«مکارم الاخلاق» دعای انسان‌ساز
دعای مکارم الاخلاق یا دعای بیستم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد(ع) است که در آن براى كسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده و همچنین دوری از رذائل اخلاقی از خدا درخواست یاری می‌شود. درخواست‌ها در این دعا شامل اخلاقیات در دو محور اخلاق فردی و اجتماعی است. امام سجاد(ع) در این دعا به موانع رشد انسان و راه‌های نجات او از شرّ القائات شیطان اشاره کرده است.
در آغاز بیشتر فرازهای این دعا، صلوات تکرار شده و پس از آن، از خدا درخواست شده؛ دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به استجابت دانسته‌اند. دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز برای کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، دعای مکارم‌الاخلاق نامیده شده است.
اهمیت و جایگاه
امام سجاد(ع) در این دعا، بسیارى از رذائل اخلاقى و گناهان را برمى‌شمرد. همچنین فهرستى از فضائل اخلاقى را بازگو و آراستگى به آن‌ها را از خدا درخواست می‌کند.
استفاده امام سجاد(ع) از آرایه‌های ادبی و گزینش اسلوب‌های نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژه‌های هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم‌الاخلاق دانسته‌اند.
تکرار صلوات در ابتدای فرازها
صلوات بر محمد و آل‌محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰بار تکرار و در هر بار پس از صلوات، خواسته‌های جدیدی بیان شده است. آغاز كردن دعا با صلوات را از سنت‌هايى دانسته‌اند كه از سیره معصومان(ع) رسيده و دستور داده‌اند پیش از درخواست از خدا و نيز پس از آن، صلوات فرستاده شود. گفته شده چون براساس روایات، صلوات مستجاب می‌شود، درخواست‌هایی که همراه آن به پيشگاه خدا عرضه شود نیز زمينه استجابت بهتری خواهد داشت؛ از این‌رو امام سجاد(ع) در این دعا و در دیگر دعاهای صحیفه از صلوات زیاد استفاده کرده است.
چرایی درخواست مکارم اخلاق از خدا
دعا جانشین تلاش و مجاهده نیست بلکه پشتوانه کوشش انسان خواهد بود؛ بنابراین برای بدست آوردن اخلاق پسندیده علاوه بر تلاش مستمر، نیاز به دعاست تا خواست خدا بر آن تعلق گیرد. از سوی دیگر، زمانی که دست به دعا برداشته شود نوعی تلقین در انسان ایجاد می‌شود و عزم او را برای کسب مکارم اخلاق قوی‌تر می‌کند.
فرازی از دعای مکارم‌الاخلاق
با ترجمه سیدمحمدمهدی عمادی
اى خداوند، چون محزون شوم تویى ساز و برگ من و چون محرومم دارند طلب روزى را، به سوى تو آیم. هر گاه مصیبتى به من رسد به درگاه تو استغاثه کنم و هر چه از دست رود تو جبرانش میکنى و هر چه تباه شود تو به صلاحش می‌آورى و هر چه تو را ناپسند افتد تو دگرگونش توانى کرد.
پس اى خداوند، پیش از در رسیدن بلا، نعمت عافیتم ده و پیش از آنکه دست طلب فرا کنم، توانگری‌ام بخش و پیش از آنکه کارم به گمراهى کشد، راه هدایتم بنماى.
رنج عیب‌جویى مردم از من دور بدار و ایمنى روز رستاخیز نصیب من فرماى و ارشاد نیک دیگران را به من ببخش.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و به لطف خود آسیب حوادث از من دور دار و به نعمت خود مرا بپروران و به کرم خود اصلاح فرماى و درد من دوا نما و مرا در سایه امن خود جاى ده و پیکر من به جامه خشنودى خود بیاراى و چون کارها بر من آشوبد به گزاردن درستترین آن‌ها توفیقم ده و چون امور به یکدیگر مشتبه شوند به پاکیزهترین آن‌ها راه نماى و چون میان عقاید خلاف بر خیزد، تو مرا به آن مذهب رهبرى کن که بیشتر مورد رضاى توست.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و تاج بى‌نیازى بر سر من نه و بر آنم دار که هر کار که می‌کنم نیکو به انجامش رسانم و هدایت صادقم آموز و مفتون مال و جاهم مساز و آسودگی‌ام عنایت کن و زندگى من به رنج میامیز و دعاى من اجابت ناکرده بر سر من مزن که من تو را همتایى نشناسم و با وجود تو از دیگرى چیزى نخواهم.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا از اسرافکارى باز دار و روزى من از تلف و تباهى برهان و بر دارایى من به برکت بیفزاى و چون انفاق می کنم راه درست را به من بنماى.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا از رنج تحصیل معاش بى‌نیازى ده و بی‌حساب روزىام ده، تا از عبادت تو، به طلب روزى نپردازم و بار گران عواقب کسب و کار بر دوش نگیرم.
