علامه محمدتقی جعفری هنگامی که دست به تألیف نخستین کتاب خود زد برای آن به 200 کتاب و منبع علمی مراجعه کرد که حاکی از اراده و نگاه عمیق و جامع او در علم‌پژوهی است، با آنکه این پندار عمومی وجود دارد که کارهای اولیه دانشمندان معمولاً به پختگی رهاوردهای آنان در سال‌های بعد نیست.
علامه جعفری یکی از باطراوات‌ترین اندیشمندان اسلامی و فیلسوفان معاصر ایران و جهان اسلام است و همتایی فکر او با آخرین جریان‌ها و نظریات اندیشه در دنیا و برخورداری از تراز بین‌المللی، وی را به مرجع صاحبنظران و دانشوران علوم انسانی از کشورهای مختلف تبدیل کرده بود.

کانون گفت‌وگوی تمدن اسلامی - ایرانی با تمدن غربی- مسیحی
گفت‌وگو با شخصیت‌ها و محققان مطرح غربی و شرقی از ابعاد جذاب تکاپوی علامه جعفری است و می‌توان ادعا کرد او به مثابه کانون گفت‌وگوی تمدن اسلامی-ایرانی با تمدن غربی-مسیحی در چند دهه اخیر درخشید. حدود 100 گفت‌وگو و مصاحبه علمی با اندیشمندان غرب و شرق و دانشوران رشته‌های مختلف علوم در دنیا از آثار ارزنده باقیمانده از این فیلسوف و فقیه و متفکر بزرگ آرمیده در مشهدالرضاست.
«مالکیت، جزیه و کیفر سرقت» در گفت‌وگو با پروفسور روزنتال از کشور آلمان در سال ۱۳۴۰؛ «فلسفه و کلام اسلامی» در مصاحبه با دکتر کنِت آلن لوتر از کشور آمریکا در سال ۱۳۴۰؛ «مقایسه شعر و شاعری در شرق و غرب» در گفت‌وگو با پروفسور یانگ از آمریکا در سال ۱۳۴۰؛ «مقایسه علم‌النفس اسلامی و روان‌شناسی معاصر» در مصاحبه با دکتر بدفورد از آلمان در سال ۱۳۴۱؛ «تفاوت‌های کلام شیعی با کلام اشعری» در گفت‌وگو با آقایان ابراهیم سلیمان و شریف سحیمات از اردن در سال ۱۳۴۲؛ «فلسفه و هدف زندگی» در گفت‌وگو با دکتر پیکت از انگلستان در سال ۱۳۴۲؛ «ضرورت دین در حیات بشری» در مصاحبه با دکتر کلاوز از آلمان در سال ۱۳۴۳؛ «مبانی عقاید اسلامی» در گفت‌وگو با دکتر پیتر از انگلستان در سال ۱۳۴۴؛ «مقایسه‌ای در ادبیات ایران و فرانسه» در گفت‌وگو با پروفسور مونتنی از فرانسه در سال ۱۳۴۵؛ «علّیت از دیدگاه اشاعره و هیوم» در گفت‌وگو با علال الفاسی از مراکش در سال ۱۳۴۸؛ «گفت‌وگو درباره مولوی، ویکتورهوگو و ماکیاولی» در مصاحبه با دکتر وان وایک از هلند در سال ۱۳۵۰ و «مقایسه عرفان هندوئیسم و اسلام» در گفت‌وگو با چارلز آدامز از کانادا در سال ۱۳۵۵ از جمله ارتباطات علامه جعفری با جهان خارج از محیط شیعی است.
علاوه بر این‌ها، ده‌ها دانشجوی خارجی و غیرمسلمان برای تکمیل تحقیقات یا نگارش پایان‌نامه‌های خود از دانشگاه‌های مطرح دنیا به منزل او مراجعه و به‌راحتی سؤالات خود را مطرح می‌کردند که از ایشان شخصیتی دوست‌داشتنی در میان دانشجویان ایجاد کرده بود. تعابیر قله‌های فکر معاصر درباره علامه جعفری بخش دیگری از مقام سترگ او را هویدا می‌سازد، چرا که توصیف و گنجاندن این مفاخر و دریاهای معرفت در قالب یادداشت‌ها و مقالات با احتمال عدم توفیق در معرفی چهره نورانی آنان همراه است.
آیت‌الله خامنه‌ای درباره مراتب بالای علمی و تبلیغی علامه جعفری می‌گویند: «یکی از بارزترین خصوصیات مرحوم علامه جعفری جامعیت بود، یعنی ایشان در یک رشته‌ خاص منحصر نشده بود و در فقه، فلسفه، تبلیغ و هنر برجسته و بسیار پر کار بود و هیچ بخشی از گستره‌ عظیم علمی و فکری، ایشان را از بخش دیگر غافل نکرد». ایشان در آبان ماه 96 در دیدار دست‌اندرکاران همایش بررسی اندیشه‌های فلسفی علامه جعفری، او را هنرمند و هنرشناس دانسته و ویژگی دیگر آن مرحوم را احساس مسئولیت برای گستراندن معارف اسلامی عنوان و بیان کردند: «جایگاه ممتاز علمی و فکری هیچ‌گاه مانع فعالیت‌های تبلیغی علامه جعفری و ارتباط ایشان با جوانان، دانشجویان، علما، اساتید و عموم مردم نشد». رهبر معظم انقلاب اسلامی، تعصب دینی و حساسیت در مقابل انحرافات فکری را ویژگی دیگر علامه جعفری خوانده‌اند و می‌گویند: «علامه جعفری به‌شدت نسبت به مسائل دینی متعصب و پایبند بود و در مقابل انحرافات فکری، صریحاً برخورد و در مقابل دشمنی‌ها ایستادگی می‌کرد».
بر این اساس، بررسی تمامی ابعاد فکری و عملی علامه محمدتقی جعفری به آسانی ممکن نیست اما اشاره به برخی برجستگی‌ها و امتیازات ایشان مغتنم است.

احیاگر منزلت حقوق بشر اسلامی
علامه جعفری از معدود متفکران معاصر شیعه است که بررسی‌های مفصلی درباره حقوق بشر به انجام رسانده است. در حالی که دنیای غرب مدعی رهبری و اداره حقوق انسان‌ها بدون توجه به خصلت‌های فردی و گرایش‌های مذهبی آن‌هاست و حقوق بشر را می‌توان دینِ تمدن غرب نامید، علامه جعفری با تحقیقات خود ارزیابی‌های خواندنی و قابل توجهی را در این عرصه مطرح می‌کند.
در حالی که سنت فلسفه اسلامی، «نفس‌شناسی» و مباحث مربوط به آن رواج دارد، علامه جعفری در گامی تکاملی، «انسان‌شناسی» را از منظر فلسفه و اندیشه اسلامی گسترش داده تا بنیان تازه‌ای برای تبیین حقوق بشر اسلامی فراهم کند. تجزیه و تحلیل و نقد اعلامیه جهانی حقوق بشر یکی از تلاش‌های علمی این حکیم آینده‌نگر است.
وقتی اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1989 میلادی تصمیم گرفتند یک اعلامیه جهانی حقوق بشر بر پایه اسلام تدوین و تصویب کنند پس از نگارش، مواد اعلامیه را برای علامه جعفری ارسال کردند و ایشان هم 25 مورد تذکر از دیدگاه‌ خود در زمینه آن مرقوم کرد که بسیاری از آن‌ها اعمال شد.

خبرنگار: بهمن دهستانی