جهان بدون کتاب، کاغذ و کلمه، جهان ترسناکی است، جهانی تاریک و سخت. چاپ، یکی از اختراعات بزرگ بشر بود که جهان ذهنی و اطلاعاتی ما را متحول کرد. امروز که گوشی دستمان گرفته‌ایم یا پشت رایانه‌های شخصی‌مان نشسته‌ایم وامدار مادرِ چاپ هستیم که محتوا را سالیان سال حفظ کرد و حیات امروز داده‌های اطلاعاتی مدیون حروف سربی و چاپ‌های سنگی است. درباره ریشه صنعت چاپ در ایران روایت‌های مختلفی وجود دارد اما آنچه مهم است اینکه امروز این صنعت در چه وضعیتی قرار دارد و نهالی که دهه‌ها و حتی سده‌های پیش نیاکان ما برایمان به جا گذاشتند، امروز به درستی نگهداری می‌شود؟ به مناسبت 11 شهریور ماه که در تقویم ملی به نام روز صنعت چاپ نام‌گذاری شده است درباره اوضاع فعلی چاپ و نشر کشورمان با «داریوش نویدگویی» مدیر انتشارات «نوید شیراز» گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید. 

 42 بند سهمیه کاغذ برای ناشری قدیمی
نویدگویی که بیش از پنج‌دهه در صنعت نشر فعالیت دارد و کتاب‌های زیادی در این سال‌ها منتشر کرده است درباره وضعیت فعلی چاپ و نشر ایران معتقد است: چاپچی‌ها، ناشران و کتابفروشان مشکلات زیادی دارند و دود وضعیت حزن‌انگیز نشر به چشم چاپخانه‌ها و لیتوگرافی‌ها می‌رود.
او لازمه ترقی و پیشرفت کشور را در گرو رونق صنعت چاپ و کتاب دانسته و با بیان اینکه همزمان با ورود رسانه‌های دیداری و شنیداری به کشورمان، صنعت چاپ در ایران رواج یافت اما چون مردم به گوش دادن رادیو و تماشای تلویزیون عادت کرده بودند کتاب و مطبوعات به حاشیه رفت، می‌گوید: مردم ما با تأخیر زیادی به کتاب علاقه‌مند شدند ولی افراد زیادی هم برای کتابخوان کردن مردم تلاش کردند، کسانی که حق بزرگی به گردن صنعت چاپ دارند و با چاپ سنگی و حروفچینی سربی، کتاب و مطبوعات را منتشر می‌کردند.
نویدگویی با بیان اینکه شمارگان 150 تا 200نسخه با جمعیت بالای 80 میلیون، تأسفبار است عنوان می‌کند: این وضعیت شمارگان یعنی تعطیلی چاپخانه، لیتوگرافی و سیستم پخش. وقتی قیمت یک بند کاغذ تحریر به بالای یک میلیون تومان رسیده و تقسیم ناعادلانه‌ای هم دارد، برای ناشری همچون من با 53 سال سابقه و 3هزار و 750 عنوان کتاب منتشر شده 42 بند کاغذ در نظر می‌گیرند! من اصلاً این سهمیه را نمی‌خواهم و اگر عمری باقی بود، این راه را با سختی ادامه می‌دهم وگرنه تعطیلش می‌کنم در حالی که تعطیل شدن انتشاراتی، چاپخانه و کتاب‌فروشی یعنی تعطیلی دانشگاه و مرکز علمی. 

 25 هزار ناشر لازم است؟
ناشر انتشارات «نوید شیراز» که دل پردردی از وضعیت کمبود و گرانی کاغذ دارد توضیح می‌دهد: پاییز سال گذشته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت یادبود حافظ به شیراز آمد و وعده‌هایی داد اما تاکنون اقدامی برای وضعیت کاغذ انجام نشده است. سیستم توزیع کتاب هنوز به شیوه 70سال پیش است و ناشران بزرگ در تهران، کتاب‌هایشان را به شهرستان‌ها نمی‌فرستند چون سیستم توزیع مشکل دارد. 
او با انتقاد از تعداد بالای ناشران و شمارگان پایین کتاب می‌گوید: چرا با این وضعیت شمارگان و عناوین کتاب، امروز حدود 25هزار ناشر داریم در حالی که سالانه حدود 95هزار عنوان کتاب منتشر می‌شود! از سوی دیگر کتابفروش کم داریم، چه امکاناتی برای سیستم توزیع و فروش کتاب ایجاد کرده‌اند؟ 
نویدگویی حساب کتاب‌فروشی‌های کمک درسی را از عمومی جدا دانسته و معتقد است کاغذخواری مربوط به کتاب‌های کمک درسی می‌شود چون کاغذ موجود در بازار را می‌بلعند و اجازه نمی‌دهند کاغذ به دست ناشران عمومی برسد. ضمن اینکه از محل سودهای کلانی که دارند هزینه‌های میلیاردی برای تبلیغات تلویزیونی می‌کنند.

