نگاهی به یکی از قالیهای حرم مطهر که حالا در موزه جا خوش کرده است
رجزدن با زمزمه شعرهای ترکی
مهدیه قمری
«عبدالمحمد عمواوغلی» خودش سالهاست درگذشته اما هنر دست او و پسرانش که نمیمیرد؛ هنری که زیر پای زائران بارگاه رضوی پهن میشده یا جای خالی دری را پر میکرده وقتی قرار بوده هیچ دری به روی زائران بسته نباشد.
عمواوغلی یکی از تولیدکنندگان و اهداکنندگان معروف فرش به حرم امام هشتم(ع) است. او یکی از تولیدکنندگان معروف تبریز بوده که در دوره قاجار زندگی میکرده و یک روز تصمیم گرفته همراه دو پسرش برای ایجاد یک کارگاه قالیبافی به مشهد بیاید. چرا عمواوغلی از وطن آشنایش بیاید به غربت شهر امام غریبان؟ هیچکس نمیداند.
«محمد کهنویی» اهل کهنوی آذربایجان، روستایی بین اسکو و کندوان سال ۱۲۵۰ قمری وارد مشهد شده و ضمن تغییر شهرت خود از کهنویی به «عمو اوغلی» حرفه نساجی را رها کرده و به کار تولید و بافت قالی رو آورده است. او صاحب دو پسر به نامهای «عبدالمحمد» و «علیجان» بوده که هر دو فرزند او نیز در امر تولید قالی در مشهد به فعالیت پرداختهاند.
عمواوغلی به خاطر بافت فرشهایی با اندازههای ۱۰ در ۱۴ متر تعداد زیادی کارگاه قالیباقی با سقف بلند در مشهد راهاندازی میکند. گرچه اکنون از این کارگاهها خبری نیست و تخریب شدهاند، اما براساس اطلاعات موجود، در زمان قاجار و بعد هم پهلوی، قالیبافان در این کارگاه هنگام بافت، اشعار زیبای ترکی برای امام هشتم(ع) میخواندند. عمواوغلی در مشهد هم که بوده، عاشق زبان مادریاش بوده است.
در چلهکشی در کارگاههای برادران عمواوغلی از هر دو روش چلهکشی فارسی و چلهکشی ترکی استفاده میشده، به نظر میرسد به دلیل حضور استادکاران تبریزی، در کارگاههای آنان چلهکشی ترکی متداولتر بوده است. جنس دارها از چوب بود، چوب بلند و صاف؛ هر کارگاه نجار داشت و آنها این دارها را میساختند.
در تولیدات عمواوغلیها هر دو نوع گره متقارن و نامتقارن دیده میشود، در برخی قالیهای نفیس با رجشمار بالا، از «نیم گره» استفاده شده است. این گره بیشتر در تصویربافی به کار میرود و بافت آن در قالیهای اینچنینی معمول نیست. اما در برخی قالیها، برای اجرای قوی خطوط منحنی در طرح و بافت بهتر و ظریفتر نقوش از این تکنیک بهره برده شده است. پرداخت قالی با همان قیچیهای قالیبافی موجود در منطقه و بیشتر هنگام بافت انجام میپذیرفته است.
از نظر پودگذاری، قالیهای عمواوغلی چند چین یک پود است. نکته جالب در فرشهای عمواوغلی استفاده بیشتر از پنبه و رنگ سفید آن محسوب میشود، این در حالی است که مشتری وقتی این فرشها را میبیند شاید به این نکته پی ببرد که از رنگهای آبی و خاکستری به ندرت در بافت فرشها استفاده است. سازوکاری که عمواوغلی و فرزندانش برای بافت فرشها به کار میبردند «لول بافت» است. نکته دیگر استفاده از «شیرازه» به صورت «گرد متصل» یا «گلیم بافت متصل» در این فرشهاست، زیرا در برخی قالیهای معمولی، شیرازه به صورت تخت و مانند نواری گلیم بافت بوده که همزمان با بافت رجهای قالی بافته شده است.
«گلیمه بافی تبریزی» به این معنا که یک ردیف نخ شیرازه از لابهلای تارها رد میشود و در ردیف بعد، نخ سفید مانند پود از لابهلای نخهای تار میگذرد، سبک بافت این فرشهاست، رنگ زمینه این فرشها لور بوده و به دلیل سختی بافت این طرح و پایین آمدن سرعت بافت بافنده، این طرح بیشتر در قالیهای نفیس با رجشمار بالاتر و نیز در صورت سفارش بافته شده است.
پس از فوت استاد عبدالمحمد عمواوغلی در سال ۱۳۱۶ شمسی، برادرش علیجان عمواوغلی پس از هشت سال دوری از کار قالیبافی از تهران به مشهد آمده و تا مدتی کار برادر را با جدیت دنبال کرده و سرانجام نیز در سال ۱۳۳۶ در سن ۶۵ سالگی درگذشته است. چند سال پیش در مسابقات بینالمللی نیویورک، قالی عمواوغلی در رتبه اول قرار گرفت.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه