سالروز ولادت باب الحوائج(ع) بهانه‌ای شد تا با حجت‌الاسلام محمدصادق کفیل، رئیس مرکز تخصصی صحیفه سجادیه و از کارشناسان دینی به گفت‌وگو بپردازیم و از ایشان در مورد زمانه و راهکارهای تربیتی امام کاظم(ع) بشنویم.

تدبیر شیخ‌الائمه(ع) برای حفظ جان امام کاظم(ع)
حجت‌الاسلام کفیل با اشاره به دوران زندگی امام کاظم(ع) می‌گوید: دوران زندگی موسی بن جعفر(ع) یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام و شیعه و دوره‌ای پر فراز و نشیب همراه با آزمایشات و ابتلائات زیادی برای شیعیان بود. آن حضرت نخستین امامی بود که بلافاصله پس از شهادت امام قبلی دستور شهادت ایشان صادر شد اما با هوشمندی که امام صادق(ع) برای حفظ جان ایشان داشت، این توطئه خنثی شد. پس از شهادت امام صادق(ع) منصور دوانیقی دستور داد هر کسی که امام به عنوان وصی مشخص و معین کرده است، کشته شود و به این وسیله قصد داشت نسل امامت را منقرض کند اما امام صادق(ع) با ذکاوتی که داشت، پنج نفر را به عنوان وصی خود تعیین کرده بود که منصور دوانیقی، ابن سلیمان والی مدینه، حمیده همسر حضرت، عبدالله افطح و امام کاظم(ع) بودند و با این وصیت هوشمندانه که ناشی از علم امامت بود، توطئه شوم منصور دوانیقی خنثی شد.
او ادامه می‌دهد: با این وصیت جان امام کاظم(ع) حفظ شد ولی از طرفی شبهه‌هایی برای جانشینی ایشان در میان شیعیان پیش آمد. امر امامت برای بعضی از شیعیانی که شناخت و معرفت کافی نسبت به امام نداشتند مشتبه شد، زیرا امام کاظم(ع) به عنوان امام، مشخصاً معرفی نشده و در میان افراد وصی مخفی بود. در روایت‌ها نقل شده جناب ابوحمزه ثمالی در مسجد کوفه بود که خبر شهادت امام صادق(ع) را به او دادند و بلافاصله از ناقل خبر سؤال کرد چه کسی وصی امام صادق(ع) است؟ و جواب دادند به پنج نفر وصیت شده است. ابوحمزه ثمالی لبخندی زد که به معنای تمجید از ذکاوت امام صادق(ع) بود.

امام کاظم(ع) پیشوای مظلوم و دربند
این کارشناس دینی به بخش‌های کمتر عنوان ‌شده از زندگی پربار و مظلومانه امام موسی ‌بن جعفر(ع) پرداخته و توضیح می‌دهد: در زندگی امام کاظم(ع) ویژگی خاصی وجود داشت که موجب می‌شد زندگی این امام از دیگر امامان متمایز و متفاوت باشد. ایشان تحت ظلم و ستم شدیدی زندگی می‌‌کرد که در زیارت‌نامه خاص ایشان نیز اشاره شده است اما با تمام مشکلاتی که وجود داشت امام کاظم(ع) اجازه نداد دشمنان مانع رسیدن دستورات و ارشادات دینی به مردم شوند و سکوت نکرد. امام کاظم(ع) به مدت 35 سال امامت جامعه را بر عهده داشت و در آن مدت 10سال با منصور دوانیقی، 10سال با مهدی عباسی، یک سال با هادی عباسی و حدود 14 سال هم با هارون الرشید هم‌عصر بود. در تمام این مدت و در تمام زمان‌ها و مناسبت‌ها حتی در زندان دستورات و سفارشات دینی خود را به مردم می‌رساند. می‌توان گفت دوران امام کاظم(ع) پس از امام سجاد(ع)، سخت‌ترین و غریب‌ترین دوره بود اما امام کاظم(ع) با تدبیر خود توانست جامعه را به خوبی مدیریت کند.
حجت‌الاسلام کفیل یادآور می‌شود: امام کاظم(ع) نخستین امامی بود که زندانی شد. البته پیش از ایشان برای امام باقر(ع) و امام صادق(ع) چند روز زندان ذکر شده است اما بر اساس گزارش‌های متواتر تاریخی و روایی هیچ امامی مانند ایشان تا این حد طعم زندان را نچشیده بود. خلفای ظالم تصمیم می‌گرفتند با تهدید، شهید کردن، تخریب و... میان مردم و امام فاصله ایجاد کنند ولی در دوره امام کاظم(ع) امام را از مردم جدا کردند. در تاریخ امامت امام هفتم(ع) زندانی کردن، فساد دربار و سختی‌های بسیاری ذکر شده است. شرایطی دشوار که در راه استوار امام خللی ایجاد نکرد. امام كاظم(ع) دنباله برنامه علمى پدر را گرفت و در همان شرایط دشوار با تدابیر ارزشمندی که به کار گرفت، به تربیت شاگردان بزرگ و رجال علم و فضیلت پرداخت و برای حفظ تشیع تلاش‌های بسیاری انجام داد. ما مدیون امام کاظم(ع) هستیم زیرا پایداری اسلام راستین در کشورمان حاصل فعالیت‌های تبلیغی فرزندان حضرت موسی ‌بن‌ جعفر(ع) و اهل ‌بیت(ع) ایشان است که همه از آثار و برکات هدایت‌گری امام موسی کاظم(ع) است.

رهنمودهایی از سیره اخلاقی امام کاظم(ع)
رئیس مرکز تخصصی صحیفه سجادیه به برخی از صفات و ویژگی‌های خاص هفتمین پیشوای مسلمین اشاره کرده و عنوان می‌کند: ایشان در میان مردم به القابی مانند کاظم، باب الحوائج، عبدالصالح، امین، عالم، وفی و طیب معروف بودند که این القاب نشان می‌دهد این خصوصیات در رفتار ایشان برجسته و متجلی بوده است. خصوصیات و رفتاری که اگر در هر جامعه‌ای رواج داشته باشد بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی از آن جامعه دور خواهد شد.
حجت‌الاسلام کفیل در پایان با بیان روایتی از امام کاظم(ع) می‌گوید: در بحارالانوار آمده ایشان می‌فرماید برای خداوند در روی زمین بندگانی است که در تأمین نیازهای مردم می‌کوشند، آن‌ها در روز قیامت ایمن هستند، در تأمین نیازها یعنی مشکلات مردم را حل می‌کنند. از این گونه توصیه‌های اخلاقی در سیره امام کاظم(ع) بسیار زیاد است. به تصدیق تمام مورخان آن حضرت به زهد و عبادت بسیار معروف بوده است. حضرت موسی بن جعفر(ع) از عبادت و سخت‌کوشی به عبد صالح معروف و در سخاوت و بخشندگی مانند نیاکان بزرگوار خود بود. رفتار حکیمانه و صبورانه آن حضرت حقانیت خاندان عصمت و اهل بیت(ع) را روشن می‌کرد. آن حضرت با رفتار حکیمانه در برابر سلطان و خلیفه ستمگر به بیان حقیقت تأکید کرده و طبق روایتی که در تحف‌العقول آمده می‌فرمود: «حق را بگو هر چند نابودی تو در آن باشد. ولی در واقع نجات تو در گفتن حق است و باطل را فروگذار اگر چه نجات تو در آن باشد، ولی در حقیقت نابودی تو در آن است».

خبرنگار: مریم احمدی شیروان