امروز ایران، سرزمینی که نامش با نام امام رضا(ع) گره خورده، تصویری زنده است از مردمی که عزتشان را از سایه همان مهربانی می‌دانند که قرن‌ها پیش در توس جاودانه شد. در آستانه این میلاد فرخنده به سراغ اندیشمند حوزه دین و اخلاق، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان رفتیم تا از راز این پیوند مقدس بپرسیم؛ پیوندی که ایران را نه یک جغرافیا، که جلوگاه عشق علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) ساخته است.

کرامت رضوی؛ پاسخ به نیت‌های ناگفته در سایه ارادت
حجت‌الاسلام پناهیان با تأکید بر اینکه حریم امام رضا(ع) جایی است که لطف حضرت، پیش از درخواست می‌آید، به روایتی تاریخی اشاره کرده و می‌گوید: ریّان بن صلت قمی، از کارگزاران دربار مأمون و مورد اعتماد فضل بن سهل (وزیر مأمون) شیعه بودن خود را پنهان می‌کرد. روزی مأموریت پیدا کرد از خراسان به عراق سفر کند اما پیش از حرکت، آرزو داشت خدمت امام هشتم(ع) برسد. ریّان در خاطراتش می‌گوید: «قصد داشتم هنگام ملاقات، جامه‌ای از لباس‌های مبارک امام را به عنوان کفن و سکه‌های تبرک گرفته از ایشان را برای دخترانم طلب کنم. اما وقتی در محضر حضرت رضا(ع) نشستم، غم فراق چنان بر دلم چنگ زد که گریه راه بیان خواسته‌ها را بست. هنگام خروج، ناگهان صدای امام(ع) را شنیدم که فرمود: ریّان برگرد! حضرت بدون آنکه سخنی از من بشنود، خود جامه‌ای از پشت خویش و سکه‌هایی از گوشه سجاده‌اش را به من داد و فرمود: این را کفن کن و آن سکه‌ها را به دخترانت هدیه ده». این روایت گواه آن است که امام رضا(ع) حتی نیت‌های ناگفته دل شیعیان را می‌شناسد و بی‌آنکه منتظر درخواست بماند، کرامت خویش را نثارشان می‌کند. نیازی به زبان‌گشایی نیست؛ آقا از ژرفای جان ارادتمندان خبر دارد و مهربان‌تر از همه، دلسوز بندگان خداست.

شکرگزاری به سبک رضوی
حجت‌الاسلام پناهیان با استناد به آیه شریفه «وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ» (سوره سبأ، آیه۱۳) که می‌فرماید: «و اندک‌اند از بندگانم آنان که شکرگزارند» پرسشی بنیادین را پیش می‌کشد؛ چگونه سپاسگزار نعمت بی‌مانند ولایت امام رضا(ع) باشیم و از زمره همان اندک شاکران الهی قرار گیریم؟ او توضیح می‌دهد: احترام به آستان رضوی، تکلیفی سنگین یا ایثاری فراتر از توان بشر نیست، بلکه در حقیقت، گونه‌ای خدمت به خویشتن است. همان‌گونه که در شعر حکیمانه‌ای آمده است «مادح خورشید، مدّاح خود است» زائر حرم مطهر وقتی نام امام را با عشق بر زبان می‌آورد، یا قدم در صحن مقدسش می‌گذارد، درواقع شعور و معرفت خود را می‌ستاید. این احترام همچون آینه‌ای است که ظرفیت وجودی انسان را برای درک نور ولایت بازتاب می‌دهد.
وی تأکید می‌کند: ما در برابر عظمت امام رضا(ع) ذره‌ای ناچیزیم، اما همین ذره اگر در مسیر ارادت گام بردارد، به برکت دریای کرامت حضرت، به اقیانوسی از عزت بدل خواهد شد؛ عزتی که امروز شکوه ایران اسلامی در گرو آن است و جهانیان را به حیرت واداشته است.

