در زمان اجرا باید این طرح متناسب با شرایط امروز به‌روزرسانی شود. وی ازجمله مزایای این طرح را حمایت از کشاورزان عنوان کرد و گفت: در حال حاضر وضعیت کشت در کشور با بی‌برنامگی پیش می‌رود به طور مثال وقتی شاهد کاهش تولید سیب‌زمینی و درنتیجه افزایش قیمت آن در بازار هستیم، جمع زیادی از کشاورزان برای سال آینده خود برنامه‌ریزی کشت سیب‌زمینی می‌کنند که همین اتفاق افزایش سیب‌زمینی در بازار و به تبع آن کاهش نرخ و در نهایت ضرر کشاورز را به دنبال دارد. میردامادی اضافه کرد: براساس این طرح ما در تولید محصولات اساسی به خودکفایی می‌رسیم و از وابستگی رها می‌شویم و باتوجه به اینکه ایران اقلیمی چهار فصل دارد، از کشت سایر محصولات هم غافل نمی‌شویم. دانشیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه علوم تحقیقات ضمن بیان اینکه البته صِرف الگو دادن به کشاورز کافی نیست، بلکه کشاورز باید از جانب دولت حمایت شود، درخصوص تکلیف سایر محصولات کشاورزی درصورت تحقق این الگو، خاطرنشان کرد: محصولات جالیزی و آب‌بر می‌توانند در شهرک‌های گلخانه‌ای کشت و براساس نیاز و پیش‌بینی بازار ضمن بررسی میزان مصرف سال گذشته، عرضه شوند.
وی درخصوص سود این روش کشت برای کشاورز، ابراز کرد: در عرصه اقتصادی این‌گونه نیست که افزایش محصول در واحد سطح را داشته باشیم، بلکه وقتی هزینه‌های کشت کاهش یابند، افزایش سود برای کشاورز رقم خواهد خورد.

صادرات محصولات کم‌آب‌بر اما ارزآور 
زارع، کارشناس اقتصاد کشاورزی نیز ضمن ارائه تعریفی از الگوی کشت، ابراز کرد: براساس این طرح مناطق مختلف مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و متناسب با آب، خاک و به طور کلی اقلیم؛ کشت محصول متناسب با شرایط در دستور کار قرار می‌گیرد. وی ضمن تأکید بر این نکته که دلیلی وجود ندارد در مناطقی که با تنش آبی مواجه هستیم محصولات آب‌بر کشت کنیم، تصریح کرد: برپایه این طرح اقدام به کشت محصولات اساسی به منظور خودکفایی از صادرات آنان می‌کنیم و در مناطقی هم که با کمبود آب مواجه هستیم می‌توانیم محصولات کم آب‌بر با ارزآوری بالا همچون گیاهان دارویی و زعفران کشت کنیم و با صادرات آنان ضمن افزایش درآمدهای غیرنفتی، امکان پرداخت یارانه برای واردات محصولات آب‌بر به کشور را فراهم کنیم. 

خبرنگار: فرزانه زراعتی