اى خداوند، آنچه را از تو طلب می‌کنم به قدرت خود روا گردان و از هر چه بیمناکم به عزت خویش پناه ده.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و آبرویم به توانگرى مصون دار و جاه و منزلتم را به بینوایى مکاه، آن سان که از دیگر روزى‌خوارانت روزى بطلبم و دست پیش بندگان شریر تو دراز کنم، آنگاه به ستایش کسى که به من بخشیده است فریفته شوم.
در آغاز بیشتر فرازهای این دعا، صلوات تکرار شده و پس از آن، از خدا درخواست شده؛ دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به استجابت دانسته‌اند. دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز برای کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، دعای مکارم‌الاخلاق نامیده شده است.
اهمیت و جایگاه
امام سجاد(ع) در این دعا، بسیارى از رذائل اخلاقى و گناهان را برمى‌شمرد. همچنین فهرستى از فضائل اخلاقى را بازگو و آراستگى به آن‌ها را از خدا درخواست می‌کند.
استفاده امام سجاد(ع) از آرایه‌های ادبی و گزینش اسلوب‌های نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژه‌های هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم‌الاخلاق دانسته‌اند.
تکرار صلوات در ابتدای فرازها
صلوات بر محمد و آل‌محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰بار تکرار و در هر بار پس از صلوات، خواسته‌های جدیدی بیان شده است. آغاز كردن دعا با صلوات را از سنت‌هايى دانسته‌اند كه از سیره معصومان(ع) رسيده و دستور داده‌اند پیش از درخواست از خدا و نيز پس از آن، صلوات فرستاده شود. گفته شده چون براساس روایات، صلوات مستجاب می‌شود، درخواست‌هایی که همراه آن به پيشگاه خدا عرضه شود نیز زمينه استجابت بهتری خواهد داشت؛ از این‌رو امام سجاد(ع) در این دعا و در دیگر دعاهای صحیفه از صلوات زیاد استفاده کرده است.
چرایی درخواست مکارم اخلاق از خدا
دعا جانشین تلاش و مجاهده نیست بلکه پشتوانه کوشش انسان خواهد بود؛ بنابراین برای بدست آوردن اخلاق پسندیده علاوه بر تلاش مستمر، نیاز به دعاست تا خواست خدا بر آن تعلق گیرد. از سوی دیگر، زمانی که دست به دعا برداشته شود نوعی تلقین در انسان ایجاد می‌شود و عزم او را برای کسب مکارم اخلاق قوی‌تر می‌کند.
فرازی از دعای مکارم‌الاخلاق
با ترجمه سیدمحمدمهدی عمادی
اى خداوند، چون محزون شوم تویى ساز و برگ من و چون محرومم دارند طلب روزى را، به سوى تو آیم. هر گاه مصیبتى به من رسد به درگاه تو استغاثه کنم و هر چه از دست رود تو جبرانش میکنى و هر چه تباه شود تو به صلاحش می‌آورى و هر چه تو را ناپسند افتد تو دگرگونش توانى کرد.
پس اى خداوند، پیش از در رسیدن بلا، نعمت عافیتم ده و پیش از آنکه دست طلب فرا کنم، توانگری‌ام بخش و پیش از آنکه کارم به گمراهى کشد، راه هدایتم بنماى.
رنج عیب‌جویى مردم از من دور بدار و ایمنى روز رستاخیز نصیب من فرماى و ارشاد نیک دیگران را به من ببخش.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و به لطف خود آسیب حوادث از من دور دار و به نعمت خود مرا بپروران و به کرم خود اصلاح فرماى و درد من دوا نما و مرا در سایه امن خود جاى ده و پیکر من به جامه خشنودى خود بیاراى و چون کارها بر من آشوبد به گزاردن درستترین آن‌ها توفیقم ده و چون امور به یکدیگر مشتبه شوند به پاکیزهترین آن‌ها راه نماى و چون میان عقاید خلاف بر خیزد، تو مرا به آن مذهب رهبرى کن که بیشتر مورد رضاى توست.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و تاج بى‌نیازى بر سر من نه و بر آنم دار که هر کار که می‌کنم نیکو به انجامش رسانم و هدایت صادقم آموز و مفتون مال و جاهم مساز و آسودگی‌ام عنایت کن و زندگى من به رنج میامیز و دعاى من اجابت ناکرده بر سر من مزن که من تو را همتایى نشناسم و با وجود تو از دیگرى چیزى نخواهم.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا از اسرافکارى باز دار و روزى من از تلف و تباهى برهان و بر دارایى من به برکت بیفزاى و چون انفاق می کنم راه درست را به من بنماى.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا از رنج تحصیل معاش بى‌نیازى ده و بی‌حساب روزىام ده، تا از عبادت تو، به طلب روزى نپردازم و بار گران عواقب کسب و کار بر دوش نگیرم.
اى خداوند، آنچه را از تو طلب می‌کنم به قدرت خود روا گردان و از هر چه بیمناکم به عزت خویش پناه ده.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و آبرویم به توانگرى مصون دار و جاه و منزلتم را به بینوایى مکاه، آن سان که از دیگر روزى‌خوارانت روزى بطلبم و دست پیش بندگان شریر تو دراز کنم، آنگاه به ستایش کسى که به من بخشیده است فریفته شوم.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