پایبندی به سنت الهی؛ صبر بر نتایج درخشان
این کارشناس دینی سپس با اشاره به آیه ۳۷ سوره انبیا «خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ» هشدار می‌دهد: دینداری، هنری است مبتنی بر صبر بر نتایج درخشان درازمدت. برخی گمان می‌کنند احترام‌های کوچک، مانند یک سجده در حرم یا هدیه‌ای ناچیز به زائران، بی‌اثر است اما این نگاه، ناشی از همان عجله ذاتی انسان است. امام رضا(ع) با نگاهی فراتر از زمان، می‌داند هر قدم ارادتمندانه، حتی اگر به اندازه ذره‌ای باشد، روزی به درختی تناور تبدیل می‌شود که سایه‌اش بر سر امت می‌افتد.  
پناهیان با اشاره به پیشرفت‌های علمی، امنیتی و اجتماعی ایران، این دستاوردها را بازتاب مستقیم همان احترام‌های کوچک هزاران مؤمن در طول تاریخ می‌داند و می‌افزاید: امروز هر قطره اشکی که بر حرم مطهر امام رضا(ع) ریخته می‌شود، هر نذری که در حریمش ادا و هر ذکری که به نامش زمزمه می‌شود، در هیبت یک موج عظیم، عزت جامعه را تقویت می‌کند. این همان وعده الهی است که می‌فرماید «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکمْ» (سوره اسرا، آیه۷) اگر نیکی کنید، به خود نیکی کرده‌اید. امام رضا(ع) نیز براساس این سنت الهی، هر ذره ارادت را با دریایی از کرامت پاسخ داده و هرگز اجازه نمی‌دهد بنده‌ای از حریمش ناامید بازگردد.

ارادت و کرامت؛ پاسخی آسمانی به نیت‌های خالصانه
حجت‌الاسلام پناهیان با تأکید بر اینکه «امام رضا(ع) حتی به نیت دورترین دل‌های مشتاق نیز پاسخ می‌گوید» خاطرنشان می‌کند: حضرت نه تنها مدیون هیچ بنده‌ای نمی‌ماند، بلکه کرامت خاندان اهل‌بیت(ع) در پاسخ‌دهی به کوچک‌ترین محبت‌ها به حدی است که حتی یک دسته گل بی‌قیمت نیز دریایی از لطف را به همراه می‌آورد. او به روایتی از تحف‌العقول اشاره می‌کند که در آن، کنیزی با هدیه دادن گل به امام حسین(ع)، آزادی خود را دریافت کرد. وقتی انس، با تعجب‌ پرسید: «آیا در برابر چنین هدیه ناچیزی او را آزاد می‌کنی؟» امام(ع) پاسخ دادند: خداوند ما را این‌گونه ادب کرده که به هر تحیتی، بهتر از آن پاسخ دهیم؛ چنان‌که قرآن می‌فرماید: «وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا» (سوره نسا، آیه۸۶). این، سبک زندگی اهل‌بیت(ع) است؛ کرامتی که امام رضا(ع) نیز وارث بی‌کران آن است و حتی نیت‌های خاموش قلوب را با اقیانوسی از عنایت پاسخ می‌دهد.
استاد پناهیان با اشاره به حدیثی از امام رضا(ع) در کتاب اصول کافی، رابطه ویژه امام و شیعیان را این‌گونه بیان می‌کند: حسن بن جهم به امام عرض کرد: «مرا در دعا فراموش نکنید!» امام با مهربانی پاسخ دادند: «آیا گمان می‌کنی تو را فراموش می‌کنم؟» و سپس فرمودند: «هرگاه خواستی بدانی نزد من چه جایگاهی داری، ببین من نزد تو چه مقامی دارم». این گفت‌وگو همان‌طور که قرآن می‌فرماید: «مَن عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفسِهِ» (سوره فصلت، آیه۴۶) نشان می‌دهد ارادت به امام رضا(ع) مانند نیکی کردن به خودمان است. وقتی با محبت به ایشان گام برداشته یا یادشان را زنده نگه می‌داریم، جایگاه خودمان را در سایه محبت اهل‌بیت(ع) بالا می‌بریم. حتی کوچک‌ترین کارهای خیری که برای امام هشتم(ع) انجام می‌دهیم، هم قلبمان را به ایشان نزدیک‌تر کرده و هم رحمت بی‌پایان خداوند را در زندگی‌مان جاری می‌کند.  

