​​​​​​​اگرچه جامعه‌شناسان کارکردهای مناسک مذهبی و دینی را معمولاً در قالب انسجام و نظم و ثبات اجتماعی جست‌وجو می‌کنند اما برخلاف بسیاری از مناسک ادیان و مذاهب، ویژگی مناسک عاشورایی این بوده که علاوه بر وجه ثبات و انسجام‌بخشی اجتماعی، به دلیل برجسته کردن مفاهیمی چون عدالت، شجاعت و ظلم‌ستیزی کارکردی انقلابی و تحول‌گرایانه نیز داراست. اگر تاریخ چندصدساله ایران را نگاه کنیم یادِ عاشورا در شکل‌گیری قیام‌ها، جنبش‌ها و انقلاب‌های بزرگ معاصر ایران نقش مستقیمی داشته است. بسیج مردمی که عامل اصلی شتاب انقلاب اسلامی شد مرهون مراسم‌های چله شهدا در حسینیه‌ها و تکایای شهرهای قم و یزد و تبریز بود و شبکه محله‌ای مساجد و هیئت‌ها نقش اساسی در بسیج نیرو و تولید روحیه حماسی در دفاع مقدس هشت ساله داشتند. بخش عمده‌ای از سیاه‌کوبی‌ها،‌ مجالس عزاداری و آیین‌های عاشورایی در محلات برگزار می‌شود و هیئت نقش مؤثری در پیوند اجتماعی مردم محله و هویت محله‌ای دارد. مردم در ایام محرم انواع مختلف یاریگری‌ها و مشارکت‌های منسجم محله‌ای از نذری تا عزاداری را در مساجد و تکایا و خانه‌هاشان تجربه می‌کنند. در یک جمله، مناسک محرم در پیوند با محله سبب تقویت هویت محله‌ای در ایران بوده است. گسترش آسیب‌های اجتماعی در دهه‌های گذشته ارتباط مستقیمی با محله‌زدایی دارد. از بین رفتن خاطرات و حافظه محلی محلات و در پی آن، تخریب ارتباطات و پیوندها و سرمایه اجتماعی محلی لازم برای زندگی اجتماعی سالم و پایدار توسط توسعه وحشیانه سرمایه‌سالارانه شهری، ازدیاد آسیب‌های اجتماعی از طلاق، اعتیاد و فساد اخلاقی گرفته تا معضلات روانی را آسان کرده یا شدت بخشیده است. تضعیف روابط محلی، تخریب حافظه تاریخی محلات و طرد اجتماعی فرودستان به حاشیه‌ها از پیامدهای اصلی محله‌زدایی در توسعه کلانشهری بوده است.
صدا و سیما و برخی نهادهای فرهنگی اصرار دارند برخی مداحی‌ها یا حسینیه و هیئت‌های شلوغ را برجسته کنند و با این بازنمایی‌ها دوباره جمعیت‌ها را از محلات به سمت آن‌ها می‌کشانند. گویا عظمت حسینی را در گردآوری و بازنمایی جمعیت‌های بزرگ جست‌وجو می‌کنند. اما هیئت فلان مداح و بهمان دانشگاه تهی از هویت محله‌ای و کارکرد اجتماعی‌اند و مخاطبانی که از محلات گوناگون به آن‌ها سرازیر می‌شوند دوباره به محله زندگی خود برمی‌گردند و مهم‌ترین فرصت پیوند اجتماعی با محله‌شان را از دست می‌دهند. حتی اگر علقه مذهبی نداریم باید نقش آیین‌های محرم در حفظ محلات را پاس بداریم و اگر هیئتی هستیم به هیئت‌های محلات بازگردیم.