این اما همه واقعیت نیست. قرار نیز نبوده این‌طور باشد. درست است که سیل شبهات در فضای مجازی با شدت، دین و دینداری را به‌خصوص در نسل جوان هدف قرار داده اما آن‌ها که بلندنظرتر هستند به جای پاک کردن صورت مسئله، می‌گویند می‌توان به همین فضا نیز به جای یک بحران، به چشم یک فرصت نگریست. مسئله‌ای که رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار اخیر خود با اعضای مجلس خبرگان رهبری روی آن تأکید کردند و گفتند: «این شبهه‌ها مثل این تحریم‌هاست». این یعنی باید همین شبهات و بستر فراگیر شدن آن را نیز همچون فرصتی نگاه کرد که ما را به کار و فکر و مطالعه وادار می‌کند و همین در بلندمدت سبب کاهش آسیب‌پذیری ما خواهد شد. 
ما در گفت‌وگو با دو روحانی فعال در عرصه فضای مجازی تلاش کرده‌ایم به همین موضوع بپردازیم.
نخستین چهره‌ای که سراغش رفتیم، حجت‌الاسلام علی سرلک، روحانی نام آشنای عرصه رسانه است. او هم در فضای حقیقی، کلاس درس و منبرهای شلوغ دارد و هم در فضای مجازی پِی‌جویان پیگیر و پر و پا قرص. 

تبلیغ می‌تواند نسبت صحیحی با فضای مجازی ایجاد کند
از او درباره تجربه تبلیغ در فضای مجازی می‌پرسیم. او با نگاه مثبتی به این فضا می‌گوید: فضای مجازی یک قاب، قالب و ظرفیت است. ظرفیتی که مانند تمام ظرفیت‌های دیگر امکان استفاده مثبت و منفی از آن وجود دارد و بسته به توانایی‌ها و هدفمندی‌های کاربران، می‌توان آن ظرفیت را به جنبه‌های مثبت سوق داد یا آن را از جنبه‌های منفی سرشار کرد.
حجت‌الاسلام سرلک اضافه می‌کند: هر چند خاستگاه و محل تولد شبکه‌های مجازی، کشورهای خارجی و جریان مقابل ما هستند و فضای عمومی و جریان کلی هم با آن جریان‌ها مخالف‌اند اما حتماً می‌شود حرکتی انجام داد و نسبت صحیحی با ماجرا برقرار و از آن بهره‌برداری کرد.این فعال حوزه مجازی تأکید می‌کند: تجربیات فراوانی هم در این زمینه و برای استفاده مناسب از این فضا وجود دارد. افرادی که در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به صورت مثبت فعالیت دارند از این ظرفیت بسیار استفاده می‌کنند و با دنبال‌کننده‌های فراوان توانسته‌اند موج‌های صحیحی به وجود آورده و در جامعه اثرگذار باشند.
سرلک یادآور می‌شود: در مدت زمان انجام تبلیغ دینی و ارتباطات فردی و مشاوره‌ها در فضای مجازی تجربیات و خاطرات خوبی دارم. موارد بسیاری بوده که با انتشار یک پست و بیان موضوعی در تبیین و توضیح مسئله‌ای با باز نشر حداکثری و حیرت‌آوری مواجه شدیم. بازخوردهایی که از کشورهای دیگر با هزاران کیلومتر دریافت کردیم و سخنان مردمی که دغدغه دانستن و حل مشکلات دینی دارند تاکنون انگیزه خوبی برای ادامه راه بوده است.
او صحبت‌هایش را با جملاتی از مرحوم صفایی حائری جمع‌بندی می‌کند و می‌گوید: مسئولیت، درختی است که ریشه آن در آگاهی‌ها و بهارش در بحران‌هاست. یعنی انسان‌ها وقتی متوجه می‌شوند مسئولیتی بزرگ‌تر از دانه و لانه دارند و اهل ذکر واقعی و نه لفظی شدند، می‌توانند رشد کنند. در این صورت آن‌ها از بحران‌ها و از بعضی ناملایمات استقبال می‌کنند زیرا آن را مقدمه‌ای برای رشد می‌دانند. باید تلاش کنیم جامعه از مصرف‌گرایی، تخدیر و لمیدگی و… که بعضی‌ها به آن رو آورده‌اند فاصله بگیرد. اگر هنگام کار و فعالیت در شبکه‌های مجازی به این موارد توجه داشته باشیم و هدفمند وارد این فضا شویم و از همه مهم‌تر زبان ارتباطی را بدانیم، استفاده از این ظرفیت، موقعیت مناسب و خوبی است.

باید با فکر و برنامه‌ریزی وارد عرصه مجازی شد
روحانی دیگری که پای سؤال و جواب ما می‌نشیند، حجت‌الاسلام سید هادی موسوی، طلبه جوان حوزه علمیه قم و دانش‌آموخته زبان انگلیسی است که فعالیت گسترده‌ای در فضای مجازی دارد. او در صفحاتش در فضای مجازی، کلام نورانی حضرت حق و دعاهای وارد شده را با گرافیکی ساده، آرام و در عین حال هنری به مخاطبان خود عرضه می‌کند.
