مفهومسازی نو برای ذائقه جدید
دکتر احد فرامرز قراملکی، مدیرعامل بنیاد پژوهشهای اسلامی درباره راهبردهای این نهاد برای پاسخ به نیازها و ذائقه نسل جدید به خبرنگار ما میگوید: جوانان و نوجوانان دهه هشتادی ذائقه خاصی دارند و باید توجه داشت با این ذائقه و نسل جدید چگونه برخورد شود و چه محصولی را میتوان برای این گروه تولید و ارائه کرد. توجه به این موضوع، بسیار مهم است. زبان این ذائقه جدید با زبان سنتی و تعریف شده قدیمی مربوط به نسل قبلی و دورههای گذشته کشور، متفاوت است، ما باید به سراغ آنها رفته و ببینیم نیاز امروز و مشکلات آنها در زمینههای مختلف مثلاً اعتقادی، تربیتی، اخلاقی، فرهنگی، شناختی و... چیست و به سوی حل این مشکلات با زبان و بیان شایسته و قابل فهم و درک برای این ذائقه جدید، گام برداریم.
مثلاً برخی از ما عادت کردهایم به خامفروشی روایات و احادیث بپردازیم، یعنی متن روایات و احادیث را بیان میکنیم و این را چند مرتبه در زمانهای گوناگون تکرار مکررات میکنیم. در صورتی که نسل جدید شاید با این زبان و اینگونه بیان کردنها به نحو شایسته و درست آشنایی نداشته و شاید هم بیگانه باشد.
در این زمینه میتوان به استاد شهید علامه مرتضی مطهری(ره) اشاره کرد که پس از فراوری آیات و روایات و احادیث با زبان ذائقه خاص دانشجویان و دانشگاهیان آن زمان، آنها را به جامعه مخاطب خاص خود ارائه داد و بسیار هم در این کار موفق بود.
ما باید در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و مراکز علمی و اسلامی کشور در این راه تلاش کنیم، یعنی ذائقهشناسی و به رسمیت شناختن این ذائقههای جدید و سخن مناسب داشتن از منابع وحی و آموزههای ناب اسلامی و دینی و رضوی برای این ذائقهها؛ این یک نیاز اساسی است.
در شرایط کنونی که این نسل و ذائقه جدید در فضای مجازی و بهگونهای در شهر مجازی با مفاهیمی همچون اینترنت، ماهواره، شبکههای اجتماعی، بازیهای رایانهای و... سر و کار دارد و حتی با آنها زندگی میکند، سخن جذاب و قانعکننده داشته باشیم. باید برای آنها پژوهشهای جدید انجام دهیم و محصولات و تولیدات مناسب با ذائقه آنان تولید کنیم. این موضوع بسیار مهم و در خور توجه فراوان است.
مثلاً میخواهیم درباره مفهوم زیارت برای این ذائقه جدید و نسل نو صحبت کنیم. باید ببینیم کدام استعارهها، واژهها، مفاهیم و... مؤثرتر هستند و از آنها استفاده کنیم. اگر میخواهیم از معارف دینی و اسلامی حرف بزنیم باید ببینیم کدام مفهومها و مطالب را با چه زبانی بیان کنیم.
در اینجا به اصطلاحی به نام «انگارهها» اشاره میکنم. انگاره، «نقاشیهای ذهنی» است که ما از اشیا و مفاهیم در ذهن خود درست میکنیم و به جای آن اشیا و مفاهیم، قرار میدهیم. در سطح جامعه افراد انگارههای گوناگونی را درباره مفاهیم مختلف و اغلب همراه با کلمه «یعنی» به کار میبرند. مانند پرستار (یعنی فرشته)، کتاب (یعنی یار مهربان)، سفید (یعنی رنگ تمیزی و پاکی و روشنی ) و... که همه این مثالها بیانگر همین حقیقت ناشی از نقاشی ذهنی است. این نقاشی ذهنی، پنهان است ولی فرمان زندگی و ارتباطات و تصورات انسانها را در دست میگیرد.
