عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از ضرورت تبیین یک آموزه اسلامی می‌گوید
از غیرت اسلامی تا تعصب جاهلی
زینب اصغریان
غیرت از مهم‌ترین فضائل اخلاقی است. چه فضیلتی از این بالاتر كه انسان اجازه ندهد بیگانه‌ای به حریم مقدسات، ناموس، كشور یا دین و آیین او هجوم برد، در مقابل او بایستد و تا سر حد جان دفاع كند؟ علمای اخلاق غیرت را به همه مقدسات اعم از دین، ناموس و یا وطن و امثال آن توسعه داده‌اند. درباره این مبحث مهم با حجت‌الاسلام محمد عالم‌زاده نوری، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت‌وگو کرده‌ایم.
به عنوان پرسش نخست بفرمایید منظور از غیرت دینی چیست؟
غیرت یكی از فطریات آدمی است و اسلام هم دینی است كه بر اساس فطرت تشریع شده است. غیرت به معنی حساسیت و دفاع از چیزی است که برای انسان از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردار است. بر اساس نظر لغت‌شناسان، ماده «غ ی ر» بر دو معنا دلالت می‌كند: یکی اختلاف دو چیز و یکی هم صلاح و منفعت که غیرت به معنای دوم است. بنابر این تعریف، حساسیتی كه در آن مصلحت و منفعتی متوجه خانواده می‌شود غیرت محسوب می‌شود و اگر منفعتی نداشته باشد؛ بلكه موجب آسیب رساندن به بنیان خانواده شود، دیگر غیرت نیست.
غیرت، نوعی حساسیت و توجه به اموری است كه مورد علاقه انسان است و دیگران در آن حقی ندارند. البته به شرط اینكه از این اهتمام و توجه، منفعتی حاصل شود و به مصلحت باشد. مرحوم نراقی غیرت را این‌گونه تعریف کرده است: «غیرت تلاش در نگهداری آنچه است که حفظش ضروری است و در مقابل، بی‌غیرتی عبارت است از كوتاهی و اهمال در محافظت آنچه نگاهبانی آن لازم است، از دین و عرض (ناموس و آبرو) و اولاد و اموال». علامه طباطبایی نیز در تفسیر المیزان می‌گوید: «غیرت یكی از اخلاق حمیده و ملكات فاضله است و آن عبارت است از دگرگونی حالت انسان از حالت عادی و اعتدال، به طوری كه انسان را برای دفاع و انتقام از كسی كه به یكی از مقدساتش اعم از دین، ناموس و یا جاه و امثال آن تجاوز كرده، از جای خود می‌كند». بنابراین غیرت نوعی دگرگونی درونی و حساسیت و مسئولیت‌پذیری فرد نسبت به امور مورد علاقه‌اش است و شامل همه مقدسات اعم از دین، ناموس، وطن و امثال آن می‌شود. انسان غیرتمند در این موارد به هیچ كس اجازه تجاوز نمی‌دهد.
این صفت، نتیجه شجاعت، بزرگی و قوت نفس است. امام علی(ع) فرمودند: «ثمره الشجاعة الغیرة» یعنی کسی که ترسو و ضعیف‌النفس باشد، نمی‌تواند به‌درستی غیرت‌ورزی کرده، از ناموس و دین و ملت خود دفاع کند.
تفاوت «غیرت» و «حمیت» در چیست؟
در برخی از كتب، لغت غیرت و حمیت یكسان معنا شده است. اما در برخی روایات، حمیت فرد مورد مذمت قرار گرفته است. «حمیت در اصل از ماده حمی به معنی حرارتی است كه از آتش و خورشید و نیروی حرارتی دیگر در بدن و سایر اجسام تولید می‌شود. به خشم و غضبی هم كه طغیان می‌كند حمیت تعبیر شده است». در مورد اقسام حمیت علما اتفاق نظر دارند كه بر دو گونه است: حمیت پسندیده و حمیت مذموم. حمیت پسندیده در جایی به كار می‌رود كه نگهداشت آن بر او لازم است و آن عبارت است از: دین، خانواده و وطن. این‌گونه پاسداشت و حمیت را غیرت می‌نامند؛ این نوع از حمیت، مثبت و سازنده است و در ردیف مكارم اخلاقی به شمار می‌رود. حمیت ناپسند آن حالت روگردانی از حق و زورگویی و غارتگری است كه از آن به عصبیت و حمیت جاهلی یاد می‌شود. ریشه این خوی زشت، خشم و غضبی است كه همراه با خودبینی خودشگفتی و خودبزرگ بینی باشد.