حجت‌الاسلام موسوی درباره تفاوت و اثرگذاری تبلیغ حضوری و مجازی می‌گوید: اگر می‌خواهیم اثرگذار باشیم، باید در تبلیغ حضوری فعالیت مناسبی داشته باشیم زیرا تضمینی در فعالیت‌های مجازی وجود ندارد. ما در فضای مجازی با مخاطبان گوناگونی مواجه هستیم و نمی‌توانیم برای تمام آنان مطالب مفید داشته باشیم؛ همچنین گاهی در فضای مجازی مطالبی بارگذاری می‌شود که از خطوط قرمز تبلیغ گذشته و مخاطب را از ما دور می‌کند.
او با بیان خاطره‌ای از اثرگذاری تبلیغ حضوری ادامه می‌دهد: یکی از سال‌ها برای تبلیغ به یکی از روستاهای محروم کشور رفتم و خوشبختانه برای سال بعد نیز از بنده دعوت کردند. یکی از اهالی روستا من را دید و گفت: به خاطر منبر شب چهارم سال گذشته شما، سیگار را ترک کردم و داماد و پسرم را نیز ترک دادم. ذهنم کنجکاو شد من در شب چهارم سال گذشته چه مطلبی را بیان کردم که موجب این حرکت مناسب از سوی این مرد شده اما پاسخی نیافتم. از او سؤال کردم در آن شب چه مطلبی را گفتم که شما این کار را کردید؟ پاسخ داد: شما مطلب خاصی نگفتید. ولی من پای منبر شما مشغول کشیدن سیگار بودم. شما در اواسط سخنرانی با نگاهی به من و بدون تذکر، به سخنان خود ادامه دادید و همان نگاه و سکوت معنادار شما مرا بسیار شرمنده کرد و سبب شد سیگار را ترک کنم. این همان اثرگذاری تبلیغ حضوری است. مقتضای حال مخاطب در دستان ماست و می‌توانیم با مخاطب‌شناسی و ارائه مطالب مرتبط با حال او به اهداف خود دست پیدا کنیم.
موسوی با ابراز نگرانی می‌گوید: متأسفانه امروز بسیاری از متدینان در فضای مجازی فقط آنلاین هستند و به جای اینکه استفاده برسانند، خود مورد استفاده قرار می‌گیرند. آن‌ها که قصد حضور در این فضا را دارند، باید با برنامه‌ریزی و فکر وارد این عرصه شوند تا بتوانند تأثیرگذار بوده و به اهداف خود دست پیدا کنند در غیر این صورت حضورشان بدون تأثیر بوده و حتی گاهی اوقات دچار انحراف نیز خواهند شد.
او درباره فرصت یا تهدید بودن این شبکه‌ها توضیح می‌دهد: در عصر حاضر باید قبول کنیم شبکه‌های اجتماعی به تهدید تبدیل شده است، زیرا به‌راحتی شبهات گوناگون، تصاویر و فیلم‌های مستهجن به دست مخاطبانی که بر اساس آمار، 80درصد آن‌ها را افراد زیر 20سال تشکیل می‌دهد، رسیده و جامعه را با مشکلات فراوانی روبه‌رو کرده است.
او بیان می‌کند: تنها راهکار عملی برای مقابله با این معضل، ساختن جوامع آنلاین در داخل کشور است تا بتوان متناسب با فرهنگ جامعه اسلامی و با مدیریت صحیح و مناسب، آن را از هرگونه مطالب غیرمفید پاک و تغذیه‌ای مناسب به جوانان عرضه کرد. ما می‌توانیم از این طریق و با ساخت شبکه‌های اجتماعی مدرن و پیشرفته، حرکتی مهم و رو به جلو داشته و قدم‌های مؤثری در راستای تحقق گفتمان انقلاب اسلامی برداریم.
حجت‌الاسلام موسوی درباره مخاطبان خود در اینستاگرام نیز می‌گوید: تقریباً 50درصد مخاطبان من ایرانی و بقیه از کشورهای دیگر مانند فرانسه، اندونزی و برخی دیگر از کشورهای اروپایی هستند. ارسال پیام‌های متعدد از مخاطبان، نشان‌دهنده رضایت آنان است که مرتب به صفحه من ارسال می‌شود.  نکته جالب این پیام‌ها این است که خانم‌های چادری یا آقایان متدین به من پیام نمی‌دهند بلکه افرادی که ظاهری غیرمذهبی دارند از محتوای مطالب بارگذاری شده ابراز رضایت و اعلام می‌کنند مسیر زندگیمان عوض شده و این بالاترین افتخار و بزرگ‌ترین انگیزه برای ادامه فعالیت است.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان