غفلت از تجارت با همسایه شرقی

در میز‌گرد اندیشکده مسئله روزنامه قدس با فعالان اقتصادی ایرانی و افغانستانی مطرح شد

غفلت از تجارت با همسایه شرقی

فرهاد زنگنه

با توجه به آمارهای ارائه شده توسط روابط عمومی سازمان صمت، خراسان رضوی چهارمین استان صنعتی کشور است و 5هزارو500 واحد صنعتی در تمام گروه‌های صنعتی از صنایع غذایی و معدنی گرفته تا خودرو و صنایع شیمیایی فعال‌اند. در استان بیش از 43 شهرک صنعتی و 220 هزار واحد صنفی وجود دارد.

این ظرفیت عظیم اقتصادی را که در کنار فاصله 120 کیلومتری هرات تا مرز ایران قرار می‌دهیم، در کنار زبان و فرهنگ مشترک و ذائقه مشابه، توقع داریم حجم مبادلات و معاملات اقتصادی بسیار سنگینی بین ایران و افغانستان وجود داشته باشد، اما متأسفانه اینچنین نیست.
در همین زمینه فرصتی دست داد تا میزبان آقای حقیقی؛ فعال اقتصادی ایرانی مقیم افغانستان، آقای غوثی؛ تاجر و تولیدکننده و معاون اتاق صنایع هرات و فیض‌زاده؛ تاجر و رئیس اتاق پیشه‌وران هرات و چند تن دیگر باشیم و دیدگاه‌های آنان در مورد ظرفیت‌های اقتصادی ایران و افغانستان را بشنویم. به نظر می‌آید اکنون در افغانستان بازار ایده‌آلی شکل گرفته است که به دور از دخالت دولت در اقتصاد و یا ایجاد انحصار، قواعد بازار آزاد مانند عرضه و تقاضا همه چیز را تعیین می‌کند و بالطبع چنین بازاری، بهشت تاجران محسوب می‌شود.

زمینه‌های مشترک همکاری ایران و افغانستان
فیض‌زاده، رئیس اتاق پیشه‌وران هرات اظهار کرد: زمینه مشترک فرهنگی بین دو کشور زیاد است برای مثال در موضوع کشف حجاب اجباری در زمان پهلوی اول، تعداد زیادی از مردم ایران به افغانستان رفتند و ده‌ها سال در آنجا زندگی و حتی ازدواج کردند و سپس برگشتند و در تربت‌جام خیلی از این خانواده‌های دورگه وجود دارد. بازار ناب افغانستان بیش از همه کشورهای دنیا برای ایرانی‌ها سودمند است.
او معتقد است: ذائقه افغانستانی به محصول ایرانی خیلی نزدیک است، چرا تولیدکننده ایرانی استفاده نمی‌کند؟ بعضی از اقلام را تولید‌کننده ایرانی از استرالیا و کشورهای دور وارد می‌کند درحالی که می‌تواند از افغانستان وارد کند. برخلاف ترکیه که دوست دارد با اروپای شرقی سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشد، افغانستان دوست دارد با ایران سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشد.
فیض‌زاده گفت: افغانستان فصل جدیدی را آغاز کرده است و گروه طالبان برای ایرانی‌ها هیچ محدودیتی قرار نمی‌دهد. هنوز دولت رسمی در افغانستان نداریم، اما این دلیل نمی‌شود بخش خصوصی شامل کارخانه‌داران و تجار و اصناف از یکدیگر فاصله بگیرند، زیرا در حال حاضر بیشتر می‌توانیم با شما مراودات اقتصادی داشته باشیم. او با اشاره به اینکه مشهد دارای 115 هزار واحد صنفی و هرات دارای 85 هزار واحد صنفی است، معتقد است در شرایط حاضر که به صورت موقت در بخش خدمات بانکی در افغانستان مشکل وجود دارد، باید از ظرفیت اصناف استفاده کرد.

