خزانه عشق و ارادت

گفت‌وگو با رئیس اداره ذخایر و نفایس آستان قدس رضوی

خزانه عشق و ارادت

محمدحسین مروج

خزانه دارى در بارگاه ملكوتى هشتمين خورشيد ولايت، حضرت رضا(ع) داستان متفاوت با دیگر خزانه‌ها و خزانه دارها دارد. به همین دلیل سراغ «محمد مهدی زاهدی» رئیس اداره ذخایر و نفایس آستان قدس رضوی رفتیم تا برایمان ازخزانه داری در آستان قدس رضوی بگوید.

اصلاً تشکیلات خزانه‌داری در آستان قدس رضوی چگونه شکل گرفته و چه وظیفه‌ای بر عهده دارد؟
ابراز عشق و علاقه از سوی زائران و ارادتمندان به ساحت مقدس حضرت رضا(ع) سبب شده مسلمانان، شیعیان و دلباختگان امام هشتم(ع) در ادوار و اعصار گوناگون بهترین هدایا و آثار ارزشمند تاریخی خود را به این آستان مقدس تقدیم کنند.
با زیاد شدن این هدایا لازم بود مکان و مجموعه‌ای برای نگهداری از آن‌ها تدارک دیده شود تا بشود به‌تدریج آن‌ها را به نمایش هم گذاشت. ابتدا و در سال 1323 یا 1324 تشکیلاتی با عنوان خزانه داری کل به وجود آمد و بعدها با توجه به ساختار جدید آستان قدس رضوی به اداره ذخایر و نفایس که یکی از اداره‌های تابعه مدیریت کل نذورات آستان قدس است، تغییرنام پیدا کرد.

به نظر شما پیام آثار تاریخی موجود در خزانه چیست؟
با عنایت به اینکه بسیاری از اهداکنندگان این هدایا در حال حاضر در قید حیات نیستند، اما پیام این آثار، ارادت، عشق و دلباختگی اهداکنندگان به محضر پاک و مقدس حضرت ثامن‌الحجج(ع) پس از گذشت سال‌های متمادی بوده که همچنان ادامه دارد.
بنابراین خزانه‌ آستان قدس رضوی تنها یک مجموعه تاریخی و یا یک مکان نگهداری اشیا نیست، بلکه اینجا خزانه دل‌هاست و خزانه‌ در این بارگاه مقدس، به نوعی بیانگر تبلورعشق و ارادت و اخلاص زائران و مجاوران امام رضا(ع) به ساحت مقدس آن حضرت به شمار می‌آید.
ما هم وظیفه داریم با نگهداری، حفاظت و صیانت صحیح، اصولی و علمی همراه با رعایت شرایط و استانداردهای لازم، این آثار ارزشمند را که همچون امانت در اختیار ماست، به نسل‌های آینده تحویل دهیم و در ضمن در موزه‌های آستان قدس رضوی در معرض دید بگذاریم.

از ماهیت و تنوع این آثار برایمان بگویید و اینکه شرایط نگهداری آن‌ها چگونه است؟
در حال حاضر آثار متنوع تاریخی و فرهنگی در خزانه‌ آستان قدس رضوی وجود دارد.
درمحل کنونی خزانه از نظر شرایط محیطی، نور، رطوبت، دما و... همچنین شرایط فیزیکی هرگونه تمهیدات لازم و مورد نیاز اندیشیده شده است. محل خزانه‌ حرم مطهر امام هشتم(ع) از نظر ساختمانی و عمرانی به گونه‌ای طراحی شده که در سخت‌ترین شرایط فیزیکی و محیطی، بازهم قادر به نگهداری و مراقبت از اشیا و آثار تاریخی موجود است. با توجه به موارد بیان شده می‌توان گفت خزانه‌آستان قدس رضوی نه تنها در سطح کشور که در بین آستان‌های مقدس و اعتاب متبرکه حضرات معصومین(ع) بی‌نظیر است.

قدمت آثار تاریخی موجود در مخازن آستان قدس رضوی به چه دورانی برمی‌گردد؟
قدیمی‌ترین آثار تاریخی موجود در خزانه، «سفال‌های» قبل از تاریخ اسلام است که قدمت آن‌ها به حدود 4هزار سال قبل از میلاد مسیح(ع) می‌رسد، همچنین در مورد آثار متعلق به بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) آثاربا ارزشی از جمله ضریح پوش‌ها، صندوق پوش‌ها و... وجود دارد، ضمن اینکه پرده‌ها و دست بافت‌های موجود در حرم مطهر از حدود 500 سال قبل (یعنی حدود دوره صفویه) ،«صندوق پوش گلابتون دوزی شده» مربوط به سال 952 هجری قمری، «کاشی‌های زرین فام» عصر ایلخانی و سلجوقی و فرش‌هایی از دوره شاه عباس صفوی و... از دیگر آثار باارزش و با قدمت قابل توجه در مجموعه خزانه‌ به شمار می‌آیند.

علاقه‌مندان چگونه می‌توانند آثار تاریخی و اشیا ارزشمند خود را به بارگاه مقدس حضرت رضا(ع) تقدیم کنند؟
زائران، مجاوران و عموم علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به دفاتر نذورات آستان قدس رضوی در مجموعه حرم مطهر امام هشتم(ع) هدایا و آثار تاریخی و با ارزش خود را اهدا کنند، چنانچه در بین این آثار، موارد باارزش تاریخی و فرهنگی و... وجود داشته باشد، مطابق موازین شرعی، قانونی تحویل خزانه‌ می‌شود.چنانچه اهدا کننده، متقاضی به نمایش گذاشتن آثار و اشیای تقدیمی خود در موزه‌های آستان قدس رضوی باشد، توسط کارشناسان خبره خزانه، مشاوره‌ها و راهنمایی‌های لازم به او داده می‌شود. در سایر استان‌ها هم متقاضیان می توانند یا از طریق دفاتر نمایندگی آستان قدس رضوی در هراستان اقدام کنند یا با شماره تلفن 05132002265 در حرم مطهر امام هشتم (ع) تماس بگیرند تا به صورت مستقیم نسبت به تحویل اشیا ، اقدام شود.