​​​​​​​«آستان‌نیوز» در روز میلاد حضرت زینب(س) که اسوه صبر و ایستادگی است با مرتضی انفرادی، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی درباره «صبر در تعالیم اسلامی با تأکید بر آموزه‌های رضوی» گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانیم.

برای ورود به گفت‌وگو، لطفاً در ابتدا توضیحی درباره زندگی و شخصیت حضرت زینب(س) بفرمایید.
حضرت زینب(س) یکی از باعظمت‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام است که ویژگی‌های برجسته‌ای در تمام شئون فردی، خانوادگی، علمی، اجتماعی و سیاسی دارند. ایشان در سال پنجم هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشودند و در سن 57 سالگی و با فاصله نه چندان دور از واقعه کربلا در سال 62 هجری قمری از دنیا رخت بربستند. این حضرت از نظر اصالت خانوادگی در بالاترین سطح قرار دارند چنان که پدر ایشان حضرت علی(ع) و مادر بزرگوارشان حضرت زهرا(س) و برادرانشان امام حسین(ع)، امام حسن(ع) و حضرت عباس(ع) است.
نبی مکرم اسلام(ص) ایشان را زینب به معنای زینت پدر نام نهاد. حضرت زینب(س) با پسرعموی خود، عبدالله جعفر ازدواج کرد و دارای پنج فرزند به نام‌های علی، عون، عباس، محمد و ام‌کلثوم بودند که دو تن از فرزندان ایشان در حادثه عاشورا به شهادت رسیدند.

درباره القاب و ابعاد مختلف شخصیتی حضرت زینب(س) برایمان بگویید.
این حضرت دارای القاب فراوانی در منابع روایی و تاریخی هستند که مهم‌ترین آن‌ها، عقیله بنی‌هاشم، عالمه غیر معلمه، شریکه الحسین، نائبه الزهرا، عابده آل علی و ام‌المصائب است.
حضرت نمونه بارز یک انسان کامل بودند و مطابق نقل تاریخ در زمان حضرت علی(ع) در شهر کوفه برای بانوان مسلمان قرآن تفسیر می‌کردند. همچنین فصاحت و بلاغت در سخنوری که سبب متزلزل شدن پایه‌های کاخ ظلم و ستم در کوفه و شام شد از نمونه‌های قابل توجه و از ویژگی‌های ایشان است. علاوه بر اینکه تهجد ایشان در درجه‌ای قرار داشت که به «عابده آل علی» شهرت یافت. ام‌المصائب نیز صفت مشهور این بزرگ بانوی عالم است که ایشان را تجسم و نماد صبر جمیل دانسته‌اند. حضرت زینب کبری(س) در مسئولیت بزرگ جهاد در راه خدا از مال، همسر و فرزند گذشت و با کمال شهامت و فداکاری از هر چه لازم بود، دست کشید و در همه جا یار وفادار برادر بود و چنانچه در تاریخ می‌خوانیم، در چند مورد نیز جان مبارک امام سجاد(ع) را از مرگ نجات دادند.
 
جایگاه «صبر» در ادبیات دینی و نگاه قرآن به این موضوع چگونه است؟
صبر یکی از مهم‌ترین صفات اخلاقی انسان است و هیچ یک از فضائل آدمی به این اندازه مورد تأکید نبوده است. صبر در لغت به معنای حبس و نگهداری است و در اصطلاح به معنای ثبات و آرامش نفس در سختی‌ها و بلایاست، صبر به عبارت دیگر مقاومت در برابر سختی‌ها و حفظ تاب و قرار است.
در مورد ارزش و جایگاه والای صبر این نکته کافی است که بیش از 100 آیه قرآن از واژه صبر مشتق شده است و خداوند در قرآن برای صابران، اجر و پاداش‌های فراوانی بشارت داده است. 

علاقه‌مندیم از موضوع صبر در تعالیم و آموزه‌های امام رضا(ع) هم بیشتر بدانیم. 
صبر و بردباری در تعالیم رضوی یکی از ویژگی‌های انسان‌های برجسته به شمار می‌رود و امام رضا(ع) در احادیث متعدد، افراد و جامعه را به داشتن صبر رهنمون می‌کردند، روایت‌های ایشان درباره صبر، بستری مناسب برای تعالی روح و فکر انسان مهیا می‌کند. روایت‌هایی همچون «بهترین طاعت خداوند صبر و رضاست»، «هر کس در راه خدا صبر پیشه کند خداوند بهتر از آنچه از دست داده به او خواهد بخشید» و «شکیبایی بر بلا زیبا و پسندیده 
است». 
کما اینکه عالم آل محمد(ع) در رفتار و سیره خودشان نیز در برابر ناملایمات صبری جمیل داشتند؛ صبر ایشان در قبال وقایع پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام کاظم(ع)، صبر و شکیبایی در هجرت اجباری از مدینه تا مرو و سختی‌های ایجاد شده در دستگاه عباسیان و... نمونه‌هایی از بردباری امام رضا(ع) در برابر حوادث و وقایع ناگوار است.