حالا بحث بر سر این است که آیا پا گذاشتن روی ماه برای دانشمندان، مصداق ضرب‌المثل معروف «ما را اگر هوس بود، همان یک‌بار بس بود» شده است؟ آیا چیزی در این سیب نقره‌ای بالای سرمان وجود دارد که آدمی را می‌ترساند و مایل نیست دوباره پا روی آن بگذارد؟ آیا اولین و آخرین سفر به ماه آن‌قدر فضانوردان را دست خالی برگرداند که دیگر کسی به تکرار سفر فکر نمی‌کند؟ آیا اشتیاق و کنجکاوی پا گذاشتن روی سیارات دیگر از سر آدمیزاد افتاده و دوست دارد روبات‌ها و تجهیزات پیشرفته را جای خودش به سیارات دیگر بفرستد؟

این 12 نفر
 پس از تلاش‌هایی که آپولوهای 9،8،7و 10 کرده و سخت‌افزارهای مختلف را به فضا برده و در مدار زمین و اطراف ماه، آن‌ها را آزمایش کردند، بالاخره این آپولو11 بود که در سال 1969 آرمسترانگ و آلدرین را به ماه برد. البته فضاپیما سه سرنشین داشت. یک نفرشان در ناو اصلی ماند و دور ماه چرخید و دو نفر دیگر پس از فرود، دو ساعت روی سطح ماه قدم زدند و دست آخر 22 کیلو خاک و سنگ این سیاره را با خودشان به زمین آوردند. مدتی بعد آپولو ۱۲ در همین سال ۱۹۶۹ سه سرنشین دیگر را به فضا برد و کمک کرد پیت کنراد و آلن بین در دو مرحله و به مدت تقریبی هشت ساعت روی ماه پیاده‌روی کرده و با 40 کیلو خاک و سنگ آن را ترک کنند. ۳۱ ژانویه ۱۹۷۱ آپولو ۱۴، آلن شپارد و ادگار میچل را در ماه پیاده کرد تا در دو راهپیمایی به مدت تقریبی ۹ساعت، ۴۴کیلو دیگر از خاک و سنگ را به زمین بیاورند. آپولو ۱۵ هم در ۲۶ ژوئیه ۱۹۷۱ با سه سرنشین به فضا پرتاب شد تا اسکات و ایروین با ماه‌نشین آن در ماه فرود بیایند و طی سه راهپیمایی درمجموع حدود 20ساعته و برداشتن ۷۸ کیلوگرم از خاک ماه، به درون ماه‌نشین و درنهایت به زمین برگردند. ۱۶ آوریل ۱۹۷۲ آپولو ۱۶ دو تن از فضانوردان به نام‌های جان یانگ و چارلز دوک را به فضا برد تا در ماه فرود بیایند، با ماشین مخصوص روی ماه رانندگی کنند، 100کیلو خاک ماه را بردارند و به زمین برگردند. آخر ماجرا هم آپولو17 بود که در دسامبر1972 پرتاب شد تا یوجین سرنان و هاریسون اشمیت همان کارهای دو فضانورد قبلی را انجام داده و با 110کیلو خاک به زمین برگردند. داستان سفر به ماه در اینجا با 6مأموریت آپولویی و رسیدن 12فضانورد به ماه فعلاً به پایان می‌رسد. 

هلیوم3
 حالا نه اینکه فکر کنید بعد از دسامبر1972 هوا و هوس قدم زدن یا رانندگی روی ماه و خاک جمع کردن از سر دانشمندان پرید. وسوسه ماه بعید است بشر و به‌خصوص دانشمندان را رها کند. در این سال‌ها ابزار و ادوات حاصل از پیشرفت‌های فناورانه انسان باز هم خودشان را به ماه رسانده و آن را کندوکاو کرده یا ناکرده به زمین برگشته‌اند. آخرین نمونه‌اش احتمالاً کاوشگر ژاپنی SLIM بود که دی سال گذشته روی ماه با موفقیت فرود آمد تا ژاپن پنجمین کشوری باشد که پس از آمریکا، روسیه، چین و هند چیزی را روی ماه فرود آورده است. اما در این سال‌ها فضانوردان ترجیح داده‌اند در جاهای دیگر منظومه شمسی و سیارات دورتر گشت و گذار و تحقیق کنند. با این همه، حواس شرکت‌ها، سازمان‌های مختلف فضایی و سرمایه‌گذاران امور علمی فضایی به ماه و قابلیت‌هایش بود. هرچند تب رقابت برای ماه‌نوردی از دهه 70 میلادی میان آمریکا و شوروی ظاهراً فروکش کرده بود، اما معنی‌اش این نبود انسان دارد ماه را فراموش می‌کند.  چند سال پیش خبرگزاری‌ها با تیتر «چرا انسان دوست دارد دوباره به ماه برود» از وجود یک عنصر ارزشمند در این قمر خبر دادند. آن‌ها از قول دانشمندان گفتند هلیوم ۳ که در زمین کمیاب است در خاک ماه به فراوانی یافت می‌شود. هلیوم3 عنصری است که می‌تواند در رآکتور‌های همجوشی هسته‌ای که در آینده نه چندان دور یکی از منابع اصلی انرژی است، مورد استفاده قرار گیرد. البته محققان معتقد بودند عناصر ارزشمند دیگری مانند طلا، پلاتین، پالادیوم، کبالت و... هم در ماه یافت شده است. 

بودجه + شجاعت 
بنابراین همین خبر بالا اگر 50درصد احتمالاتش درست باشد، راه‌اندازی طرح‌ها و پروژه‌هایی نه تنها برای فرستادن فضانورد به ماه و قدم زدن چند ساعته روی آن بلکه با هدف ایجاد پایگاه و ساکن شدن دانشمندان در آن را توجیه می‌کند. برنامه «آرتمیس» ناسا برای بازگرداندن انسان به ماه که از سال‌ها پیش آغاز شده همین هدف را دنبال می‌کند. این برنامه از سال 2017 آغاز شده در طول پنج سال اول آن حدود ۴۰میلیارد دلار و تا امروز 90میلیارد دلار هزینه داشته و همه پایه‌گذارانش معتقدند سرعتی حلزونی هم دارد! همین سرعت حلزونی موجب شکل‌گیری انتقادهای زیادی درباره آن شده و شک و شبهه در خصوص قابل دستیابی بودن هدف سکونت دادن انسان روی ماه را بالا برده است. هر سال یک بار هم ناسا بیانیه داده و اعلام می‌کند فرستادن انسان به ماه تا سال 2025... تا سال 2026 و اخیراً هم تا سال 2027 به تعویق افتاده است. امروزه بودجه و سرمایه، آن هم سرمایه‌گذاری که امید به بازگشتش و همچنین سود بالا وجود داشته باشد اهمیت زیادی در طرح‌های مختلف فضایی دارد. یعنی اگر انسان به این زودی قصد بازگشت به ماه را ندارد یک دلیلش نداشتن بودجه کافی است که بتواند زیرساخت‌های سکونت در ماه را به‌سرعت فراهم کند. خبرگزاری‌های خودمان همین چند روز پیش در مطالبی با تیتر «بودجه و شهامت کافی برای سفر به ماه وجود ندارد» به این موضوع پرداختند. منظور از شجاعت و شهامت هم تجربه‌های تلخ سال‌های اخیر در پرتاب موشک‌ها و شاتل‌های مختلف به فضا بود. مأموریت‌های شکست‌خورده‌ای که هم حاصل زحمات چند ساله و پرهزینه را روی هوا ترکاند و هم سبب از دست رفتن جان فضانوردان شد.