نویسنده‌های بی‌انگیزه
این ناشر برگزیده تأکید می‌کند: بی‌حرمتی به ناشری همچون من با بیش از پنج دهه سابقه است که سالانه بیش از 100عنوان کتاب چاپ می‌کنم و 42 بند کاغذ برایم در نظر می‌گیرند! من در این شرایط ناامید می‌شوم و نگرانم چه کسی وضعیت فرهنگی کشور را مدیریت می‌کند!
او راهکار برون‌رفت از مشکلات صنعت نشر را چنین تشریح می‌کند: معاش یک نویسنده از راه صرف نوشتن تأمین نمی‌شود و یک ناشر هم نیاز به خوراک خوب محتوایی برای کارش دارد در حالی که نویسنده‌های ما هیچ انگیزه‌ای برای نوشتن کتاب خوب ندارند. بسیاری از کتاب‌های موجود در بازار، آثار گذشته و چاپ مجدد است. ضمن اینکه بسیاری از کتاب‌های ترجمه هم رونویسی از روی ترجمه‌های خوب هستند که چند کلمه را عوض می‌کنند و به نام انتشاراتی خودشان منتشر می‌کنند.
نویدگویی اضافه می‌کند: در گذشته، برخی کتاب‌ها به چاپ‌های سی‌ام و چهلم می‌رسید ولی امروز چنین نیست. حساب کتاب‌هایی که عموماً توسط نهادها خریداری و هدیه داده می‌شود جداست باید دید که چقدر کتاب توسط مردم خریداری می‌شود.
به گفته او، یکی از دیگر مسائل مبتلابه صنعت نشر، پایبند نبودن به قانون کپی‌رایت است یعنی بدون اجازه از نویسنده و ناشر اصلی کتاب، آن اثر در کشور ما ترجمه و منتشر می‌شود که از نظر اخلاق حرفه‌ای درست نیست.

 چاپ کتاب‌های 30-20 صفحه‌ای!
به باور مدیر انتشارات «نوید شیراز» کتاب خوب باید منتشر شود نه کتاب‌های یکبار مصرف. او خاطرنشان می‌کند: به جرئت می‌گویم انتشاراتی شغل دوم یا سوم 90 درصد ناشرانی است که یا شغل مورد علاقه‌شان بوده و یا برای استفاده مالی وارد این حوزه شده‌اند مثلاً یک نویسنده، مترجم یا شاعر می‌بیند که کتابی با قیمت 200 هزار تومان و با شمارگان 500 نسخه می‌شود 100 میلیون تومان، با خودش می‌گوید چرا خودم کتابم را منتشر نکنم! درخواست صدور مجوز نشر می‌دهد و پس از مدتی برایش از سوی وزارت ارشاد، مجوز صادر می‌شود. 
نویدگویی اضافه می‌کند: با احترامی که برای ناشران حرفه‌ای و باسابقه قائلم ولی بسیاری از ناشران، الفبای اولیه نشر را نمی‌دانند حتی نمی‌توانند کاغذها را از هم تشخیص دهند. اگر ناشر، اطلاعات فنی داشته باشد کتاب به شکلی سالم به دست مخاطب می‌رسد. باید تعداد ناشران منطقی و به اندازه باشد. در گذشته قانونی بود که هر ناشر برای تمدید پروانه نشرش باید سالانه 10 تا 20 کتاب سنگین و استاندارد چاپ کند نه کتاب‌های 20-30 صفحه‌ای! 
او برای رفع این معضل، راهکارهایی دارد و توضیح می‌دهد: کتاب‌فروشی‌ها باید تقویت شوند، کتاب‌خوانی تبلیغ شود، سیستم توزیع به‌روزرسانی شود، بایستی تشکیلاتی زیر نظر خبرگان و دلسوزان این حرفه تشکیل شود که دولتی نباشد تا سیستم توزیع به‌روز و مؤثر زیر نظر این اتحادیه فعالیت کند. شهرهای کوچک باید از کتاب‌های جدید صنعت نشر تغذیه کنند در حالی که اکنون در بسیاری از روستاها و شهرستان‌ها، کتابخانه وجود ندارد.
​​​​​​​
خبرنگار: زهره کهندل