مجتبی محمودی خاطرنشان کرد: اسناد، مواد خام انتقال تاریخ و حافظه تاریخی یک کشور هستند. از لابه‌لای اسنادی که به ما رسیده، می‌توانیم درس بگیریم و مطالب زیادی بیاموزیم.
وی با بیان اینکه مرکز اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور در سال 1388 ایجاد شده، گفت: طبق اساس‌نامه سازمان اسناد و کتابخانه ملی یک مؤسسه آموزشی، علمی، پژوهشی و خدماتی است که زیر نظر رئیس‌جمهور و به صورت هیئت امنایی اداره می‌شود.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور ادامه داد: این مجموعه چهار کار اصلی انجام می‌دهد؛ از جمله گردآوری اسناد مکتوب و غیرمکتوب، نگهداری و حفاظت از اسناد، سازماندهی و ساماندهی آن‌ها و ارائه خدمات که در قالب برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی به صورت حضوری و مجازی در سایت Nlai.ir است.
محمودی با بیان اینکه اکنون یک سری از اسناد در منازل مردم وجود دارند که به دلیل شرایط نامناسب نگهداری در حال از بین رفتن هستند، عنوان کرد: سازمان اسناد امسال فراخوان دریافت اسناد اهدایی را اعلام کرده تا مردم اسنادی را که در منزل دارند، به این مرکز تحویل دهند و در شرایط مناسبی از آن‌ها نگهداری شود.
وی متذکر شد: حدود ۳۶ هزار کتاب خطی، 7هزار چاپ سنگی و حدود ۲۴ هزار جلد کتاب کودک و نوجوان به جز مواردی که مربوط به علوم غریبه بود، همه در سایت مرکز در دسترس عموم قرار دارند.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور افزود: از طریق تالار دیجیتال و سالن محققان ۳۰ تا ۴۰ هزار برگ را سالانه به دانشجویان، محققان و پژوهشگرانی که موضوعات خاصی را نیاز دارند، ارائه می‌دهیم. همچنین از این طریق ۴۰۰ هزار پایان‌نامه در اختیار عموم قرار دارد.
محمودی یادآور شد: اسناد موجود در مخزن این مجموعه ۳۸۵ هزار پرونده بوده که این پرونده‌ها شامل بیش از 12 میلیون برگ است. یک‌سوم این پرونده‌ها فهرست‌نویسی شده و بقیه در دست اقدام قرار دارد.
وی خاطرنشان کرد: رسالتی که در دو سال اخیر این مجموعه برعهده گرفته، شبکه شابکا (شبکه کتابخانه‌های مختلف) است که از این طریق کتابخانه و نهادهای مختلف در این سامانه ثبت می‌شوند.
معاون مرکز اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور نیز در ادامه درباره اسناد اهدایی مردم به این مرکز گفت: برای اهدای اسناد و مدارک به مرکز اسناد، شرط زمانی نمی‌گذاریم و همه اسناد برای ما ارزشمند هستند. مردم می‌توانند سندی را که دارای محتواست، به مرکز اسناد و کتابخانه‌ ملی بدهند. این سند می‌تواند یک محتوا را به آیندگان منتقل کند و بی‌شک در 50 سال آینده یک سند تاریخی محسوب می‌شود.
رضا پورعبادی با اشاره به اینکه در زمینه تنوع اسناد، ما 50 نوع سند غیرکتابی داریم، افزود: در رونمایی امروز سعی کردیم موارد متنوعی را از گواهی تحصیلی، عقدنامه‌ها، آگهی‌ها و اطلاعیه‌ها، مصالحه‌نامه‌ها و مبایعه‌نامه‌ها، برات‌های ساده، برگه‌هایی مربوط به پروانه‌های کسب‌، میکروفیلم از کتب‌ خطی، چک‌های صادره قدیمی و کوپن‌ها داشته باشیم.
وی با بیان اینکه اسناد از نظر خطوط و تزئینات ویژگی‌های بصری زیبایی دارند، عنوان کرد: قدیمی‌ترین سندی که امروز رونمایی می‌شود، مربوط به دوره زندیه است که یک مبایعه‌نامه فروش پنج شبانه‌روز آب قنات مربوط به سال 1167هجری قمری است. این سند را خانواده رحیم‌پور ازغدی سال گذشته به مرکز اهدا کردند و قدیمی‌ترین سند موجود در مرکز اسناد شرق کشور است.
معاون مرکز اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور با اشاره به رونمایی از سه عقدنامه اهدایی که مربوط به اقشار مختلف مردم است، ادامه داد: آگهی فروش خواربار مربوط به سال 1326هجری شمسی متعلق به شهرداری نیشابور است که مدیریت شهری را در اوایل سده 1300 نشان می‌دهد.
پورعبادی با بیان اینکه گواهی ششم ابتدایی مربوط به سال 1319 هجری شمسی از جمله اسنادی است که در منزل بسیاری از مردم می‌توانید پیدا کنید، گفت: از جمله اسنادی که در سیستم اداری ثبت شده، حکم حسام‌السلطنه حاکم خراسان برای یک نفر در شیروان است که مواجب سالیانه 50 تومان و 10 خروار غله را برایش منظور کرده که از شهرداری شیروان بگیرد. این سند در لابه‌لای اسناد جدید پیدا شده است.
وی با اشاره به اینکه در سیستم‌های دولتی، اسناد به صورت پرونده‌ای منتقل می‌شوند، افزود: امروز همچنین پرونده‌ای درباره وضعیت کشاورزی در مشهد و اطراف شهر مربوط به سال 1339 هجری شمسی رونمایی شد.
معاون مرکز اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور خاطرنشان کرد: سال گذشته یک مجموعه نفیس به این مرکز منتقل شد. این مجموعه میکروفیلم‌های احمدعلی رجایی از مفاخر دانشگاه فردوسی است که پس از کسب مدرک دکتری به اروپا سفر می‌کند. او در این سفر کتاب‌های خطی موجود در اروپا را درخواست می‌دهد و با دوربین میکروفیلم آن کتاب‌ها را ضبط کرده و سپس به کتابخانه دانشگاه فردوسی منتقل می‌کند. اکنون بخش زیادی از این مجموعه از جمله هفت اورنگ جامی از پاریس و دیوان اردیبهشت از کتاب‌های موزه بریتانیا در اختیار ما قرار دارد.

خبرنگار: فریده خسروی