تحلیلی درباره اظهارات حاشیه‌ساز نخست وزیر عراق
بغداد و بازی موازنه قدرت
روابط دو کشور همسایه یعنی ایران و عراق در دوران حیات داعش بسیار نزدیک و راهبردی بود. پس از حضور نیروهای ایرانی و بهخصوص حضور سردار شهید سلیمانی برای مقابله با گروهک تروریستی، مناسبات ارتقا یافته و اکنون بعد از گذشت چند سال فراز و فرود رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است.
از سویی تهران مصرانه پیگیر مجازات عاملان آمریکایی شهادت سردار سلیمانی و خواهان اخراج آمریکا از عراق است و از سوی دیگر برخی از سران عراقی سودای تداوم حضور ایالات متحده در این کشور را در سر می‌پرورانند.
آمریکا بماند!
طرح مسائلی نظیر اهمیت حضور آمریکا در عراق که از سوی شیاع السودانی در مصاحبه با «وال استریت ژورنال» مطرح شد، نشان می‌دهد بغداد به دنبال بر عهده گرفتن نقش جدید منطقه‌ای است. بخش قابل تأمل صحبت‌های نخست وزیر آن جا بود که وی، حاضر نشد جدول زمانی برای خروج نظامیان آمریکایی تعیین کند. او با اشاره به واحدهای آمریکایی و ناتو که عمده آن‌ها در عملیات جنگی شرکت ندارند و وظیفه‌شان آموزش به نیروهای عراقی و کمک به آن‌ها در مقابله با داعش است، گفت نیروهای خارجی هنوز هم مورد نیازند و «از بین بردن داعش به زمان بیشتری نیاز دارد».
این صحبت‌ها در آستانه سفر السودانی به واشنگتن به نوعی زمینه‌سازی برای افزایش سطح تعاملات با آمریکا تلقی می‌شود. او که از اکتبر سال گذشته کار خود در مقام نخست‌وزیری را آغاز کرد، اظهار داشته در صدد است هیئتی بلندپایه را برای تبادل‌نظر با مقام‌های آمریکایی در ماه آینده راهی واشنگتن کند و عراق خواستار برقراری روابطی با آمریکا، مشابه مناسباتی است که عربستان سعودی و سایر کشورهای نفت‌وگازخیز حوزه خلیج فارس با این کشور دارند. حال، روز گذشته اعلام خبر ورود یک هیئت بلندپایه آمریکایی به بغداد در آستانه سفر قریب‌الوقوع نخست‌وزیر عراق به واشنگتن نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود.
روابط حسنه با ایران و آمریکا
چنانچه السودانی در مصاحبه با وال استریت ژورنال مطرح کرده است، این مسئله که عراق همزمان با ایران و آمریکا نیز روابط خوبی داشته باشد غیرممکن نیست و این اظهارنظر نشان دهنده آن است وی به دنبال موازنه قدرت در ارتباطات خود در بین ایران – آمریکا از یک سو و ترکیه و کشورهای عربی از سوی دیگر است. رویکرد شیاع السودانی به عنوان فردی که رسانه‌های غربی او را نزدیک به تهران معرفی می‌کنند، حاکی از آن است نخست وزیر در رویکردی استقلال‌طلبانه تلاش می‌کند کشور خود را به عنوان یک کشور مستقل معرفی کند و از شرایط کنونی دوران گذار استفاده مناسبی داشته باشد.
استفاده از واژه جعلی «کأس الخلیج العربی» (جام خلیج عربی) که سپس در پست تلگرامی شیاع السودانی به «کأس الخلیج العربية» تغییر کرد نیز در همین راستا بود. مسئله‌ای که با واکنش دستگاه دیپلماسی کشورمان مواجه شد. هرچند این قضیه به معنای خدشه‌دار شدن روابط دیپلماتیک تهران- بغداد تلقی نمی‌شود و دامن زدن به آن نیز به دور از تدبیر و عقلانیت است، اما این بدان معنا هم نیست که وزارت خارجه مطالبات منطقی خود را مطرح نکند و بر اشتباهات کشور همسایه چشم فروبندد. آنچه باید در نظر داشت آن است که عراق به دنبال تعریف هویت دوباره خود و پیوستگی با کشورهای عربی منطقه است. بنابراین تلاش می‌کند جایگاه خود را در پیوند با کشورهای عربی منطقه تعریف کند.
عراق رقیب نفتی عربستان
شیاع السودانی شاید این‌گونه تلاش می‌کند جایگاهی مستقل و بدون وابستگی به ایران را برای خود رقم زند و چنانچه اظهار کرده است در روابط مربوط به انرژی قصد دارد جاپای عربستان بگذارد. سفر تیم آمریکایی به عراق نیز برای پررنگ کردن نقش عراق به عنوان یک منبع انرژی مهم ارزیابی می‌شود. همزمان «میدل ایست نیوز» به نقل از وزارت امور خارجه عراق اعلام کرد این کشور به عضویت شورای اجرایی سازمان بین المللی انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در آمده است.
در مواجهه با این مسائل، ایران می‌بایست برای عقب نماندن از صحنه بازی رقابت‌ها و اتحادهای جدید، نقش آفرینی جدیدی را برای خود رقم زند. بعید نیست برخی کشورهای عربی با ضریب دادن به اختلاف نظرها بین تهران – بغداد به دنبال دور کردن این دو کشور شیعی از هم باشند. از سوی دیگر نقش ویرانگر و فرافکنی‌های آمریکا در این قضیه را نباید دست‌کم گرفت. هرچند نباید فراموش کرد طبق مصوبه مجلس عراق درباره اخراج نیروهای آمریکایی از منطقه، کماکان دولت السودانی موظف خواهد بود نسبت به این مهم اقدامات لازم را انجام دهد و ایران نیز باید همچنان پیگیر مجازات عاملان شهادت حاج قاسم در این کشور باشد.
خبرنگار: زینب اصغریان