​​​​​​​ در همین باره کارشناسان اقتصادی نیز بر این باورند  که شرایط فعلی اقتصاد نیازمند تغییرات زیربنایی و فراهم‌سازی بسترهایی همچون سرمایه‌گذاری کلان برای دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی است که احیای برجام و افزایش درآمدهای ناشی از آن صرفاً بر بخشی از روند کنونی تأثیر گذاشته و آن را بهبود خواهد بخشید نه همه آن. چنان که غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در اظهارنظری می‌گوید: «در صورت نهایی شدن توافق برجام و برطرف شدن تحریم‌ها و محدودیت‌ها بر اقتصاد ایران شایسته است که رویکرد مدیریت اقتصاد به سمت اقتصاد توسعه‌ای تغییر کند که این غایب بزرگ اقتصاد کشور در دهه گذشته است. بیم آن می‌رود که مشابه تجربه دور اول برجام این فرصت موقت باشد، بنابراین بخش خصوصی پیشنهاد می‌کند اقدام‌های سیاستی به تفکیک بازه زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت در دستور کار دولت قرار گیرد».
وی افزوده است: «ثبات اقتصاد کلان شرایط لازم برای رشد اقتصادی پایدار و مستمر است و بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد به ‌خصوص در بخش‌های مولد به ثبات، امنیت و قابلیت پیش‌بینی پذیری برای انجام سرمایه‌گذاری نیازمند است».

تداوم روند کاهشی ظرفیت تولیدی نفت کشور
در همین زمینه مرتضی بهروزی‌فرد، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: بدون شک با توجه به شرایط، چند مسئله اساسی مطرح است؛ نخست اینکه باید در نظر داشت به خاطر فشاری که بر بازار جهانی نفت به دلیل تبعات حمله روسیه به اوکراین و پیش از آن رفتن ترامپ و روی کار آمدن بایدن وجود داشت، از شدت فشارها نسبت به فروش نفت ایران به‌ تدریج کاسته شد. اگر نمودارهای تولید نفت ایران را نگاهی بیندازید، خواهید دید پس از اتمام دوران ریاست جمهوری ترامپ روند نسبتاً افزایشی را در حوزه تولید نفت و به ‌تبع آن افزایش صادرات داشته‌ایم. اما این افزایش صادرات چند نکته دارد؛ نخست اینکه ما هنوز به حداکثر ظرفیت و سقف تولید نفت نرسیده‌ایم تا بتوانیم از تمام مزایای صادرات استفاده کنیم. از طرفی هم صادرات نفتی که در شرایط فعلی صورت می‌گیرد بدون شک همراه با تخفیفات بسیار زیادی است تا نفت ایران بتواند وارد بازار جهانی شود.
این کارشناس انرژی گفت: علاوه بر تخفیفات بالای نفت صادراتی کشورمان باید گفت به خاطر تحریم‌ها نیز هزینه‌های خاصی به صادرات نفت و اقتصاد کشور تحمیل می‌شود. برای مثال کشتی‌ها نمی‌توانند در ایران مستقیماً توقف داشته باشند و نفت را از اینجا به مناطق دیگر انتقال داده و وارد بازارهای مقصد همچون چین کنند. 

رشد صنعت نفت نیازمند سرمایه‌گذاری 150 میلیارد تا 200 میلیارد دلاری است
وی معتقد است: قطعاً تا زمانی که مسئله برجام تعیین تکلیف و رفع نشود، امکان استفاده از ظرفیت‌های موجود صنعت نفت را نخواهیم داشت. البته باید در نظر داشت با حل مشکل برجام نیز مسائل و چالش‌های اقتصاد کشور و حوزه انرژی کماکان ادامه خواهد داشت، زیرا صنعت نفت ایران میزان 150 میلیارد تا 200 میلیارد دلار پول لازم دارد تا بتواند شرایط بهتری را رقم ‌زده و متناسب با ذخایر موجود حرفی برای گفتن در بازارهای جهانی داشته باشد؛ بنابراین کسب 250 میلیارد دلار پول از محل فروش نفت در مدت سه سال تحت هیچ شرایطی فراهم نخواهد شد. اقتصاد کشورمان به دلیل محدودیت‌هایی که به خصوص در 10سال اخیر داشته، دچار مشکلات بسیار متعددی شده است و برای رفع آن نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده دارد. در واقع دستیابی به سرمایه‌گذاری گسترده نیز صرفاً از راه درآمدهای نفتی محقق می‌شود، بنابراین ما مجبوریم شرایطی را پدید بیاوریم تا امکان جذب سرمایه خارجی فراهم شود و بتوان اقتصاد کشور را از وضعیت نابسامان کنونی نجات داد.
بهروزی‌فرد تصریح کرد: بدین ترتیب اقتصاد کشور راه‌ حلی ندارد جز اینکه با اقتصاد دنیا در تعامل باشد. هر چه اقتصاد کشوری با اقتصاد منطقه و جهان بیشتر در هم‌ تنیده شود میزان موفقیت اقتصاد سیاسی و توسعه آن افزایش می‌یابد. در نتیجه، سهم نفت از بودجه کشور نیز بدان دلیل کاهش یافت که به ‌خوبی می‌دانستیم با شرایطی که پیش روی کشور قرار دارد عملاً امکان صادرات نفت وجود نخواهد داشت. با توجه به شرایطی که در چهار ماهه ابتدایی امسال داشتیم، اگر همین وضعیت ادامه یابد به ‌احتمال ‌زیاد تحقق درآمدهای نفتی تا پایان سال غیرممکن خواهد بود.

استفاده از فرصت‌ها به جای وابستگی به نفت
همان طور که اشاره شد، برجام و حتی فروش نفت نمی‌تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور را حل کند. ناترازی بانک‌ها و کسری بودجه دولت، ریشه مشکلات اقتصاد نفتی است.
به گفته علی ملک‌زاده، پژوهشگر و تحلیلگر مسائل اقتصادی «متأسفانه روند و چارچوب در نظر گرفته شده برای نظام بودجه‌ریزی کشور موجب شده افزایش هزینه زیادی در کشور داشته باشیم در حالی که درآمد مشخص و قابل وصولی برای افزایش هزینه‌ها در نظر گرفته نشده است». وی ادامه می‌دهد: «گرچه نبود محاسبات صحیح نیز سبب کسری بودجه می‌شود که همین موضوع موجب تشدید تورم و فشار به مردم است. این مسئله یک تهدید جدی برای اقتصاد است زیرا تمامی هزینه‌ها به صورت بی‌رویه افزایش پیدا کرد و اصلاح ساختار بودجه عملاً اجرایی نشده است».
البته حتی به صورت ایجابی، اقتصاد ایران فرصت‌های زیادی برای بی‌نیازی از برجام دارد؛ فعالیت‌های اقتصادی همچون تجارت و مالیات که می‌تواند کشور را از اقتصاد نفتی رها کرده و درآمد پایدار ایجاد کند، فرصت خوبی است که این موضوع در دوره تحریمی نیز در شرایط تحریمی افزایش داشته است. علاوه بر آن، دولت می‌تواند از ظرفیت نظام پولی و بانکی برای کاهش و قطع مشکلات تورم و افزایش نقدینگی بهره بگیرد.

خبرنگار: مینا افرازه