«شجاعة الرجل علی قدر همّته و غیرته علی قدر حمیّته»: شجاعت مرد به اندازه همت او است و غیرت او به اندازه حمیت او. در این روایات، حمیت در معنای مثبت و پسندیده‌اش به كار رفته است كه در واقع همان غیرت است. اما در بیشتر موارد، حمیت همانند تعصب در معنی مذموم به كار رفته است. در قرآن كریم آیه‌ای است كه در آن از حمیت جاهلی خبر داده است.
«اذ جعل الذین كفروا فی قلوبهم الحمیّة حمیّة الجاهلیّة فأنزل اللّه سكینته علی رسوله و علی المؤمنین و الزمهم كلمة التقوی»: (به خاطر بیاورید) هنگامی را كه كافران در دل‌های خود حمیت جاهلیت داشتند و (در مقابل) خداوند آرامش و سكینه خود را بر فرستاده خویش و مؤمنان نازل فرمود و آن‌ها را به حقیقت تقوا ملزم ساخت.
امام صادق(ع) فرمود: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) یَتَعَوَّذُ فِی كُلِّ یَوْمٍ مِنْ سِتِّ خِصَالٍ مِنَ الشَّكِّ وَ الشِّرْكِ وَ الْحَمِیَّةِ وَ الْغَضَبِ وَ الْبَغْیِ وَ الْحَسَد؛ رسول خدا را عادت چنین بود كه هر روز از ۶ چیز به خدا پناه میبرد، از شک و شرک و حمیت و خشم و ستم و رشک.
منظور از غیرت ملی چیست؟
غیرت یک امر فطری است که خدا در سرشت انسان نهاده است. علامه طباطبایی می‌فرماید: «در ساختمان روحی انسان چیزی به كار رفته كه آدمی را در مواقعی كه احساس كند دیگران به منافع او تجاوز میكنند و رعایت احترام مقدسات (مثلاً اطفال و ناموس) او را نمیكنند و یا درصددند آبروی او را بریزند و خاندان او را هتک نمایند و یا كاری دیگر از این قبیل كنند وادار به دفاع میسازد. این لزوم دفاع از خود و از متعلقات خود حكمی است كه فطرت به گردن بشر انداخته و به وی الهام كرده».
رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند توصیه من این است که حضور سیاسی لازم است و در مواردی مقتضای غیرت دینی هم هست؛ اما با حرکات بی‌رویه، حرکات عصبی، تفاوت بگذارید. مرز بین این دو را همیشه در نظر داشته باشید .تفاوت غیرت دینی و عصبیت سیاسی در چیست؟
واژه تعصب برگرفته از عصبیت و آن به معنای جانب‌داری و دفاع از كسی است كه فرمان او بر تو لازم است یا طرف‌داری از كسی كه او را به خاطر هدفی برگزیده‌ای. ابن‌منظور در لسان‌العرب می‌نویسد: تعصب برگرفته از عصبیت و عصبیت به معنای به پا خاستن انسان برای كمک به نزدیكان و آشنایان است؛ خواه آن‌ها ظالم باشند و خواه مظلوم.
