تأثیر منفی پردیس‌های خودگردان بر عدالت و کیفیت آموزشی
ضرورت دگردیسی در دانشگاه‌های پردیسی
ردیف بودجه دانشگاه‌های دولتی پاسخگوی نیازهای اصلی آن‌ها نیست.
محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هفته گذشته در همایش رؤسای دانشگاه‌ها، راهکار برون‌رفت از این مشکل را در افزایش پذیرش دانشجوی پردیس خودگردان و هزینه‌پرداز عنوان کرد و از رئیسان دانشگاه‌ها خواست برای تأمین هزینه دانشگاه‌ها، بخشی از پذیرش‌های دانشجویی را به سمت خودگردان یا هزینه‌پرداز سوق دهند تا بتوانند برنامه‌هایشان را پیش ببرند.
این در حالی است که تحصیل در برخی مقاطع این دانشگاه‌ها در مجموع تا ۱۵۱میلیون تومان برای دانشجویان آب می‌خورد. موضوعی که باز هم تحقق عدالت آموزشی در کشور و کیفیت تحصیل در این مراکز را به چالش می‌کشد.
حال پرسش این است با توجه به گذشت یک دهه از راه‌اندازی پردیس‌های خودگردان آیا فعالیت این مراکز کمکی به آموزش دولتی و گسترش عدالت آموزشی کرده است؟
85 درصد آموزش عالی خصوصی و پولی است
سید مجید حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به قدس می‌گوید: در حال حاضر 85درصد آموزش عالی در کشور خصوصی و پولی است. پیامد اجتماعی این سیاست ایجاد مدارس، دانشگاه‌ها و پردیس‌های پولی و برابر شدن ایران با آمریکا و ترکیه در شاخص پایندگی طبقاتی است. این وضعیت در حالی است که آمریکا کشوری کاملاً سرمایه‌داری محسوب می‌شود و طبقات محروم در آن به‌شدت طرد و حذف می‌شوند.
این پژوهشگر حوزه عدالت آموزشی می‌افزاید: وقتی علم‌آموزی را به پول گره می‌زنیم قطعاً در کیفیت آموزشی ما تأثیر منفی می‌گذارد، چون در چنین شرایطی خرید مدرک، پدیده رایجی می‌شود و دانشگاه‌هایی که متقاضی ندارند به‌راحتی با دریافت پول، مدرک می‌دهند.
حسینی ملی‌سازی آموزش را بهترین راهکار برای برون‌رفت از وضعیت یاد شده و گسترش عدالت آموزشی و اجتماعی می‌خواند و می‌گوید: برای این مهم فقط کافی است به اصل سی‌ام قانون اساسی خود عمل کنیم، یعنی اگر مبنا را قانون اساسی قرار دهیم تکلیف پردیس‌های خودگردان کاملاً معلوم می‌شود.
این مراکز، مطلوب نظام آموزشی ما نیستند
سید جلال موسوی، مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با بیان اینکه قطعاً از بُعد عدالت آموزشی و کیفیت آموزشی پردیس‌های دانشگاهی بیانگر وضع مطلوب نظام آموزشی ما نیستند به ما می‌گوید: بودجه نظام آموزش عالی مبتنی بر سرانه دانشجویی است، از سوی دیگر به این نظام گفته شده برای تأمین هزینه‌هایش درآمد کسب کند درحالی که دانشگاه‌های نسل اولی ما چندان پژوهشی، کاربردی، کارآفرین و فناور نیستند بنابراین راحت‌ترین فرایند کسب درآمد توسط آن‌ها پذیرش دانشجو است. در واقع بیشترین درآمد دانشگاه‌ها از طریق پذیرش دانشجویان پردیسی و شبانه صورت می‌گیرد و کسب درآمد بیشترین دلیل رفتن دانشگاه‌ها به سمت پردیس و آموزش شبانه است.
