printlogo


مروری بر نقش محوری حرم مطهر امام رضا(ع) در انقلاب اسلامی 1357
حریم امن مردم
حرم مطهر امام رضا(ع) در روزهای پیش و پس از 12 تا22 بهمن 1357، شاهد مهم‌ترین رویدادها و خروش مردم انقلابی مشهد بوده است. از حمله مأموران رژیم در آبان57 به حرم مطهر و خطبه‌خوانی تاریخی آیت الله خامنه‌ای درآذرماه  که مصادف با شب عاشورا بود تا شور و شادمانی مردم در 22 بهمن که به شکرانه انقلاب، در این آستان آسمانی سجده شکر گزاردند.


شهادت زائران مظلوم صحن عتیق 
در آبان‌ 1357، هجوم مأموران رژیم پهلوی به حرم مطهر، موجب تشدید روند مبارزاتی مردم مشهد شد. در روز 29 آبان این سال، تلاش رژیم شاه برای سرکوب تظاهرات مردم در صحن عتیق، سبب شهادت عده‌ای از زائران حرم رضوی شد و بخش‌هایی از ساختمان ضلع جنوبی این صحن نیز، هدف گلوله قرار گرفت. 
در این واقعه، شاید برای نخستین‌بار، سربازان به داخل رواق‌های اطراف روضه منوره پا گذاشتند و بخش‌هایی از آینه‌کاری داخل حرم نیز، با اصابت گلوله آن‌ها تخریب شد. طبق برخی گزارش‌ها، در روزهای بعد و به‌ویژه در پنجم آذرماه نیز، نیروهای نظامی رژیم، مانوری گسترده در اطراف حرم مطهر رضوی به راه انداختند و با مستقرکردن تانک‌ها در خیابان‌های منتهی به صحن موزه در مسیر خیابان تهران(امام رضا(ع) فعلی) و دیگر ورودی‌های حرم رضوی، راه عبور و مرور زائران را بستند. طبعاً این وقایع به خشم عمومی علیه رژیم پهلوی دامن می‌زد.  تبعات حمله وحشیانه عمال رژیم ستمکار به صحن وسرای امام رضا(ع) به‌ویژه با آغاز ماه محرم در 12 آذرماه سال 1357، وارد مرحله تازه ای شد.
این مرحله جدید که با آموزه‌های قیام اباعبدالله‌الحسین(ع) درآمیخته بود، اولاً واکنش‌ها و شعارها را نسبت به قبل جدی تر و صریح‌تر کرد و ثانیاً، موجب ورود تعداد زیادی از مردم مشهد به معرکه مبارزه با رژیم پهلوی شد. در تظاهرات روز‌های 20 و 21 آذرماه سال 1357، مصادف با تاسوعا و عاشورای حسینی، حدود یک‌میلیون نفر زائر و مجاور حضور داشتند و حضور چنین جمعیتی در یک تجمع اعتراضی، در تاریخ شهر مشهد بی‌سابقه بود. اگر نگاهی دقیق به روند این وقایع داشته‌باشیم، درست دو روز پس از آن تظاهرات‌های عظیم، واقعه حمله به بیمارستان امام‌رضا(ع) اتفاق افتاد؛ رویدادی که باید آن را نتیجه استیصال رژیم پهلوی در مهار مبارزات مردم شهر مشهد بدانیم.

