​​​​​​​کارشناسان نتیجه رشد عرضه خودروها در بورس کالا را «شفافیت معاملات»، «کشف قیمت‌های تعادلی»، «کنار رفتن تقاضای کاذب»، «تسهیل دسترسی مصرف‌کنندگان به خودرو»، «ضمانت اجرایی عمل به تعهدات طرفین معامله» و «حمایت از بخش تولید» می‌دانند ولی مهم‌ترین این موارد، خروج کالای پذیرفته‌شده در بورس از نظام قیمت‌گذاری دستوری است که تولیدکنندگان خودرو در کشور به آن دل بسته‌اند. 

کشور در حال گذر از نامطلوب‌ترین نوع فروش خودرو
آن طور که حسن سنجری، کارشناس بازار خودرو در گفت‌وگو با قدس می‌گوید، وضعیت مطلوب عرضه خودرو در دنیا، فروش براساس سازوکارهای مرسوم در بازار است که مبتنی بر روش فایده-‌هزینه است و شامل قیمت تمام‌شده به اضافه سود تولیدکننده می‌شود. وی معتقد است گاهی اوقات قیمت رقابتی حتی ممکن است زیر قیمت فروش و گاهی حاشیه سود بالایی داشته باشد. ولی نهایت آنچه تعیین‌کننده است بازار است.  سنجری ادامه می‌دهد: بدترین روش قیمت‌گذاری که در کشور ما پیاده می‌شود این است که یک نهاد بالاسری صرف‌نظر از بهای تمام شده خودرو، قیمت را به شکل دستوری تعیین کند. در این سیستم بخش خصوصی اگر احساس کند دچار زیان می‌شود از تولید خارج می‌شود و فقط شرکت‌هایی می‌توانند دوام بیاورند که به سیستم دولتی وصل هستند. 

بورس یک روش میانی متناسب با ملاحظات اقتصادی
سنجری می‌افزاید: دولت جدید با علم به اینکه این روش موجب شده تا شرکت‌های خودروساز دچار زیان شوند، از یک روش میانی استفاده کرده که آن بورس کالاست. وی با اشاره به اینکه فروش خودرو در بورس کالا در دنیا مرسوم نیست، توضیح می‌دهد: بورس کالا موجب می‌شود دست‌کم شرکت‌های خودروساز از زیان خارج شوند، ضمن اینکه شاید تنها راه ممکن برای خروج از پیامدهای منفی قرعه‌کشی همین روش است. عرضه در بورس این مزیت را هم دارد که یک بخش مهمی از تقاضای کاذب که فقط برای بهره بردن از اختلاف قیمت کارخانه و بازار وارد عرصه تقاضای خودرو شده از بین برود. البته در ادامه باید واردات با روش‌های بهینه و سریع‌تر اجرایی شود. 

نزدیک شدن قیمت کارخانه به بازار در بورس
سنجری می‌گوید:  بورس نمی‌تواند قیمت خودرو را کاهش بدهد ولی در هر صورت آن قیمت نقطه عرضه خودرو به بازار است و بالطبع می‌تواند روی قیمت بازار تأثیر کمی بگذارد. در حقیقت بورس قرار است قیمت کارخانه را به قیمت بازار نزدیک کند. به گفته وی، ممکن است به خاطر جلوگیری از سفته‌بازی در بورس و از بین رفتن بخشی از تقاضا، قیمت در بورس نسبت به بازار کمتر شود. ولی در کوتاه‌مدت بورس کالا خیلی نمی‌تواند روی بازار اثرگذار باشد، بلکه بیشتر اثرش روی بخش تولید است و جلو زیان‌های خودروسازان را از فروش خودرو زیر قیمت تمام‌شده می‌گیرد.

امکان گرفتار شدن دائمی سیاست‌گذار در تله بورس 
این کارشناس حوزه خودرو با یادآوری اینکه قرار است دامنه عرضه خودروها در بورس کالا افزایش پیدا کند، می‌گوید: با وجود اینکه عرضه خودرو یک راهکار کوتاه‌مدت است ولی ممکن است سیاست‌گذار خودرویی داخل تله بورس کالا برود و دیگر بیرون نیاید. مثل اینکه قرار بود قیمت‌گذاری دستوری یا قرعه‌کشی موقتی باشد ولی دیدیم که مدت‌ها طول کشید. این امر به دلیل شرایط سیاسی و بحث تحریم‌هاست که موجب می‌شود یک راهکار میانی موقت به یک راهکار طولانی‌مدت تبدیل شود.

بورس کالا و یک تیر و چند نشان خودرویی
امیرحسین علیزاده از مدیران خودرویی کشور و فرد مورد تأیید فولکس واگن و تویوتا در ایران به خبرنگار ما درباره سازوکار عرضه خودرو در بورس کالا می‌گوید: پس از فراهم شدن زیر‌ساخت‌های لازم برای عرضه خودرو در بورس کالا، این کار با هدف تشکیل بازاری شفاف و رقابتی برای خودرو به قیمت منصفانه انجام می‌شود و مشتریان با در نظر گرفتن قیمت پایه و طبق روال بورس اقدام به خرید خودرو خواهند کرد. به گفته وی، با عرضه خودرو در بورس دست واسطه‌گران در این بازار کوتاه و قیمت‌گذاری منصفانه می‌شود و از طرفی بحث دو نرخی شدن هم حذف می‌شود و مبلغ فروش‌رفته مستقیم به دست خودروساز می‌رسد نه واسطه‌گران، از طرفی شفافیت در این بازار نیز با این اتفاق رقم می‌خورد.

ضرورت توجه به حذف رانت‌های اطلاعاتی در بورس
این کارشناس صنعت خودرو می‌افزاید: در بحث زیرساخت‌ها سیاست‌گذار باید سازوکار بورس را واقعی کند تا خریدار واقعی را به فروشنده واقعی برساند و رانت‌های اطلاعاتی را در بورس حذف کند تا واسطه‌گری از طریق بورس انجام نگیرد که این امر خود به حباب‌سازی و قیمت‌سازی منجر نشود. علیزاده تأکید می‌کند: در بازار خودرو دنیا صف خرید وجود ندارد، بلکه صف فروش وجود دارد. در دنیا دولت الکترونیک و بانک‌های اطلاعاتی حرف اول را می‌زنند و تمامی رفتارهای مصرف‌کنندگان برای دولت‌ها مشخص است. در دنیا خودرو کالای مصرفی است و اجازه نمی‌دهند به کالای سرمایه‌ای تبدیل شود. زمانی که کالایی سرمایه‌ای می‌شود خریدار و فروشنده مشخص هستند به عنوان مثال در حوزه فولاد تعداد تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کاملاً مشخص است ولی در خودرو تعدادی تولید‌کننده خودرو هستند که میلیون‌ها نفر خریدار متقاضی این محصول‌اند و هر بار هم تعداد خریداران متفاوت. این بحث تعداد تقاضا نسبت به عرضه خودرو طبق اصول اقتصاد موجب افزایش قیمت خواهد شد که سیاست‌گذار با ایجاد سازوکارهایی باید به تحت کنترل درآوردن این بازار فکر کند.

خبرنگار: زهرا طوسی