بنابراین تعصب به معنای مطلق حمایت کردن از اموری است كه به انسان تعلق دارد، هر چند در آن ظلم و ستمی به دیگران وارد شود؛ حق باشد یا ناحق. به این معنا كه در دعوا و نزاع یا انتخابات و مانند آن با وجود آنكه می‌داند حق با دیگری است ولی از خویشاوندان خود حمایت می‌كند. البته عشق و علاقه انسان به متعلقات خود و حمایت از آن‌ها امری طبیعی است و نمی‌توان بر آن خرده گرفت ولی باید مواظب بود به حد افراط نرسد. منظور از تعصب بیجا همین حد افراط است. در كتاب اخلاق در قرآن نیز آمده است: «تعصب و حمیت و تقلید سه مفهوم نزدیک به هم هستند كه شاخه مذموم و شاخه ممدوح دارند. به‌طور كلی اگر وابستگی انسان به امور نادرست و غیرمنطقی باشد، تعصب مذموم است و این همان چیزی است كه در قرآن مجید از آن به عنوان تعصب جاهلیت یاد شده است. اگر وابستگی به امور مثبت و مفید و سازنده و از روی علم و آگاهی باشد، تعصب مثبت و ممدوح است». زهری می‌گوید: از امام علی بن الحسین(ع)، معنای عصبیت را پرسیدم. فرمود: العصبیّة التی یأثم علیها صاحبها ان یری شرار قومه خیراً من خیار قوم آخرین و لیس من العصبیّة ان یحبّ الرجل قومه ولكن العصبیّة ان یعین قومه علی الظلم؛ تعصب ناپسندی كه دارنده آن گناهكار به شمار می‌رود آن است كه: بدی خویشان خویش را نیک ببیند و آن بدی‌ها را بر نیكی دیگران برتری دهد لكن دوست داشتن و طرف‌داری از خویشان امری است پسندیده؛ مصداق عصبیت منفی است آن است كه كسی قوم و قبیله‌اش را بر ستم و ستمگری یاری رساند. هر چند در آموزه‌های روایی، در بیشتر موارد، تعصب مذموم مورد اشاره قرار گرفته و آثار دنیوی و اخروی آن گوشزد شده است. مانند این روایت كه از پیامبر(ص) نقل شده كه فرمودند: «من كان فی قلبه حبة من خردل من عصبیة بعثه الله یوم القیامة مع اعراب الجاهلیة»: هر كه در دلش به اندازه دانه خردلی عصبیت باشد خدا در روز قیامت او را با اعراب جاهلیت برخواهد انگیخت.
در چه زمینه‌هایی می‌توان برای غیرت کارکردهای اخلاقی، اجتماعی و سياسی قائل شد؟
مهم‌ترین پیامد غیرت دینی بقای دین و مهم‌ترین فایده غیرت ناموسی، عفت و پاكدامنی افراد جامعه است. در روایاتی كه از ائمه اطهار(ع) رسیده به برخی از پیامدهای اخروی غیرت نیز اشاره شده است.
قداح از امام صادق و او از پدرانش(ع) روایت می‌كند موسی بن عمران(ع) گفت: بار خدایا آن‌هایی كه روز قیامت در سایه عرش تو قرار میگیرند در آن روزی كه سایبانی جز سایبان تو نیست چه افرادی هستند. خداوند متعال فرمود: آن‌هایی كه در هنگام دیدن محرمات به خشم میآیند، در آن هنگام كه مشاهده میكنند مردم محرمات را حلال كردهاند مانند پلنگ كه خشمگین میگردد و حمله می‌كند. در اعمال غیرت باید از افراط و تفریط بپرهیزیم و عقلانیت عملی را رعایت کنیم؛ زیرا افراط و تفریط نتیجه عکس می‌دهد. بنابراین باید تابع دین و آموزه‌های متقن آن باشیم و از اعمال سلیقه شخصی و وسواس‌گونه پرهیز کنیم. از امام باقر(ع) نقل شده كه رسول خدا(ص) فرمود:
«إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلُوا فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُكَرِّهُوا عِبَادَةَ اللَّهِ إِلَی عِبَادِ اللَّهِ فَتَكُونُوا كَالرَّاكِبِ الْمُنْبَتِّ الَّذِی لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَی»؛ همانا این دین محكم و متین است، پس با ملایمت در آن در آیید و عبادت خدا را به بندگان خدا با كراهت تحمیل نكنید تا مانند سوار درمانده‌ای باشید كه نه مسافت را پیموده و نه مركبی به جا گذاشته (یعنی به‌واسطه زیادی سرعت، مركبش در بین راه از رفتار بازماند).
ما من احد اغیر من الله: یعنی از خدا غیورتر وجود ندارد؛ بنابراین غیرت و تعصب را از هر سویی به سوی خدا باید برگردانیم و موارد آن را در قالب توحید بریزیم، به این معنا كه هرجا تعصب ورزیدن، خداپسندانه است، باید تعصب ورزیم و هرجا نباشد نباید اعمال كنیم. از امام صادق(ع) نقل شده: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی غَیُورٌ یُحِبُّ كُلَّ غَیُورٍ وَ لِغَیْرَتِهِ حَرَّمَالْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا»: خدا غیرتمند است و هر غیرتمندی را دوست دارد و چون غیرت دارد كارهای زشت آشكار و پنهان را حرام كرده است.
غیرت یكی از فطریات آدمی است و اسلام هم دینی است كه بر اساس فطرت تشریع شده است. غیرت به معنی حساسیت و دفاع از چیزی است که برای انسان از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردار است. بر اساس نظر لغت‌شناسان، ماده «غ ی ر» بر دو معنا دلالت می‌كند: یکی اختلاف دو چیز و یکی هم صلاح و منفعت که غیرت به معنای دوم است. بنابر این تعریف، حساسیتی كه در آن مصلحت و منفعتی متوجه خانواده می‌شود غیرت محسوب می‌شود و اگر منفعتی نداشته باشد؛ بلكه موجب آسیب رساندن به بنیان خانواده شود، دیگر غیرت نیست.
غیرت، نوعی حساسیت و توجه به اموری است كه مورد علاقه انسان است و دیگران در آن حقی ندارند. البته به شرط اینكه از این اهتمام و توجه، منفعتی حاصل شود و به مصلحت باشد. مرحوم نراقی غیرت را این‌گونه تعریف کرده است: «غیرت تلاش در نگهداری آنچه است که حفظش ضروری است و در مقابل، بی‌غیرتی عبارت است از كوتاهی و اهمال در محافظت آنچه نگاهبانی آن لازم است، از دین و عرض (ناموس و آبرو) و اولاد و اموال». علامه طباطبایی نیز در تفسیر المیزان می‌گوید: «غیرت یكی از اخلاق حمیده و ملكات فاضله است و آن عبارت است از دگرگونی حالت انسان از حالت عادی و اعتدال، به طوری كه انسان را برای دفاع و انتقام از كسی كه به یكی از مقدساتش اعم از دین، ناموس و یا جاه و امثال آن تجاوز كرده، از جای خود می‌كند». بنابراین غیرت نوعی دگرگونی درونی و حساسیت و مسئولیت‌پذیری فرد نسبت به امور مورد علاقه‌اش است و شامل همه مقدسات اعم از دین، ناموس، وطن و امثال آن می‌شود. انسان غیرتمند در این موارد به هیچ كس اجازه تجاوز نمی‌دهد.
این صفت، نتیجه شجاعت، بزرگی و قوت نفس است. امام علی(ع) فرمودند: «ثمره الشجاعة الغیرة» یعنی کسی که ترسو و ضعیف‌النفس باشد، نمی‌تواند به‌درستی غیرت‌ورزی کرده، از ناموس و دین و ملت خود دفاع کند.
تفاوت «غیرت» و «حمیت» در چیست؟
در برخی از كتب، لغت غیرت و حمیت یكسان معنا شده است. اما در برخی روایات، حمیت فرد مورد مذمت قرار گرفته است. «حمیت در اصل از ماده حمی به معنی حرارتی است كه از آتش و خورشید و نیروی حرارتی دیگر در بدن و سایر اجسام تولید می‌شود. به خشم و غضبی هم كه طغیان می‌كند حمیت تعبیر شده است». در مورد اقسام حمیت علما اتفاق نظر دارند كه بر دو گونه است: حمیت پسندیده و حمیت مذموم. حمیت پسندیده در جایی به كار می‌رود كه نگهداشت آن بر او لازم است و آن عبارت است از: دین، خانواده و وطن. این‌گونه پاسداشت و حمیت را غیرت می‌نامند؛ این نوع از حمیت، مثبت و سازنده است و در ردیف مكارم اخلاقی به شمار می‌رود. حمیت ناپسند آن حالت روگردانی از حق و زورگویی و غارتگری است كه از آن به عصبیت و حمیت جاهلی یاد می‌شود. ریشه این خوی زشت، خشم و غضبی است كه همراه با خودبینی خودشگفتی و خودبزرگ بینی باشد.
«شجاعة الرجل علی قدر همّته و غیرته علی قدر حمیّته»: شجاعت مرد به اندازه همت او است و غیرت او به اندازه حمیت او. در این روایات، حمیت در معنای مثبت و پسندیده‌اش به كار رفته است كه در واقع همان غیرت است. اما در بیشتر موارد، حمیت همانند تعصب در معنی مذموم به كار رفته است. در قرآن كریم آیه‌ای است كه در آن از حمیت جاهلی خبر داده است.
«اذ جعل الذین كفروا فی قلوبهم الحمیّة حمیّة الجاهلیّة فأنزل اللّه سكینته علی رسوله و علی المؤمنین و الزمهم كلمة التقوی»: (به خاطر بیاورید) هنگامی را كه كافران در دل‌های خود حمیت جاهلیت داشتند و (در مقابل) خداوند آرامش و سكینه خود را بر فرستاده خویش و مؤمنان نازل فرمود و آن‌ها را به حقیقت تقوا ملزم ساخت.
امام صادق(ع) فرمود: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) یَتَعَوَّذُ فِی كُلِّ یَوْمٍ مِنْ سِتِّ خِصَالٍ مِنَ الشَّكِّ وَ الشِّرْكِ وَ الْحَمِیَّةِ وَ الْغَضَبِ وَ الْبَغْیِ وَ الْحَسَد؛ رسول خدا را عادت چنین بود كه هر روز از ۶ چیز به خدا پناه میبرد، از شک و شرک و حمیت و خشم و ستم و رشک.
منظور از غیرت ملی چیست؟
غیرت یک امر فطری است که خدا در سرشت انسان نهاده است. علامه طباطبایی می‌فرماید: «در ساختمان روحی انسان چیزی به كار رفته كه آدمی را در مواقعی كه احساس كند دیگران به منافع او تجاوز میكنند و رعایت احترام مقدسات (مثلاً اطفال و ناموس) او را نمیكنند و یا درصددند آبروی او را بریزند و خاندان او را هتک نمایند و یا كاری دیگر از این قبیل كنند وادار به دفاع میسازد. این لزوم دفاع از خود و از متعلقات خود حكمی است كه فطرت به گردن بشر انداخته و به وی الهام كرده».
رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند توصیه من این است که حضور سیاسی لازم است و در مواردی مقتضای غیرت دینی هم هست؛ اما با حرکات بی‌رویه، حرکات عصبی، تفاوت بگذارید. مرز بین این دو را همیشه در نظر داشته باشید .تفاوت غیرت دینی و عصبیت سیاسی در چیست؟
واژه تعصب برگرفته از عصبیت و آن به معنای جانب‌داری و دفاع از كسی است كه فرمان او بر تو لازم است یا طرف‌داری از كسی كه او را به خاطر هدفی برگزیده‌ای. ابن‌منظور در لسان‌العرب می‌نویسد: تعصب برگرفته از عصبیت و عصبیت به معنای به پا خاستن انسان برای كمک به نزدیكان و آشنایان است؛ خواه آن‌ها ظالم باشند و خواه مظلوم.
بنابراین تعصب به معنای مطلق حمایت کردن از اموری است كه به انسان تعلق دارد، هر چند در آن ظلم و ستمی به دیگران وارد شود؛ حق باشد یا ناحق. به این معنا كه در دعوا و نزاع یا انتخابات و مانند آن با وجود آنكه می‌داند حق با دیگری است ولی از خویشاوندان خود حمایت می‌كند. البته عشق و علاقه انسان به متعلقات خود و حمایت از آن‌ها امری طبیعی است و نمی‌توان بر آن خرده گرفت ولی باید مواظب بود به حد افراط نرسد. منظور از تعصب بیجا همین حد افراط است. در كتاب اخلاق در قرآن نیز آمده است: «تعصب و حمیت و تقلید سه مفهوم نزدیک به هم هستند كه شاخه مذموم و شاخه ممدوح دارند. به‌طور كلی اگر وابستگی انسان به امور نادرست و غیرمنطقی باشد، تعصب مذموم است و این همان چیزی است كه در قرآن مجید از آن به عنوان تعصب جاهلیت یاد شده است. اگر وابستگی به امور مثبت و مفید و سازنده و از روی علم و آگاهی باشد، تعصب مثبت و ممدوح است». زهری می‌گوید: از امام علی بن الحسین(ع)، معنای عصبیت را پرسیدم. فرمود: العصبیّة التی یأثم علیها صاحبها ان یری شرار قومه خیراً من خیار قوم آخرین و لیس من العصبیّة ان یحبّ الرجل قومه ولكن العصبیّة ان یعین قومه علی الظلم؛ تعصب ناپسندی كه دارنده آن گناهكار به شمار می‌رود آن است كه: بدی خویشان خویش را نیک ببیند و آن بدی‌ها را بر نیكی دیگران برتری دهد لكن دوست داشتن و طرف‌داری از خویشان امری است پسندیده؛ مصداق عصبیت منفی است آن است كه كسی قوم و قبیله‌اش را بر ستم و ستمگری یاری رساند. هر چند در آموزه‌های روایی، در بیشتر موارد، تعصب مذموم مورد اشاره قرار گرفته و آثار دنیوی و اخروی آن گوشزد شده است. مانند این روایت كه از پیامبر(ص) نقل شده كه فرمودند: «من كان فی قلبه حبة من خردل من عصبیة بعثه الله یوم القیامة مع اعراب الجاهلیة»: هر كه در دلش به اندازه دانه خردلی عصبیت باشد خدا در روز قیامت او را با اعراب جاهلیت برخواهد انگیخت.
در چه زمینه‌هایی می‌توان برای غیرت کارکردهای اخلاقی، اجتماعی و سياسی قائل شد؟
مهم‌ترین پیامد غیرت دینی بقای دین و مهم‌ترین فایده غیرت ناموسی، عفت و پاكدامنی افراد جامعه است. در روایاتی كه از ائمه اطهار(ع) رسیده به برخی از پیامدهای اخروی غیرت نیز اشاره شده است.
قداح از امام صادق و او از پدرانش(ع) روایت می‌كند موسی بن عمران(ع) گفت: بار خدایا آن‌هایی كه روز قیامت در سایه عرش تو قرار میگیرند در آن روزی كه سایبانی جز سایبان تو نیست چه افرادی هستند. خداوند متعال فرمود: آن‌هایی كه در هنگام دیدن محرمات به خشم میآیند، در آن هنگام كه مشاهده میكنند مردم محرمات را حلال كردهاند مانند پلنگ كه خشمگین میگردد و حمله می‌كند. در اعمال غیرت باید از افراط و تفریط بپرهیزیم و عقلانیت عملی را رعایت کنیم؛ زیرا افراط و تفریط نتیجه عکس می‌دهد. بنابراین باید تابع دین و آموزه‌های متقن آن باشیم و از اعمال سلیقه شخصی و وسواس‌گونه پرهیز کنیم. از امام باقر(ع) نقل شده كه رسول خدا(ص) فرمود:
«إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلُوا فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُكَرِّهُوا عِبَادَةَ اللَّهِ إِلَی عِبَادِ اللَّهِ فَتَكُونُوا كَالرَّاكِبِ الْمُنْبَتِّ الَّذِی لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَی»؛ همانا این دین محكم و متین است، پس با ملایمت در آن در آیید و عبادت خدا را به بندگان خدا با كراهت تحمیل نكنید تا مانند سوار درمانده‌ای باشید كه نه مسافت را پیموده و نه مركبی به جا گذاشته (یعنی به‌واسطه زیادی سرعت، مركبش در بین راه از رفتار بازماند).
ما من احد اغیر من الله: یعنی از خدا غیورتر وجود ندارد؛ بنابراین غیرت و تعصب را از هر سویی به سوی خدا باید برگردانیم و موارد آن را در قالب توحید بریزیم، به این معنا كه هرجا تعصب ورزیدن، خداپسندانه است، باید تعصب ورزیم و هرجا نباشد نباید اعمال كنیم. از امام صادق(ع) نقل شده: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی غَیُورٌ یُحِبُّ كُلَّ غَیُورٍ وَ لِغَیْرَتِهِ حَرَّمَالْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا»: خدا غیرتمند است و هر غیرتمندی را دوست دارد و چون غیرت دارد كارهای زشت آشكار و پنهان را حرام كرده است.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