از نورپردازی حرم مطهر رضوی تا تابش عزت در گیتی
استاد پناهیان در ادامه با اشاره به چراغانی‌های حرم مطهر امام رضا(ع) و شهرها در دهه کرامت، پرسشی مطرح می‌کند که آیا این نورها و زیبایی‌ها فقط ثواب آخرتی دارد یا برکاتی نیز در همین دنیا برای ما دارد؟ وی در پاسخ با اشاره به آیه «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکمْ» (سوره اسرا، آیه۷) توضیح می‌دهد هر کاری را برای خدا نیکو انجام دهیم، نتیجه آن به خودمان بازمی‌گردد. همین چراغ‌هایی که برای امام رضا(ع) روشن می‌کنیم، قدم‌هایی که برای زیارت برمی‌داریم و حتی صلوات‌هایی که می‌فرستیم، مثل حلقه‌های زنجیر به هم وصل است. این کارها هم ثواب آخرت دارد و هم دنیا را آباد می‌کند. وقتی میلیون‌ها زائر به مشهد می‌آیند، شهرها رشد می‌کنند، امنیت و آرامش بیشتر می‌شود و مردم با همدیگر پیوند می‌خورند. این‌ها همه برکت همین ارادت‌های کوچک به امام هشتم(ع) است. پیشرفت ایران در علم، امنیت و عزت بین‌المللی، نتیجه همین احترام‌هایی است که مردم سال‌هاست به امام رضا(ع) می‌گذارند. گویا هر چراغی که در حرم منور روشن می‌شود، نوری از الطاف خدا را به زندگی ما می‌تاباند.
در ادامه، این استاد حوزوی با تفسیر حدیث شریف امام رضا(ع) «إنّ الإمامةَ زِمامُ الدِّينِ وَ نِظامُ المُسلِمينَ» به تشریح نقش محوری امامت در همبستگی اجتماعی پرداخته و توضیح می‌دهد: حتی اگر جامعه‌ای فرضی، بدون اعتقاد به ثواب اخروی، تنها بر محور شخصیتی جهان‌شمول مانند امام رضا(ع) گرد هم آید، همین احترام جمعی، قدرت نرمی می‌آفریند که دشمن را به هراس می‌اندازد. حرم مطهر امام رضا(ع) تنها یک مکان زیارتی نیست؛ کانونی است که میلیون‌ها دل را به ریسمان ولایت گره می‌زند و هویتی یکپارچه می‌سازد.
حجت‌الاسلام پناهیان مصداق عینی این ادعا را در عزت فراملی ایران می‌داند و اظهار می‌کند: چگونه رهبری که در حریم رضوی، با خاکساری بی‌نظیر، خاک آستان را توتیای چشم می‌کند، در میدان سخت سیاست جهانی تا این حد سرفراز است؟ پاسخ در همان سنت الهی نهفته است که «مَن أَخْلَصَ لِلّهِ أَعَزَّهُ» هر که برای خدا خالص شود، خدا او را عزت دهد. احترام به امام رضا(ع) چرخه‌ای از عزت را می‌چرخاند که از فرد تا ملت و از امنیت داخلی تا اقتدار فرامرزی را دربرمی‌گیرد؛ چنان‌که قرآن می‌فرماید «وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِين». (سوره منافقون، آیه۸)

خبرنگار: مریم احمدی شیروان