آرشیو مطبوعاتی گنجینه رضوی چگونه بزرگترین انقلاب معاصر را روایت کرده است؟
مطبوعات راویان زنده تاریخ انقلاب
کتابخانه آستان قدس رضوی با جذب بیش از 33هزار عنوان نشریه ادواری، یکی از بزرگترین آرشـــیوهای مطبـــوعاتی کشور محسوب میشود که در بسیاری از آنها اخبار و اطلاعات ارزندهای از سالها مبارزات مردم دیده میشود.
تورق روزنامههای اطلاعات، کیهان، خراسان و آفتاب شرق، خواننده را به بهترین شکل در حال و هوای شور و هیجان و وحدت انقلابی مردم در آن دوران قرار میدهد.
اخبار و تیتر روزنامههای بهمن 1357، التهاب و شور مردم را در مشهد نشان میدهد. مسیرهای راهپیمایی، شعارهای مردمی، حمایت اقشار مختلف مردم از کسبه و روحانیون گرفته تا جوانان و نوجوانان و بانوان همه در صفحات روزنامهها خودنمایی میکنند.
آنچه در این مقاله به آن اشاره میشود، اخبار و گزارشهای روزهای انقلاب در مطبوعات آن روزگار است که با همراهی ابراهیم حافظی، رئیس اداره مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از آن مطلع شدیم.
سانسور شدید اخبار انقلاب
در فضای پرالتهاب پایان حکومت پهلوی که رسانههای ارتباط جمعی مانند رادیو و تلویزیون همه در خدمت نظام شاهنشاهی بود تنها اخبار و اطلاعات موثق از جریان انقلاب به صورت جسته و گریخته در شبنامهها و روزنامهها به چشم میخورد و سانسور و فشار بیامان، راه اطلاعرسانی و تبلیغ گسترده حرکت انقلابی را بسیار مشکل کرده بود تا اینکه شعلههای قیام مردم شعلهورتر و فضا کمی برای انعکاس اخبار آزادتر شد.
دیدگاه حضرت امام(ره) درباره مطبوعات
در آن دوران یکی از منابع مهم مردم برای دسترسی به اخبار و وقایع کشور، همین روزنامهها بودند.
بنا به گفته ابراهیم حافظی، رئیس اداره مطبوعات آستان قدس رضوی، کیهان، اطلاعات، خراسان و آفتاب شرق از معدود روزنامههای آن دوران بود که با نزدیک شدن به روزهای پیروزی انقلاب و خروج شاه از کشور با شجاعت بیشتری اخبار را انعکاس میدادند.
تصاویر راهپیماییها، اعلامیههای حضرت امام(ره) و فراخوانهای تجمع و تحصن در روزنامهها مردم را به سوی مطبوعات کشاند.
امام خمینی(ره) از ابتدای نهضت بر نقش مهم رسانهها در حرکت انقلاب تأکید داشتند و در سخنرانیهای خود بارها به آن اشاره میکردند. در صفحه 61 جلد18 صحیفه امام آمده: «مطبوعات باید یک مدرسه سیار باشند تا مردم را از همه مسائل بهخصوص مسائل روز آگاه نمایند».
آنچه به آن اشاره میشود منتخبی از اخبار روزنامههای خراسان و آفتاب شرق است که بهمن 57 در مشهد منتشر و توزیع میشدهاند.
سیل خروشان زنان با حجاب
11بهمن 1357؛ تظاهرات یک میلیون نفری در مشهد. یک بار دیگر شهر مشهد زیر پای یک میلیون نفر لرزید. در میان تظاهراتکنندگان، سیل خروشان زنان با حجاب اسلامی تماشایی بود.
12 بهمن 1357؛ تحصن جامعه روحانیت مبارز مشهد. هدف تحصن: اعتراض به ایجاد مواضع در راه بازگشت امام خمینی(ره)؛ اعتراض به کشتار بیرحمانه جمعه تهران.
13 بهمن 1357؛ کاروان اتومبیلها با چراغهای روشن، بوقهای موزون و دست تکان دادنها سراسر مشهد را زیباتر و شادتر از هر روز روشن کرده بود.
