زیرساخت‌هایی که برای افشای تخلف‌ها لنگ می‌زنند
سامانه‌ای که فاش نشد
طرحی که هدفش، پیشگیری و مبارزه با فساد اداری و افزایش سلامت نظام اداری با ایجاد بستری امن برای تضمین حمایت‌های مادی و معنوی از اعلام‌کنندگان تخلف عنوان شد. بر پایه این مصوبه، فساد اداری «هرگونه فعل یا ترک‌فعل واقع شده یا در حال وقوع توسط کارکنان شهرداری، ستاد مناطق، سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات وابسته یا شورای اسلامی شهر یا طرف‌های قراردادی مجموعه‌های یاد شده که توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی به صورت جمعی، فردی یا سازمان به صورت عمدی یا نقض قوانین و مقررات کشور یا مصوبات شورای اسلامی شهر انجام پذیرد یا...» تعریف شده است.
زیرساخت‌هایی که ناقص است
براساس این مصوبه مقرر شد در شهرداری مشهد یک کمیسیون حمایت و تشویق اعلام‌کنندگان فساد اداری تشکیل شود که اعضای آن شهردار یا معاون مالی او، معاون نظارت، پایش و پیگیری برنامه شورای شهر، مدیرکل حراست شهرداری، مدیرکل بازرسی و رسیدگی به شکایات شهرداری، مدیرکل حقوقی شهرداری و مدیرکل منابع انسانی شهرداری بودند.
همچنین راهکار حمایت از سوت‌زنان هم در بند۲ وظایف این کمیسیون این‌گونه عنوان شده است: «اتخاذ و اعمال راهکار‌های قانونی به منظور حمایت، تأمین امنیت و جبران خسارت اشخاصی که اطلاعات خود را برای پیشگیری، کشف یا اثبات تخلف در اختیار کمیسیون قرار داده‌اند» همچنین در این مصوبه سازوکار‌هایی برای تشویق مالی سوت‌زنان در نظر گرفته شده است.
به این ترتیب همه سازوکار‌های سوت‌زنی در شهرداری و شورای شهر مشهد در سامانه فاش به آدرس www.mashhad.ir قرار گرفت تا مخاطب با مراجعه به این سامانه، اطلاعاتی از قرارداد‌های شهرداری مشهد را مشاهده کند. در پایین صفحه هم بخشی با عنوان «ارتباط با ما» قرار گرفته که در این بخش فقط آدرس ساختمان شهرداری مشهد، کدپستی، تلفن شهرداری مرکز، تلفن مرکز ارتباطات مردمی، نمابر، رایانامه و... قرار دارد.
اما اشکالات این سامانه کجاست؟ متأسفانه در این سامانه جایی برای ارائه اطلاعات درباره تخلف‌ها پیش‌بینی نشده است! شاید هم انتظار بر این بوده شخصی که تخلفی را در شهرداری دیده و به اصطلاح می‌خواهد سوت‌زنی کند، با شماره ۱۳۷ تماس بگیرد و اطلاعات را ارائه دهد یا به آدرس ایمیل شهرداری، اسناد را ایمیل کند. در این سامانه قراردادها، مستندات بودجه و برخی از معاملات شهرداری قرار گرفته، اما مشخص نیست آیا همه این معاملات و قراردادها اینجا اعلام می‌شود یا فقط بخشی از آن‌ها؟ راهکار مدیریت شهری در این سامانه برای حفظ هویت افشاکننده اطلاعات چه بوده است؟ اصلاً جایی برای بارگذاری اسناد وجود دارد؟ برای به چالش کشیدن سامانه فاش شهرداری مشهد نه نیازی به اطلاعات آنچنانی است و نه حتی هوش زیاد! این نقص‌ها در شورای ششم هم حل نشد و می‌توان گفت به خاطر همین نکات که بر طرف کردنش برای مدیریت شهری نیاز به دانش و مهارت زیادی ندارد، موجب شده سامانه فاش پس از سه سال فعالیت، ناکارآمد و در حد یک ژست شفافیت باقی بماند.
شورای ششم هم سامانه فاش را احیا نکرد
این سامانه با توجه به نامش قرار بود زیرساخت و ابزاری برای ارائه گزارش تخلف‌های مسئولان شهرداری و همه حقوق‌بگیران این نهاد در همه بخش‌های آن باشد.
چیزی فراتر از شفافیت قراردادها و تعاملات شهرداری؛ اما این زیرساخت به خوبی مهیا نشد و از آن، فقط به عنوان جایی برای بیان بخشی از قرارداد‌های مالی شهرداری مشهد استفاده شد.
شورای ششم می‌تواند یا می‌خواهد این سامانه را راه‌اندازی کند؟ یا سازوکاری برای افشای تخلف‌های مدیران شهرداری ایجاد خواهد کرد؟ بی‌شک ایجاد این زیرساخت، شهامت زیادی می‌خواهد و همان‌طور که هاشم دائمی، عضو فعلی شورای شهر مشهد در دوران نامزدی خود به آن اعتراف کرد، مسئولان باید برای مواجهه با این سامانه سعه صدر از خود نشان دهند. در این زمینه باید گفت اسفند سال گذشته با تصویب اعضای شورای اسلامی شهر مشهد مقدس در سی‌وچهارمین جلسه علنی، قرار شد حقوق و مزایای مدیران شهرداری روی سامانه فاش بارگذاری شود، اما متعاقب آن در نخستین جلسه کاری و غیرعلنی خود با اصلاح این تبصره به اعلام آن به صورت محرمانه به شورای شهر، رأی دادند و به این ترتیب شهروندان مشهدی نامحرم حساب شدند!
در حاشیه هفتاد و یکمین جلسه علنی شورای شهر از سخنگوی شورا درباره نقص‌های سامانه فاش در بخش‌هایی که از قبل روی سامانه پیش‌بینی شده اما بارگذاری اطلاعات به‌روزرسانی نمی‌شود (به عنوان مثال بخش سفرهای خارجی اعضای شورا و مدیران شهری) می‌پرسم؛ موسی‌الرضا حاجی بگلو در پاسخ به این پرسش با اذعان بر اینکه این مطالبه بجا و درست است، باز هم پای فراهم نبودن زیرساخت‌ها را به میان می‌آورد.
موضوع را از مهدی بدیع فرخد، مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات پیگیری می‌کنم. او در ابتدا سامانه فاش را ابزاری می‌داند که در برخی موارد ممکن است زیرساخت‌هایش آماده نباشد و در برخی موارد به لحاظ فنی مشکلی نداشته باشد، اما به هر دلیلی اطلاعات توسط معاونت‌ها و بخش‌های مختلف شهرداری در آن بارگذاری نشود.
وقتی به عنوان یک مثال ملموس‌تر، درخصوص عدم به‌روزرسانی اطلاعات مأموریت‌های خارجی مدیران شهری و اعضای شورای شهر از سال 98 تا کنون می‌پرسم، هرگونه نقص فنی در این خصوص را رد می‌کند و می‌گوید: ما اطلاعاتی در این خصوص نداریم و دیتاهای مرتبط با این موضوع را باید حوزه روابط عمومی و روابط بین‌الملل در سامانه بارگذاری کند در عین حال مشکلی به لحاظ فنی در این خصوص وجود ندارد. سیاست‌گذاری در این خصوص که چه اطلاعاتی بارگذاری شود یا نشود به عهده ما نیست، اما اگر برای بارگذاری موضوعات جدید نیازی به فراهم کردن زیرساخت فنی باشد به ما می‌گویند و انجام می‌دهیم، بارگذاری داده توسط ما انجام نمی‌شود.
در خصوص اینکه در سامانه فاش جایی برای ارائه گزارش تخلف‌ها و سوت‌زنی تعیین نشده می‌پرسم که البته مدیرعامل سازمان فاوا برای آن پاسخی ندارد و حتی مطلع نیست در این سامانه برای بارگذاری اسناد فساد کارکنان شهرداری توسط شهروندان هم بخشی وجود ندارد.
بدیع تأکید می‌کند: برای رفع این نقایص اگر شورای شهر یا معاونت منابع انسانی از ما می‌خواستند امکانی را فراهم کنیم، انجام داده بودیم.
سامانه فاش، میراث شورای پنجم برای ادوار بعد است که نه جسارت مخالفت صریح و از بین بردن آن وجود دارد و نه شهامت همراهی با آن؛ انگار مسئولان شهری باهم عهد بسته‌اند بر رازداری و در گوش هم خوانده اند: نشود فاش کسی آنچه میان من و توست.