بزرگترین خانه خشتی جهان کجاست؟
شهرستان رفسنجان در شمال غرب استان کرمان یکی از خطههای تاریخی کشور عزیزمان است که سابقه تمدن در آن براساس شواهد باستانشناسی تپه «مغوئیه»، «راویز» و «خنامان» به دوران تاریخی میرسد و در سدههای پیش از اسلام و قرون صدر اسلام این منطقه را به نام ولایت رودان (روذان) میشناختند و بعدها نام رفسنجان بر این منطقه اطلاق شد.
آیینه تاریخ در آثار تاریخی رفسنجان
در سطح شهرستان رفسنجان نزدیک به ۳۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده که تاکنون حدود ۷۰ بنای تاریخی، ۱۱ میراث ناملموس و دو اثر طبیعی آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است که در بین آنها وجود جاذبههای کم نظیر تاریخی و طبیعی نظیر مجموعه حاجآقا علی که شامل بزرگترین خانه خشتی جهان و اماکن وابسته به آن است دیده میشود.
مجموعه بازار تاریخی رفسنجان، مساجد تاریخی، کاروانسراها، خانهها و حمامهای تاریخی، دره شگفتانگیز راگه، غار میرزا، کهنسالترین درخت پسته جهان و مناطق ییلاقی اطراف شهر و… موزه مردمشناسی و موزه ریاست جمهوری در کنار بزرگترین جنگل دستکاشت بشر (باغات پسته) به مساحت ۸۰ هزار هکتار، گردشگران زیادی با ذائقههای مختلف را به سوی خود سوق داده است.
در کنار این جاذبهها، موقعیت جغرافیایی کمنظیر موجب دسترسی سهلالوصول گردشگران و علاقهمندان به این شهرستان شده است. وجود خطوط زمینی، ریلی و هوایی و همچنین واقع شدن در مسیر گردشگری (که اصفهان و یزد در شمال را به کرمان و بم و بلوچستان در جنوب را اتصال میدهد) و نیز سهیم بودن در بخشی از ارتباطات جادهای استانهای هرمزگان، فارس و خراسان (محور سیرجان- رفسنجان- زرند) موجب شده موقعیت ویژهای برای این شهرستان و استان کرمان فراهم شود.
مجموعه حاج آقا علی
عمارت حاج آقا علی، بزرگترین خانه خشتی جهان در رأس یک مجموعه تاریخی در 6کیلومتری شرق شهر رفسنجان و در روستای قاسمآباد حاجی واقع شده است. پسوند حاجی بر نام این روستا به دلیل تعلق خاطر مردم به حاجآقا علی تاجر معروف رفسنجانی در دوره قاجار است.
همچنین وجه تسمیه خانه و مجموعه حاج آقا علی در این روستا و نیز مجموعه حاج آقا علی در شهر کرمان به این شخصیت شهیر رفسنجانی که معاصر ناصرالدین شاه قاجار است، برمیگردد.
این مجموعه علاوه بر خانه شخصی او شامل بناهای عامالمنفعه مانند بازار، آبانبار، مسجد، کاروانسرا، حمام، حسینیه و یخدان (که در ۲کیلومتری قاسمآباد، روستای عباسآباد حاجی واقع شده و تأمین کننده یخ مورد نیاز اهالی بود) بوده است.
خانه حاج آقا علی، بنایی با عظمت و یکی از نمونههای منحصر به فرد خانههای ایرانی در مقیاس کلان با ۱۲هزار مترمربع مساحت و 7هزار مترمربع زیربناست که از آن به عنوان بزرگترین خانه خشتی در ایران و جهان یاد میشود در بخشهای مختلف این بنای با شکوه ظرائفی از سبک معماری عصر قاجاریه به چشم میخورد. گچبریهای زیبا و تماشایی، طاقنماهای چشمنواز، کلاهفرنگی و آجرنماهای حیاط همه و همه دیدنی است. تزئینات داخلی عمارت را طرحهایی از گل و گلدان تشکیل میدهد که در نوع خود کمنظیر است.
قرینهسازی و حفظ تقارن از اصول معماری ایرانی بوده که به خوبی در ساخت این بنا رعایت شده است. این عمارت علاوه بر یک حیاط مرکزی (بیرونی) و سه حیاط خلوت (اندرونی)، دارای ۸۶ اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) بود که در چهار بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاهنشین، پاییزی و زمستانی ساخته شده بود.
یک آشپزخانه و انبار بزرگ وظیفه تأمین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشته است. چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی نیز ارتباط قسمتهای مختلف این خانه را تأمین میکرد.
این مجموعه پس از چند مرحله مرمت توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و اداره کل اوقاف، قرار است در آیندهای نزدیک در چرخه گردشگری شهرستان رفسنجان و استان کرمان مورد بهرهبرداری قرار گیرد.