تاسوعای تاریخی مشهد 
قدر مسلم آن است که فرصت ماه محرم و صفر برای گسترش مبارزات علیه رژیم پهلوی، یک فرصت بسیار طلایی و مغتنم بود و به همین دلیل، مثلث رهبری انقلاب در مشهد، یعنی حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، آیت‌الله واعظ طبسی و حجت‌الاسلام و المسلمین شهید هاشمی‌نژاد، با همکاری طلاب، دانشجویان و دیگر اقشار انقلابی، برای این دوماه طرحی ویژه را سازمان‌دهی کرده‌بودند؛ مهم‌ترین بخش این طرح، برپایی تظاهرات گسترده در شهر مشهد بود؛ تظاهراتی که از نظر جمعیت و ماهیت اعتراضات، یک سر و گردن از نمونه‌های قبلی بالاتر بود و باید تأثیر عمیقی بر روند انقلاب می‌گذاشت؛ تأثیری که نتیجه مستقیم آن، سست شدن کامل پایه‌های قدرت در حال اضمحلال رژیم پهلوی در شهر مشهد و به تبع آن، تمام استان خراسان بود. این راهپیمایی‌ها عموماً از اطراف حرم مطهر آغاز می‌شد و مکان خاتمه آن‌ها نیز، حرم مطهر یا اطراف آن بود. یکی از بزرگ‌ترین راهپیمایی‌های انجام گرفته در این ایام، مربوط به روز 20 آذر سال 1357 است؛ یک راهپیمایی بسیار پرشور با حضور صدها هزار نفر از مردم، اعم از زائر و مجاور که با سخنرانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و قرائت بیانیه‌ای 10 ماده‌ای و بسیارمهم توسط مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی پایان یافت؛ راهپیمایی از ساعت 11 صبح روز 20 آذر آغاز شد؛ مبدأ راهپیمایی، مدرسه نواب در ابتدای بالاخیابان(خیابان آیت‌الله شیرازی فعلی) بود. راهپیمایان به سمت میدان مجسمه (میدان شهدای فعلی) حرکت کردند و مجسمه شاه را که در وسط میدان قرار داشت، پایین کشیدند؛ این اتفاق در طول مسیر، در مکان‌هایی مانند میدان تقی‌آباد (دکتر شریعتی فعلی) و بیمارستان امام‌رضا(ع) نیز تکرار شد. این بار، شعارهای راهپیمایان یک‌دست و با خشم بیشتری سر داده می‌شد: «مرگ بر شاه»، «مرگ بر آمریکا»، «این شاه آمریکایی اعدام باید گردد» و.... راهپیمایی از مسیر خیابان بهار ادامه یافت و حدود ساعت 15 در ضلع جنوبی فلکه حضرت خاتمه پیدا کرد. آن‌جا بود که مردم، به سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای گوش دادند و پس از شنیدن هر بند از قطعنامه پایانی راهپیمایی، فریاد تکبیر سردادند. در فرازهایی از این قطعنامه آمده بود: « ما مبارزه خود را تا رسیدن به حکومت جمهوری اسلامی که مبتنی بر تعالیم اسلامی است ادامه خواهیم داد ... جنبش ما درجهت استقلال ایران است و هرگونه تجزیه‌طلبی را محکوم می‌دانیم». 

تکرار حماسه
نوائیان رودسری درباره این روزهای پرشور و هیجان و خروش مردم انقلابی مشهد، این طور می‌گوید: روز بعد، یعنی روز عاشورا، 21 آذر سال 1357، دوباره این حماسه تکرار شد و این‌بار ابعاد وسیع‌تر و ماناتری را به خود گرفت؛ شور و اشتیاق عمومی برای حضور در این راهپیمایی، ناشی از یک خطبه تاریخی بود؛ خطبه‌ای که در حرم مطهر رضوی ایراد شد. شب 21 آذر سال 1357 فرا رسید؛ شب عاشورا بود و مراسم خطبه‌خوانی در حرم مطهر امام رضا(ع) مانند سنت هرساله برقرار. خطبه‌خوانی سنتی دیرین در این مکان مقدس محسوب می‌شود؛ سنتی که احتمالاً از دوره صفویه به این‌سو شکل گرفته‌است و آن را در شب‌های عاشورا و آخر صفر، برگزار می‌کنند. محتوای این مراسم، مرثیه‌خوانی در مصیبت اهل‌بیت(ع) است؛ اما خطبه‌خوان، پیش از شروع محور اصلی سخنانش، کار خود را با نام بردن از حاکم زمانه آغاز می‌کند. تا پیش از آن شب تاریخی، همیشه خطبه را به نام شاه می‌خواندند؛ اما آن شب آیت‌الله خامنه‌ای خطبه‌ای نه به نام شاه  بلکه به نام  و خواست مردم و انقلاب مقدس اسلامی آن‌ها خواند. خطبه‌ای که این‌گونه آغاز شد: «یابن رسول‌الله، از شما معذرت می‌خواهم که طاغوتیان هرساله مراسم امشب را در کنار تو برپا می‌کردند، در حالی که نه به تو ایمان داشتند و نه به جدت حسین(ع). ما خراسانی‌ها فقط نظاره‌گر آن‌ها بودیم...».

یک پیش‌بینی دقیق
این سخنان ، موجی از همهمه و گریه را در صحن ایجاد کرد؛ سخنان ایشان با اشاره‌ای به حوادث خونین روز عاشورا و مقاومت یاران حضرت اباعبدالله(ع) ادامه یافت و سپس، به موضوع قیام و انقلاب مردم ایران ختم شد. ایشان خطاب به برخی مسئولان که در مراسم حاضر بودند، گفتند: «نکته‌ای را از تاریخ انقلاب فرانسه به شما یادآوری می‌کنم. حاکمان فرانسه در آن زمان انتظار سقوط حکومتشان را نداشتند. ۲۰ روز پیش از پیروزی انقلاب فرانسه، خیرخواهان، حاکمان را به تسلیم در برابر اراده ملت فراخواندند، اما آنان بر لجاجت و تکبر خود پافشاری کردند. انقلاب برخلاف میل حاکمان پیروز شد. اینک یکی دو ماه بیشتر به پیروزی ما نمانده است. شما را نصیحت می‌کنم و می‌گویم با مردم به نیکی رفتار کنید». این هشدار، در واقع یک پیش‌بینی تاریخی نیز محسوب می‌شد؛ یک پیش‌بینی دقیق که بر آگاهی از تاریخ و بینش صحیح نسبت به تقدیر الهی استوار بود.