نکتهها/ آیتالله مصباح یزدی
راز بعثت پیامبران از نگاه نهجالبلاغه
اصلاً پیغمبر میخواهیم برای چه؟ امیرالمؤمنین(ع) در خطبه اول نهجالبلاغه میفرمایند: «لَمَّا... جَهِلُوا حَقَّه» وقتی مردم نسبت به خدا حقناشناس شدند «وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ»؛ برای خدا شریکهایی قرار دادند «وَ اجْتَالَتْهُمُ الشَّیَاطِینُ عَنْ مَعْرِفَتِه»؛ شیاطین، انسان را از معرفت خدا بازداشتند «وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ» و آنها را از عبادت خدا منقطع كردند. پس از این از هبوط حضرت آدم و كثرت نسل ایشان، میرسد تا اینجا كه وقتی مردم دیگر نه خدا را درست میشناختند و نه درست او را پرستش میكردند، «فَبَعَثَ فِیهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَیْهِمْ أَنْبِیَاءَهُ لِیَسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ یُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِیَّ نِعْمَتِهِ وَ یَحْتَجُّوا عَلَیْهِمْ بِالتَّبْلِیغِ» خدا انبیا را پی در پی فرستاد. چرا؟ حكمتش چه بود؟ «لِیَسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ» برای اینكه انبیا آن پیمان فطری را كه خدا با بندههایش دارد، از مردم مطالبه كنند. از آیات و روایات فراوان برمیآید خدا یک میثاقی با انسان دارد «أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْكُمْ یا بَنِی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ وَ أَنِ اعْبُدُونِی هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ».
خدا هم خودش را به مردم شناساند و هم از آنها پیمان گرفت او را پرستش كنند. این كلام امیرالمؤمنین(ع) اشاره به پیمانی است كه خدا با مردم بسته بود. انبیا آمدند تا آن را مطالبه كنند كه باید فقط او را پرستش كنید نه شیطان را، «لِیَسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ یُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِیَّ نِعْمَتِهِ وَ یَحْتَجُّوا عَلَیْهِمْ بِالتَّبْلِیغِ»؛ سه مطلب را میفرماید: یكی آن میثاق را به یاد مردم بیاورند و مطالبه كنند. دوم، اگر نعمتهای خدا را فراموش نمیكردند انگیزه عبادت داشتند. سوم اگر كسانی شک داشتند یا خدا را انكار میكردند یا عقاید انحرافی داشتند با آنها احتجاج كنند و حجت را برایشان تمام كنند.
در خطبه دیگری درباره حكمت فرستادن انبیا میفرماید: «وَ لِیُقِیمَ الْحُجَّهًَْ بِهِ عَلَی عِبَادِه»؛ خدا حضرت آدم را پیغمبر قرار داد تا بهوسیله این پیغمبر، حجت را بر مردم تمام كند و این حجت همچنان ادامه داشت تا به پیغمبر اكرم(ص) رسید. در خطبه دیگری نیز میفرماید: «وَ جَعَلَهُمْ حُجَّهًًْ لَهُ عَلَی خَلْقِهِ لِئَلَّا تَجِبَ الْحُجَّهًُْ لَهُمْ بِتَرْكِ الْإِعْذَارِ إِلَیْهِمْ»؛ اگر خدا انبیا را نفرستاده بود مردم علیه خدا حجت داشتند. این در قرآن هم آمده است. «لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنا رَسُولاً فَنَتَّبِعَ آیاتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی»؛ چرا پیغمبری برای ما نفرستادی تا آیاتت را به ما برساند پیش از اینكه رسوا شویم و به بدبختی بیفتیم؟ اگر انبیا بهانه مردم را از دستشان نمیگرفتند، آنها حجت داشتند.