این متخصص حوزه مدیریت آموزش عالی با بیان اینکه پردیس‌های خودگردان درصدد افزایش کیفیت آموزشی نیستند، می‌افزاید: علاوه بر این، بخش زیادی از پولی که دانشگاه‌های پردیسی بدست می‌آورند نتیجه اعتبار آن دانشگاه‌هاست نه نتیجه خدماتی که به دانشجویان پردیسی می‌دهند. چون بسیاری از استادان پردیس‌ها، استادان دوره روزانه دانشگاه‌های دولتی نیستند. بنابراین کیفیت تدریس در پردیس‌های خودگردان در حد دانشگاه روزانه نیست اما هزینه‌ای که یک نفر در پردیس خودگردان می‌دهد گران‌ترین هزینه در آموزش عالی است.
وی از افزایش13 تا 29درصدی پذیرش دانشجو در پردیس برخی از دانشگاه‌های دولتی معتبر کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: این درحالی است که افزایش پذیرش دانشجو در دوره روزانه چنین دانشگاه‌هایی بسیار کم و در حد یک تا 2 درصد است. جالب اینجاست مثلاً وقتی به وزارت بهداشت می‌گوییم دوره‌های روزانه رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی را افزایش دهد در پاسخ می‌گوید به دلیل محدود بودن استادان و امکاناتش امکان افزایش پذیرش را ندارد اما در همان حال اقدام به جذب دانشجوی خارجی می‌کند یا پردیس بین‌المللشان چند برابر می‌شود.
وی می‌گوید: می‌توان همزمان بر اساس یک فرایند علمی، این روند را اصلاح و وضعیت موجود را راهبری و هدایت کرد. مثلاً ضوابطی کیفی تعیین کرد که بر اساس آن به دانشگاه مجوز رشته تحصیلی و جذب دانشجو داده شود.
موسوی می‌گوید: دو سال پیش به موردی برخوردم که فردی در آزمون، ریاضی را
منفی زده بود اما در رشته ریاضی قبول شده بود. چنین دانشجویی چه کیفیتی دارد که دانشگاه وی را جذب کرده است؛ مگر اینکه بخواهد از این طریق هزینه‌های خود را تأمین کند. بنابراین باید ضوابط و قوانین و حوزه نظارت خود را قوی و دقیق‌تر کنیم و نگذاریم ذی‌نفعان خصوصی‌سازی حوزه آموزش فشار بیاورند. در این صورت خود به خود خیلی از رشته محل‌های پردیسی‌ها حذف می‌شوند.
نگاه منفی جامعه به پردیس‌های خودگردان
دکتر سید اسماعیل موسوی، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با اشاره به اینکه پردیس‌های خودگردان در زمانی شکل گرفت که کشور در اوج تقاضا برای ورود به دانشگاه‌های دولتی بود، به ما می‌گوید: این اتفاق در آن زمان از سیاست‌های خوب نظام بود یعنی موجب شد به بخشی از نیاز و تقاضای جامعه در دهه گذشته پاسخ داده شود. ضمن اینکه با شهریه‌های بالای دریافتی از دانشجویان پردیسی، بخشی از هزینه‌های دانشگاه‌های دولتی تأمین می‌شود. از سوی دیگر پردیس‌ها شاید موجب تضعیف عدالت آموزشی شده‌اند چون آن‌هایی که پولدارتر هستند می‌توانند به پردیس دانشگاه‌های معتبر بروند.
وی با بیان اینکه مردم ما احساس می‌کنند آثار منفی پردیس‌ها بیشتر است در خصوص تأثیر فعالیت پردیس‌ها بر کیفیت آموزشی و علمی کشور می‌گوید: اگر ملاک را آزمون سراسری قرار دهیم می‌توان گفت رتبه علمی دانشجویانی که در پردیس‌های خودگردان وارد می‌شوند نسبت به دانشجویانی که در دوره روزانه پذیرش می‌شوند، پایین‌تر است و بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت این موضوع در اُفت آموزشی ما مؤثر بوده است، اما از سوی دیگر کسانی که وارد پردیس‌های خودگردان می‌شوند از نظر مالی قوی‌تر و جزو دهک‌های بالاتر جامعه هستند و به همین دلیل فرصت‌ها و ارتباطات بیشتری در بازار کار دارند و در ایجاد ارتباط با بخش صنعت موفق‌تر هستند چون هدف دانشگاه صرفاً آموزش نیست بلکه خروجی دانشگاه باید در جایی مورد استفاده قرار گیرد.
خبرنگار: محمود مصدق