تحریم‌ها و نقش ایران در صنعت افغانستان
فیض‌زاده خاطرنشان کرد: لوله گاز ایران سال‌هاست تا لب مرز دوغارون آمده است اما آمریکا اجازه نمی‌دهد این لوله به هرات بیاید، درحالی که از مرز ایران تا هرات فقط 120 کیلومتر مسیر صاف است و بخش خصوصی افغانستان هم به مشارکت تمایل دارد. حالا آمریکا رفته است و هیچ مانعی نیست. او گفت: دیگر آمریکا نیست به دولت ما دستور بدهد که مراودات اقتصادی با ایران باید خیلی پایین باشد. فیض‌زاده که دغدغه صنعت نوپای افغانستان را دارد، از ایرانی‌ها می‌خواهد با انتقال تجارب صنعتی خود، از صنایع افغانستان حمایت کنند. او تأکید دارد از آنجا که ایرانی‌ها در شرایط تحریم توانسته‌اند صنعت خود را سرپا نگه دارند، تجارب ارزشمندی دارند.
فیض‌زاده معتقد است بیشترین تولیدات خراسان رضوی به افغانستان صادر می‌شود یک ایرانی به ونزوئلا یا اربیل عراق می‌رود و سرمایه‌گذاری می‌کند، اما به هرات که فقط 120 کیلومتر از ایران فاصله دارد نمی‌رود. درحالی که اگر ایرانی‌ها در افغانستان سرمایه‌گذاری کنند، نیروی کار افغانستان به ایران نمی‌آید. او گفت: در سال 1396 در مزایده کارخانه سیمان، ایرانی‌ها برنده شدند اما آمریکا راه‌اندازی آن را ممنوع کرد و در نهایت با کارشکنی آن‌ها کارخانه سیمان راه نیفتاد که اگر راه بیفتد حداقل 10 هزار فرصت شغلی ایجاد می‌شود و شاید 100 هزار نفر از تعداد مهاجران غیرقانونی افغانستان به ایران کاسته شود.

امنیت و کاهش فساد در حکومت جدید افغانستان
معاون اتاق صنایع هرات نیز بازار امروز افغانستان را بازار آزادی توصیف کرد که همه چیز در آن توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. او گفت: در افغانستان بخش خصوصی از دولت مستقل است و بخش خصوصی هرچه بخواهد می‌تواند کار کند.
غوثی افزود: در گذشته میلیون‌ها دلار صرف جنگ می‌شد ولی حالا جنگی نیست و دولت افغانستان با عواید گمرکات می‌تواند کشور را بسازد. او با انتقاد از برخی رسانه‌ها که فضای افغانستان را ناامن جلوه می‌دهند، اظهار کرد: حوادث در تمام دنیا رخ می‌دهد و منحصر به افغانستان نیست مثلاً در آمریکا یک نفر تیراندازی می‌کند و 20 نفر را می‌کشد. او واقعیت افغانستان را با آنچه رسانه‌ها نشان داده‌اند متفاوت توصیف کرد و از رویکرد حکومت جدید با بخش خصوصی سخن گفت. او گفت 33 سال است تجارت می‌کند و هم‌اکنون مشغول تجارت با کشورهای مختلف است و کارخانه‌های خودش در افغانستان فعال هستند و مشکلی ندارند.

نیازمندی‌های کالاهای اساسی در بازار افغانستان
حقیقی، فعال اقتصادی ایرانی مقیم افغانستان نیز از وزارت صمت گله داشت و گفت: فرایندهای اداری حضور هیئت تجاری افغانستان در ایران، سخت و طولانی بوده و چندبار به خاطر اشتباه‌های اداره صمت در نامه‌نگاری‌های اداری، در کنسولگری دچار مشکل شده‌اند. او معتقد است: گرچه سه اتاق مشترک داریم اما هیچ یک عملکرد مطلوبی ندارند، اتاق افغانستان در مشهد تعطیل است و در تهران فقط یک منشی دارد. او عملکرد رایزن‌های اقتصادی را نامطلوب خواند و اظهار کرد: رایزن ایران در افغانستان پس از 6 سال حضور در افغانستان، نه رویدادی ایجاد کرده‌ و نه می‌تواند به فعالان اقتصادی اطلاعات مناسبی بدهد.
حقیقی معتقد است مسئولان ایرانی برنامه ندارند، بخش خصوصی هم فقط دوست دارد کالا صادر کند درحالی که بازار افغانستان از نظر کالا اشباع شده است و باید بخش خدمات فنی مهندسی، دارو، شرکت‌های دانش‌بنیان و آموزش تقویت شود. او همچنین به نیاز بازار افغانستان به بسته‌بندی اشاره کرد و زمان حاضر را بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری تولیدی دانست.