دکتر سعید طاووسی در گفت‌وگو با مهر مطرح کرد
بستن درهای مسجد، کارکرد اصلی آن را تضعیف کرده است
چندی پیش انتشار اخباری مربوط به اتوبوس‌خوابی در تهران مورد توجه رسانه‌ها و مردم قرار گرفت. یکی از طرح‌ها و پیشنهادهایی که در شبکه‌های اجتماعی و پایگاه‌های خبری ارائه شد و مورد توجه صاحبنظران قرار گرفت، استفاده از ظرفیت مساجد، اماکن مذهبی و… برای ارائه این‌گونه خدمات اجتماعی بود. خبرگزاری مهر در خصوص کارکردهای مسجد با دکتر سعیدطاووسی مسرور، پژوهشگر تاریخ اسلام گفت‌وگویی ترتیب داده که در ادامه گزیده‌ای از آن را می‌خوانید.
براساس آنچه در کتاب‌ها و پژوهش‌ها در این خصوص عنوان شده مسجد به عنوان پناهگاه مردم محسوب می‌شده و اگر در گذشته کسی مشکل مالی، کاری و… داشت نخستین جایی که مراجعه می‌کرد مسجد بود؛ حتی امامان جماعت توجه داشتند چنانچه اهالی محل بیمار می‌شدند و یا مشکلی برایشان پیش می‌آمد به عیادت و یا رفع گرفتاری آنان اقدام کنند؛ چرا امروز تلاش زیادی برای حفظ این کارکردها صورت نمی‌گیرد؟
الناس علی دین ملوکهم، مردم به شیوه حاکمانشان زندگی می‌کنند؛ زمانی که حاکمان در طول تاریخ مساجد را منحصر به عبادت کردند و مساجد به عنوان جایگاه عبادت در اذهان عمومی معنا پیدا کرد جذابیت‌های مسجد نیز نزد مردم کاهش یافت. البته مردم بسیار تلاش کردند که کارکرد مسجد حفظ شود، برای مثال امروز هنوز شاهد برخی کارکردها مانند ریش‌سفیدی و رفع اختلافات توسط امام جماعت در مساجد هستیم.
بنابراین یکی از دلایل کمرنگ شدن کارکردهای مسجد، حضور کمرنگ مردم در این نهاد مقدس است. در دورانی که حضور مردم در مسجد چشمگیر بود در حفظ کارکردهای مسجد نیز بسیار تلاش می‌شد، برای مثال زمانی که حرم ائمه اطهار(ع) به دست وهابیت تخریب شد این مردم تهران بودند که با تجمع اعتراضی در مسجد سلطانی که امروز نام آن مسجد امام خمینی(ره) است به این جنایت خصمانه واکنش نشان دادند. در حالی که امروزه اگر بخواهد تجمعات اعتراضی برگزار شود در میدان آزادی و یا فلان ورزشگاه برنامه‌ریزی و برگزار خواهد شد. توجیه آن هم این است که این تعداد از مردم در مسجد جا نمی‌شوند، در حالی که می‌شود با تدبیری صحیح، مشکل کمبود فضا را حل کرد. چرا مسئولان وقتی اقدام به تأسیس مکانی چون مصلای امام خمینی(ره) می‌کنند به این مکان هویت مسجد نمی‌دهند که تنها بخشی از آن مصلی باشد. اگر مصلی هویت مسجد داشت و مردم می‌خواستند در این مکان اجتماع اعتراضی داشته باشند چنین گفته می‌شد اجتماع اعتراضی مردم تهران در راستای عدالت‌خواهی در فلان مسجد برگزار شد. اما زمانی که یک مکان، مصلی نامیده می‌شود این معنا در ذهن متصور می‌شود که می‌توان در این مکان نمایشگاه کتاب نیز برپا کرد.
برای بسته بودن درهای مسجد چه دلایلی بیان می‌شود؟
توجیهات فراوانی برای آن بیان می‌کنند که یکی از آن‌ها نداشتن قدرت تأمین امنیت است در حالی که به عقیده بنده این بهانه به نوعی پاک کردن صورت مسئله بوده و بستن درهای مسجد را انتخاب ساده‌ترین راه برای تأمین امنیت می‌دانم؛ بستن درهای مسجد کارکرد اصلی این مکان مقدس را تضعیف کرده و از بین برده است. لازم است نهادهایی مانند امور مساجد و یا سازمان تبلیغات اسلامی در این مسئله ورود کنند. مگر این نهادها بودجه کمی دریافت می‌کنند که نمی‌توانند بخشی را به این امر اختصاص دهند و در هر منطقه حداقل یک مسجد جامع شاخص را به صورت شبانه‌روز باز نگه دارند؟ بسته بودن درهای مسجد تنها به تهران اختصاص ندارد و تقریباً مشکل همه شهرهاست! برای مثال، زمانی که شخصی به شهری مسافرت می‌کند برای اقامه نماز باید چه کند؟ بالاخره نماز یک واجب عینی است و گفته نشده حتماً باید نماز اول وقت اقامه شود.
باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که مساجد در ساعات مختلف ظرفیت‌هایش حفظ شود نه اینکه فقط به مکانی برای برگزاری مجلس ختم مبدل شود. می‌توان از ظرفیت مسجد در برگزاری کلاس‌های مختلف علمی، دینی و آموزشی بهره برد و این مکان مقدس را به نهادی پویا و فعال تبدیل کرد و از این انفعال نجات داد.
براساس روایات، مؤمن در مسجد همانند ماهی در آب است؛ مقصود از این روایت، انس و الفت مؤمن با مسجد و اشتیاق آن به حضور در این مکان مقدس است. از جمله برکات مسجد می‌توان به این نکته اشاره کرد که مؤمنان در مسجد یکدیگر را می‌یابند، با هم صحبت می‌کنند و به رفع مشکلات هم می‌پردازند؛ اما متأسفانه امروز این امکان وجود ندارد و به سرعت نمازگزار را از مسجد بیرون می‌رانند.
در دوره‌های مختلف در تاریخ اسلام در مسجد همیشه به روی مردم باز بود و حتی در مقاطعی مسجدالنبی محل زندگی و محل بیتوته مسلمانان مهاجر به شمار می‌رفت؛ چرا امروز با وجود این همه مسجد شاهد افرادی هستیم که شب‌های خود را در اتوبوس سپری می‌کنند؟ آیا باید درهای مسجد به روی این افراد باز شود؟ چگونه می‌توان از ظرفیت مسجد برای حل این معضل بهره برد؟
اگر به مسجد نگاه جامعی وجود داشته باشد این مشکل به‌راحتی حل می‌شود. درست است که در مسجد خوابیدن کراهت دارد و شرعاً این امر یک مسئله ثابت شده محسوب می‌شود اما می‌توان با راهکارهای دیگر، این مشکل و معضل به وجود آمده را حل کرد. می‌توانند قسمتی از مسجد را صیغه نخوانند تا اگر کسی خواست آنجا بخوابد یا جلسه درس و بحث برگزار کند با منع شرعی و اخلاقی روبه‌رو نشود. البته امروزه بسیاری از مساجد هستند که این نوع تدابیر را اندیشیده و قسمتی را به حسینیه اختصاص داده‌اند.
بنابراین این‌گونه نیست که گفته شود به هیچ وجه امکان ندارد از ظرفیت مسجد برای ایجاد یک خوابگاه برای اتوبوس‌خواب‌ها و یا در راه ماندگان استفاده کرد، چرا که مسجد نهادی است که می‌تواند ملحقاتی هم داشته باشد. امروز بسیاری از مساجد هستند که درمانگاه، آشپزخانه و… دارند و از آن مراکز، درآمدزایی می‌کنند؛ پس چرا این مساجد نمی‌توانند تدبیر صحیحی بیندیشند و مکانی را برای بی‌پناهان، کارتن‌خواب‌ها، مسافران در راه مانده و… اختصاص دهند؛ چرا که این امر در اسلام بسیار توصیه شده است. البته مقصود از این سخن آن نیست که همه مساجد این‌گونه باشند بلکه اگر مسجد جامع هر منطقه بتواند این خدمات را ارائه دهد نیز کافی است.
انجام این کارهای خدماتی چه تأثیری در اذهان عمومی خواهد داشت؟
چنانچه این اقدامات صورت بپذیرد و چنین خدماتی ارائه شود مسجد به عنوان مرکز تمدنی در اسلام احیا می‌شود و موجب پیوند جامعه با مسجد شده و شاهد برکات بسیاری در جامعه اسلامی خواهیم بود.
متأسفانه با اینکه جامعه اسلامی و ایمانی هستیم اما ظرفیت مسجد بسیار تقلیل داده شده و رقبایی برایش ایجاد و طراحی کردند. در حالی که اگر مسجد تقویت شود سبب رشد محلات، شهرها، استان‌ها و در نهایت کشور می‌شود؛ مسجد مرکز عدالت‌خواهی، علم، تحول و… است. این برکات از مساجد می‌جوشد.
براساس آنچه در کتاب‌ها و پژوهش‌ها در این خصوص عنوان شده مسجد به عنوان پناهگاه مردم محسوب می‌شده و اگر در گذشته کسی مشکل مالی، کاری و… داشت نخستین جایی که مراجعه می‌کرد مسجد بود؛ حتی امامان جماعت توجه داشتند چنانچه اهالی محل بیمار می‌شدند و یا مشکلی برایشان پیش می‌آمد به عیادت و یا رفع گرفتاری آنان اقدام کنند؛ چرا امروز تلاش زیادی برای حفظ این کارکردها صورت نمی‌گیرد؟
الناس علی دین ملوکهم، مردم به شیوه حاکمانشان زندگی می‌کنند؛ زمانی که حاکمان در طول تاریخ مساجد را منحصر به عبادت کردند و مساجد به عنوان جایگاه عبادت در اذهان عمومی معنا پیدا کرد جذابیت‌های مسجد نیز نزد مردم کاهش یافت. البته مردم بسیار تلاش کردند که کارکرد مسجد حفظ شود، برای مثال امروز هنوز شاهد برخی کارکردها مانند ریش‌سفیدی و رفع اختلافات توسط امام جماعت در مساجد هستیم.
بنابراین یکی از دلایل کمرنگ شدن کارکردهای مسجد، حضور کمرنگ مردم در این نهاد مقدس است. در دورانی که حضور مردم در مسجد چشمگیر بود در حفظ کارکردهای مسجد نیز بسیار تلاش می‌شد، برای مثال زمانی که حرم ائمه اطهار(ع) به دست وهابیت تخریب شد این مردم تهران بودند که با تجمع اعتراضی در مسجد سلطانی که امروز نام آن مسجد امام خمینی(ره) است به این جنایت خصمانه واکنش نشان دادند. در حالی که امروزه اگر بخواهد تجمعات اعتراضی برگزار شود در میدان آزادی و یا فلان ورزشگاه برنامه‌ریزی و برگزار خواهد شد. توجیه آن هم این است که این تعداد از مردم در مسجد جا نمی‌شوند، در حالی که می‌شود با تدبیری صحیح، مشکل کمبود فضا را حل کرد. چرا مسئولان وقتی اقدام به تأسیس مکانی چون مصلای امام خمینی(ره) می‌کنند به این مکان هویت مسجد نمی‌دهند که تنها بخشی از آن مصلی باشد. اگر مصلی هویت مسجد داشت و مردم می‌خواستند در این مکان اجتماع اعتراضی داشته باشند چنین گفته می‌شد اجتماع اعتراضی مردم تهران در راستای عدالت‌خواهی در فلان مسجد برگزار شد. اما زمانی که یک مکان، مصلی نامیده می‌شود این معنا در ذهن متصور می‌شود که می‌توان در این مکان نمایشگاه کتاب نیز برپا کرد.
برای بسته بودن درهای مسجد چه دلایلی بیان می‌شود؟
توجیهات فراوانی برای آن بیان می‌کنند که یکی از آن‌ها نداشتن قدرت تأمین امنیت است در حالی که به عقیده بنده این بهانه به نوعی پاک کردن صورت مسئله بوده و بستن درهای مسجد را انتخاب ساده‌ترین راه برای تأمین امنیت می‌دانم؛ بستن درهای مسجد کارکرد اصلی این مکان مقدس را تضعیف کرده و از بین برده است. لازم است نهادهایی مانند امور مساجد و یا سازمان تبلیغات اسلامی در این مسئله ورود کنند. مگر این نهادها بودجه کمی دریافت می‌کنند که نمی‌توانند بخشی را به این امر اختصاص دهند و در هر منطقه حداقل یک مسجد جامع شاخص را به صورت شبانه‌روز باز نگه دارند؟ بسته بودن درهای مسجد تنها به تهران اختصاص ندارد و تقریباً مشکل همه شهرهاست! برای مثال، زمانی که شخصی به شهری مسافرت می‌کند برای اقامه نماز باید چه کند؟ بالاخره نماز یک واجب عینی است و گفته نشده حتماً باید نماز اول وقت اقامه شود.
باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که مساجد در ساعات مختلف ظرفیت‌هایش حفظ شود نه اینکه فقط به مکانی برای برگزاری مجلس ختم مبدل شود. می‌توان از ظرفیت مسجد در برگزاری کلاس‌های مختلف علمی، دینی و آموزشی بهره برد و این مکان مقدس را به نهادی پویا و فعال تبدیل کرد و از این انفعال نجات داد.
براساس روایات، مؤمن در مسجد همانند ماهی در آب است؛ مقصود از این روایت، انس و الفت مؤمن با مسجد و اشتیاق آن به حضور در این مکان مقدس است. از جمله برکات مسجد می‌توان به این نکته اشاره کرد که مؤمنان در مسجد یکدیگر را می‌یابند، با هم صحبت می‌کنند و به رفع مشکلات هم می‌پردازند؛ اما متأسفانه امروز این امکان وجود ندارد و به سرعت نمازگزار را از مسجد بیرون می‌رانند.
در دوره‌های مختلف در تاریخ اسلام در مسجد همیشه به روی مردم باز بود و حتی در مقاطعی مسجدالنبی محل زندگی و محل بیتوته مسلمانان مهاجر به شمار می‌رفت؛ چرا امروز با وجود این همه مسجد شاهد افرادی هستیم که شب‌های خود را در اتوبوس سپری می‌کنند؟ آیا باید درهای مسجد به روی این افراد باز شود؟ چگونه می‌توان از ظرفیت مسجد برای حل این معضل بهره برد؟
اگر به مسجد نگاه جامعی وجود داشته باشد این مشکل به‌راحتی حل می‌شود. درست است که در مسجد خوابیدن کراهت دارد و شرعاً این امر یک مسئله ثابت شده محسوب می‌شود اما می‌توان با راهکارهای دیگر، این مشکل و معضل به وجود آمده را حل کرد. می‌توانند قسمتی از مسجد را صیغه نخوانند تا اگر کسی خواست آنجا بخوابد یا جلسه درس و بحث برگزار کند با منع شرعی و اخلاقی روبه‌رو نشود. البته امروزه بسیاری از مساجد هستند که این نوع تدابیر را اندیشیده و قسمتی را به حسینیه اختصاص داده‌اند.
بنابراین این‌گونه نیست که گفته شود به هیچ وجه امکان ندارد از ظرفیت مسجد برای ایجاد یک خوابگاه برای اتوبوس‌خواب‌ها و یا در راه ماندگان استفاده کرد، چرا که مسجد نهادی است که می‌تواند ملحقاتی هم داشته باشد. امروز بسیاری از مساجد هستند که درمانگاه، آشپزخانه و… دارند و از آن مراکز، درآمدزایی می‌کنند؛ پس چرا این مساجد نمی‌توانند تدبیر صحیحی بیندیشند و مکانی را برای بی‌پناهان، کارتن‌خواب‌ها، مسافران در راه مانده و… اختصاص دهند؛ چرا که این امر در اسلام بسیار توصیه شده است. البته مقصود از این سخن آن نیست که همه مساجد این‌گونه باشند بلکه اگر مسجد جامع هر منطقه بتواند این خدمات را ارائه دهد نیز کافی است.
انجام این کارهای خدماتی چه تأثیری در اذهان عمومی خواهد داشت؟
چنانچه این اقدامات صورت بپذیرد و چنین خدماتی ارائه شود مسجد به عنوان مرکز تمدنی در اسلام احیا می‌شود و موجب پیوند جامعه با مسجد شده و شاهد برکات بسیاری در جامعه اسلامی خواهیم بود.
متأسفانه با اینکه جامعه اسلامی و ایمانی هستیم اما ظرفیت مسجد بسیار تقلیل داده شده و رقبایی برایش ایجاد و طراحی کردند. در حالی که اگر مسجد تقویت شود سبب رشد محلات، شهرها، استان‌ها و در نهایت کشور می‌شود؛ مسجد مرکز عدالت‌خواهی، علم، تحول و… است. این برکات از مساجد می‌جوشد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
تیتر خبرها
-
بردن دروس حوزه میان مردم
-
سوگندنامهای با دو امضا
-
تکلیفت را شیرین انجام بده
-
منبرهای خیابانی«نواب صفوی»
-
و این جیبهای شرمنده
-
بستن درهای مسجد، کارکرد اصلی آن را تضعیف کرده است
-
نصب کتیبههای جدید روی پرده خانه خدا
-
خادمیاران رضوی در خدمت صلح و سازش
-
مهلت سه ساعته برای پرداخت هزینه سفر به سوریه
-
چه زمانی تقلید کنیم کی احتیاط؟