پایان تحصن علمای مشهد
15 بهمن 1357: علمای متحصن در صحن امام خمینی پس از ورود امام به وطن، به تحصن خود خاتمه دادند و بیانیهای را منتشر و قرائت کردند. در این بیانیه ضمن تشکر از همه قشرها و گروههای مختلفی که به تحصن علما پیوسته بودند و نیز کارکنان اداره آستان قدس رضوی که امکانات صحن مطهر را برای تحصن در اختیار متحصنان قرار داده بودند، بر ادامه راه تا پیروزی نهایی تأکید شد.
تظاهرات ضد دولت بختیار در مشهد
دوشنبه 16 بهمن 1357؛ به دنبال ورود رهبر انقلاب ملی و مذهبی ایران امام خمینی به وطن تمام شهرها بهویژه مرکز استان خراسان یکپارچه شور و انقلاب شده است. در روز گذشته دهها هزار نفر از مردم مشهد در حالیکه تمثالهایی از رهبر عظیمالشأن خود را حمل میکردند در خیابانهای شهر به راهپیمایی پرداختند... .
17 بهمن 1357؛ مشهدیها در خوشآمدگویی به امام چه نوشتند: «به ابراهیم زمان، امام خمینی جهت برچیده شدن آخرین مظاهر دیکتاتوری خوش آمد میگوییم».
«امام خمینی نابغه خلقت و شکننده بت 2500 ساله، به ایران خوش آمدی».
تظاهرات و راهپیمایی در مشهد
18 بهمن 1357؛ شهر مشهد همه روزه صبح و عصر شاهد تظاهرات و راهپیمایی است. مقارن ساعت 4:30 بعدازظهر روز گذشته خیابان شیرازی مملو از جمعیت شده بود. پیشاپیش جمعیت، عکس بزرگی از رهبر انقلاب و در سمت دیگر آیاتی از کلامالله مجید به چشم میخورد که روی یک پارچه بزرگ نقش بسته بود... در خیابان امام خمینی در حالی که جمعیت موج میزد به طور مرتب و منظم پاهای خود را به زمین میکوبیدند و شعار میدادند «وای اگر خمینی حکم جهادم دهد توپ و مسلسل نتواند که جوابم دهد».
19 بهمن 1357؛... روز جمعه 11 ربیعالاول مطابق با 20/11/1357 چهلمین روز فاجعه جانگداز یکشنبه خونین مشهد مقدس است، روزی که جماعتی انبوه از برادران مسلمان به خاک و خون کشیده شدند.
جهت بزرگداشت و یادبود آن کشتهشدگان مجلس یادبودی از ساعت 3 تا 5 بعدازظهر در مسجد جامع گوهرشاد منعقد است... .
جمعه 20 بهمن 1357؛ در مشهد 5/1میلیون نفر از دولت بازرگان پشتیبانی کردند.
22 بهمن 1357؛ روز جمعه به دنبال اعلام جامعه روحانیت، مجلسی در مسجد گوهرشاد به یاد چهلمین روز شهادت شهدای یکشنبه خونین برگزار شد. حجتالاسلام کامیاب به ایراد سخنرانی پرداخت و حضرات آیات عظام شیرازی و قمی هم حضور داشتند.
روزنامه خراسان از 1328 تاکنون
سال 1357 همزمان با روزهای پیروزی انقلاب اسلامی تنها روزنامههای خراسان و آفتاب شرق که سالها از انتشارشان میگذشت، همچنان چاپ میشدند و اخبار لحظه به لحظه رویدادهای مشهد را منعکس میکردند. روزنامه آفتاب شرق که به مدیریت علیرضا آموزگار از سال 1303 شروع به انتشار کرده بود در سالهای منتهی به انقلاب توسط همسر و پسر وی مدیریت و منتشر میشد و البته کمتر از یک سال پس از پیروزی انقلاب چاپ آن متوقف و برای همیشه تعطیل شد. بسیاری از نسخههای آن در آرشیو آستان قدس رضوی در دسترس محققان است.
روزنامه خراسان را محمد صادق تهرانیان سال 1328 تأسیس کرد. این روزنامه که اکنون هفتاد و سومین سال انتشارش را میگذراند، در این سالها بدون تعطیلی منتشر شده است.
با پیروزی انقلاب اسلامی امتیاز آن به بنیاد مستضعفان واگذار شد و از حدود دو دهه پیش، مؤسسات مطبوعاتی همچون کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی به صورت مستقل و زیر نظر دفتر رهبر معظم انقلاب اداره میشود. این روزنامه، قدیمیترین روزنامه در حال انتشار غیرتهرانی بوده که آرشیو کامل آن در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه