نگاه کارشناسان به پویش «ایران سرسبز، ایران قوی و یک نهضت جهادی»
همت کاشت یک میلیارد نهال را داریم، بودجه‌اش را نه
چندی پیش در مراسمی با عنوان «پویش ایران سرسبز، ایران قوی و یک نهضت جهادی» مسئولان محیط زیست از نهضت جهادی تولید و کاشت یک میلیارد اصله نهال در یک برنامه چهارساله خبر دادند؛ طرحی که با ۳۰میلیون اصله نهال آغاز خواهد شد و تا سال آینده به ۲۵۰میلیون اصله نهال خواهد رسید.
در توضیح اهمیت و بزرگی این طرح همین بس که بدانیم سازمان منابع طبیعی تا همین خرداد امسال تنها قصد کاشت 500میلیون اصله درخت را آن هم نه برای مدت چهار سال بلکه در 12سال داشته است. با این حال، طرح یاد شده که به رفع آلودگی هوا توسط درخت و نهال و تولید آب به وسیله درخت‌ها و نگهداشت نهال‌ها علاوه بر کاشت آن‌ها تأکید دارد، با واکنش‌های متفاوت کارشناسان روبه‌رو شده است.
پرسش اساسی این است طرح غرس یک میلیارد نهال در کشور با توجه به وضعیت اقتصادی کشور قابلیت تحقق دارد و اجرای آن با چه چالش‌های عمده‌ای همراه است؟
بودجه دولتی برای این پروژه پیش‌بینی نشده است
رضا احمدی، مجری این طرح در پاسخ به قدس می‌گوید: هنر مردم ما این است که غیرممکن‌ها را ممکن کنند. بنابراین عملیاتی کردن این برنامه براساس برنامه‌ریزی چهار ساله شاید کمی سخت باشد اما شدنی است.
احمدی با بیان اینکه تولید و کاشت یک میلیارد اصله نهال در یک بازه زمانی چهار ساله اقدامی جهادی از سوی منابع طبیعی است و با مشارکت بخش خصوصی و مردم انجام می‌شود، می‌افزاید: خودباوری، حرکت مبتنی بر علم، تسریع در کار، استفاده از تمام امکانات و ظرفیت‌های موجود و مشارکت مردمی از شاخص‌های ضروری در اجرای این طرح جهادی است.وی افزایش سرانه فضای سبز، ترسیب کربن و مقابله با فرسایش آبی و بادی خاک را از جمله اهداف مهم طرح یاد شده می‌خواند و می‌افزاید: برای کاشت یک میلیارد نهال بودجه دولتی خاصی در نظر گرفته نشده و قرار است این برنامه با حمایت خیران و دستگاه‌ها، سازمان‌ها، صنایع، شرکت‌ها و... اجرایی شود. وی در خصوص چالش‌های اجرای این طرح می‌گوید: خشکسالی و کم آبی چالش‌های ما در اجرای این برنامه محسوب می‌شود. به همین دلیل برای مقابله با آن، متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه و حوضه آبخیز، گونه‌های مقاوم‌تر به خشکسالی را می‌کاریم، ضمن اینکه از آب‌های سبز و پساب کشاورزی برای آبیاری نهال‌ها استفاده می‌کنیم.
چالش مهم نگهداشت نهال‌های غرس شده
اما سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی، نگهداشت نهال‌هایی که کاشته می‌شوند را مهم‌ترین چالش طرح یاد شده می‌داند و به قدس می‌گوید: سالانه به‌ویژه در روز درختکاری، نهال‌های زیادی غرس می‌شود که کار بسیار پسندیده‌ای است، چون کشور ما همچون بسیاری از کشورها با چالش‌های اقلیمی همچون فرسایش خاک، بیابان‌زایی، ریزگردها، فرونشست زمین، سیل و غیره روبه‌رو است، بنابراین توسعه درختکاری و پوشش گیاهی کمک زیادی برای مقابله با این چالش‌ها و مهار آن‌هاست، اما در نگهداشت نهال‌هایی که غرس می‌شوند باید دقت زیادی کرد تا خشک نشوند چون انرژی و هزینه زیادی صرف تولید و کاشت آن‌ها می‌شود.
وی با اشاره به اینکه آمار مشخصی از تعداد نهال‌هایی که در مرحله داشت از بین می‌روند ندارد، می‌افزاید: اما بر اساس گزارش‌هایی که از مراکز مختلف دریافت کردم متأسفانه درصد قابل توجهی از نهال‌هایی که غرس می‌شوند از بین می‌روند که باید فکری برای آن کرد.
شرکت‌های آلاینده محیط پای کار بیایند
مصطفی نوری، پژوهشگر حوزه حقوق منابع طبیعی و محیط زیست کشور نیز نگهداشت نهال‌های کاشته شده را یکی از چالش‌های جدی طرح می‌داند و می‌گوید: بر اساس مطالعات، زنده‌مانی نهال‌های غرس شده در مناطق کشور بالای 55درصد است و این رقم با توجه به شرایط دشوار آب و هوایی ایران و نبود مراقبت مستمر از نهال‌ها قابل توجه است. اما از سوی دیگر باید بدانیم برای تولید و کاشت هر نهال انرژی و هزینه زیادی صرف می‌شود بنابراین باید با راهکارهایی از خشک شدن نهال‌ها پس از کاشت تا حد زیادی جلوگیری کنیم. برای این منظور در این طرح کمیته‌ای علمی متشکل از استادان دانشگاه‌ها شکل گرفته تا با بررسی راهکارهای مختلف، میزان زنده‌مانی نهال‌ها به حداکثر ممکن ارتقا یابد. در واقع انتظار این است در پایان دوره چهار ساله دولت سیزدهم ماندگاری نهال به بالای70 درصد برسد.
این طرح مشکل تأمین بودجه دارد
حبیب‌الله دهمرده، عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس که پیشتر و در زمان تصدی پست استانداری سیستان و بلوچستان نقش بسیاری در اجرای پروژه ترسیب کربن در حدود 20هزار هکتار از عرصه‌های شهرستان زابل داشته، در خصوص طرح پویش مردمی کاشت یک میلیارد نهال در کشور به قدس می‌گوید: اجرای هر طرح با مقاومت و مشکلاتی روبه‌رو است؛ طرح یاد شده هم از این قاعده مستثنا نیست؛ اما مهم این است نگاه بلندی در قد و قواره آن وجود دارد و این تراز جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد که غرس یک میلیارد نهال را برای چهار سال هدف‌گذاری کرده است؛ البته این رقم باید افزایش پیدا کند.
وی تأمین بودجه را یکی از چالش‌های جدی طرح کاشت یک میلیارد نهال در دولت سیزدهم می‌خواند و می‌گوید: در بعضی جاها داشتن منابع مالی لازم برای اجرای پروژه‌ها ضرورت دارد که این موضوع در طرح یاد شده باید مورد توجه قرار گیرد.
دهمرده با بیان اینکه اطلاعی از میزان بودجه مورد نیاز کاشت یک میلیارد اصله نهال ندارد، می‌گوید: غیر از بحث تأمین بودجه، موانع زیادی در اجرای این طرح نمی‌بینم. فقط اجرای آن باید به یک باور و فرهنگ عمومی تبدیل شود که ان‌شاءالله این اتفاق می‌افتد. کاری که در جنگ تحمیلی و همچنین در مقابله با کرونا کردیم. امیدواریم همه مسئولان به‌ویژه خیران و مردم شریف ایران در اجرای این پروژه مشارکت جدی داشته باشند.
خبرنگار: محمود مصدق