در این زمینه مثالی را بیان میکنم. برداشت افراد گوناگون از تشکیلات حرم مطهر رضوی و مجموعه آستان قدس رضوی متفاوت است و انگارههای گوناگونی دارند. برداشتهایی مانند «یک درمانگاه و دارالشفا»، «دریافت یک غذای متبرک از مهمانسرای حرم مطهر»، «یک مکان مطمئن و مناسب برای تحصیل و درسآموزی»، «دریافت کمک مالی و اقتصادی برای رفع مشکلات مالی» و... اینگونه انگارهها به جای خود برای افراد گوناگون و با برداشتهای متفاوت، درست است. برای رفع همه این نیازها و برای همه این انگارهها، افراد برداشتهای گوناگونی دارند. اما پرسش اساسی این است آیا ساحت مقدس حضرت امام رضا(ع) و جایگاه بارگاه مطهر رضوی فقط برای همین انگارهها و امثال آنهاست؟! پاسخ این است در اینجا نیازمند یک انگاره قوی و مستدل و جدید هستیم. در آموزههای دینی و اسلامی و فرمایشات حضرات معصومین(ع) آمده امام رضا(ع) را با معرفت و اعتقاد راستین به حق ایشان زیارت کنیم، پس برای رسیدن جوانان به این مفهوم یعنی «عارف به حق امام رضا(ع) بودن» باید انگارههای جدید و قوی ایجاد کنیم.
در همین جا لازم میدانم به فرمایش گهربار امام رضا(ع) اشاره کنم. ایشان میفرمایند: «...اگر مردم با محاسن کلام ما آشنا شوند، از ما تبعیت میکنند...». این روایت برای من و امثال بنده و مجموعههایی مثل آستان قدس رضوی، «راهبردیترین عنصر» است، زیرا براساس این روایت اگر محاسن کلام اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به مردم تعلیم داده شود و مردم این محاسن را بدانند و با آن آشنا شوند آنگاه به نظر من، میتوانند در عرصههای گوناگون مانند عرصههای دینی، کلامی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی، خانوادگی، معرفتی و... از گنجینههای معارف ناب رضوی بهره ببرند. البته یک نکته ظریف اینجا هست و آن اینکه حضرت رضا(ع) فرمودند: «...محاسن کلام ما...»؛ پرسش این است مگر فرمایش و سخنان حضرات معصومین(ع) نعوذبالله، خوب و بد دارد که ما بیاییم و محاسن کلام این بزرگواران را انتخاب کنیم؟! پاسخ این است خیر، منظور این نیست بلکه منظور از محاسن کلام این است همه سخنان و فرمایش حضرات معصومین(ع) خوب و زیبا و جذاب است و باید این خوب و زیبا بودن به عموم مردم و در طبقات مختلف جامعه با شیوه و روش مناسب و پسندیده آموزش داده شده و به نحو شایسته به مردم فهمانده شود.
آن دسته از شبکههای اجتماعی، ماهوارهها، محصولات اینترنتی، فیلمها، عکس، پویانماییها و همه آنچه با نظام و فرهنگ دینی و اسلامی و ملی کشور ما مخالف بوده و در نبرد و جنگ نرم هستند، به طور گسترده و با شدت و قدرت فراوان میخواهند نقاشیهای خوب ذهنی ما و فرزندان و جوانان و نوجوانان را بردارند و به جایش نقاشیهای بد و خطرناک و ویرانگر که مورد خواست و انتظار آنان است را در ذهن ما و ملت ما جایگزین کنند. به عبارت دیگر، میخواهند ذهن، فکر، سرنوشت، قدرت اراده و تصمیم ملت و کشور ایران را با انگارهآفرینی جدید، به نفع اهداف شوم و مخرب خود تسخیر کنند و در حقیقت، جنگ اصلی «جنگ انگارهها»ست که میخواهد انگارههای صحیح و درست جوانان و مردم ایران را درباره اسلام ناب محمدی و ایران اسلامی، تغییر دهند. با این مفهومسازیهای جدید میتوان با نوجوانان و جوانان نسل نو که ذائقه جدید دارند، ارتباط برقرار کرد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه